Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

 Bu bağlamda kalıtsal özelliklerimizin modern yaşamla örtüşmemesi birçok ruh sağlığı sorununa kapı açabilmektedir.

Atalarımız avcı-toplayıcı toplumlarda doğrudan tehditlere karşı uyarlanmış bir psikolojik çerçeve geliştirdiler. Örneğin kaygı gibi duygular, felaket anında hayatta kalmayı sağlarken, modern dünyada kronik strese ve kaygıya dönüşebilmektedir. Benzer şekilde, bir zamanlar sosyal bağların hayatta kalmak için çok önemli olduğu koşullar, bugün izolasyona yol açarak depresyon riskini artırabilir.

Evrimsel yaşam öyküsü teorisi, bireylerin hızlı veya yavaş yaşam stratejilerini benimseyebileceğini belirtmektedir. Örneğin, çevik stratejiler (erken doğum, risk alma) güvensiz ortamlarda avantaj sağlama eğilimindeyken, günümüzde bu tür özellikler, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda (DEHB) olduğu gibi dezavantajlarla ilişkilendirilmektedir. Aksine, daha yavaş stratejiler (uzun vadeli planlama, riskten kaçınma) bipolar bozukluk gibi durumlara yol açabilir.

Bazı çöküntüler evrimsel süreçte bazı avantajlar sağlamış olabilir. Örneğin depresyon, yoksunluk veya başarısızlık durumlarında enerjiyi koruyarak yön değişikliğini tetikleyebilir. Şizofreni, geçmişte bir partner bulma şansını arttırmış olabilecek yaratıcı düşünme ve sanatsal yeteneklerle ilişkilendirilmiş olabilir.

Bugünkü hayat atalarımızın yaşadığı ortamdan çok farklıdır. Teknolojik ilerleme, hızlı değişim, bireysellik gibi şeyler evrimsel olarak gelişmiş zihinsel sistemlerimizle bağdaşmaz. Bu durum depresyon, anksiyete ve madde bağımlılığı başta olmak üzere birçok psikolojik soruna yol açabilmektedir. Evrimsel bakış açısı zihinsel sağlığımızı anlamak için güçlü bir çerçeve sağlar. Ancak bu mantığın bireysel farklılıkları göz ardı etmeden, çevreyi de hesaba katarak ele alınması gerekiyor. Ruh sağlığımızın sadece biyolojik değil aynı zamanda kültürel ve sosyal sonuçları da var.

Yazar:Eylül Rüzgar Üzer

Referanslar

1. Wen Han, Bin-Bin Chen - An evolutionary life history approach to understanding mental health: General Psychiatry 2020;33:e100113. https://gpsych.bmj.com/content/33/6/e100113

2. Han W, Chen B-B. An evolutionary life history approach to understanding mental health. General Psychiatry 2020;33:e100113. doi:10.1136/ gpsych-2019-100113

3. Nesse, R. M. (2015). Evolutionary Psychology and Mental Health. In D. M. Buss (Ed.), The Handbook of Evolutionary Psychology (pp. 903–927). Hoboken, NJ, USA: John Wiley & Sons, Inc. https://doi.org/10.1002/9780470939376.ch32