Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Gün içinde yaşadığımız zihinsel ve duygusal değişimler tesadüf değil. Bilimsel verilere göre insan beyni, hormon sistemi ve psikolojik süreçler 24 saatlik döngülerle uyum içinde çalışıyor. Uyku düzeninden karar alma becerisine, motivasyondan melankoliye kadar pek çok duygu ve düşünce saatin ilerlemesiyle birlikte farklılık gösteriyor.

İnsan zihni, vücudun biyolojik saatine, yani “sirkadiyen ritmine” göre şekilleniyor. Bu ritim sadece uykuyu değil aynı zamanda ruh halini, dikkat seviyelerini, öğrenme kapasitesini ve sosyal davranışları da etkiliyor. Günün farklı saatlerinde beynin çalışma temposu değişiyor. Buna bağlı olarak zihinsel verimlilik, duygusal hassasiyet ve karar verme becerisi de farklılık gösteriyor.

Sabah saatlerinde stres hormonu kortizol doğal olarak yükseliyor. Bu durum bedeni uyandırırken zihni de harekete geçiriyor. Dinlenmiş bir beyinle güne başlamak, daha olumlu duygular hissetmeye ve daha etik, mantıklı kararlar almaya olanak tanıyor. Özellikle sabah 9 ile 12 arasında dikkat, odaklanma ve problem çözme kapasitesi zirveye ulaşıyor. Bu saatler plan yapmak, karar vermek ve analitik düşünmek için en uygun zaman dilimi olarak öne çıkıyor.

Öğle saatleriyle birlikte beden glukoz düşüşü yaşamaya başlıyor. Bu da hem fiziksel enerjide hem de duygusal dengede geçici bir düşüşe neden olabiliyor. Bu zaman diliminde dikkat dağınıklığı, içe kapanma ve kararsızlık artabiliyor. Hatalı karar verme olasılığı da bu saatlerde yükseliyor.

Öğleden sonra yani saat 14.00’ten itibaren beyin yeniden ivme kazanmaya başlıyor. Hafıza, tekrar ve dil öğrenimi gibi alanlardaki performans artıyor. Sosyal ilişkiler için de en uygun zaman dilimi olarak değerlendirilen bu saatlerde, toplantılar daha yapıcı geçiyor ve insanlar daha açık iletişim kurabiliyor.

Akşam saatlerine doğru vücut ısısı artıyor. Bu da fiziksel egzersiz için ideal bir ortam oluşturuyor. Aynı zamanda empati kapasitesi artarken, insanlar arası ilişkiler daha dengeli bir hâl alıyor. Özellikle 17.00–20.00 saat aralığı, günün en sosyal ve fiziksel olarak aktif saatleri arasında yer alıyor.

Gece ise melatonin salgısının başlamasıyla birlikte beden gevşemeye geçiyor. Ancak bu saatlerde zihinsel kontrol azalırken duygusal hassasiyet artıyor. Gün değerlendirmeleri, geçmişe dönük düşünceler ve duygusal sorgulamalar daha yoğun hale geliyor. Bu durum gece saatlerinde alınan kararların sabaha pişmanlıkla anılmasına da zemin hazırlıyor. Özellikle gece 23.00’ten sonra zihin hem yorgun hem de mantıksız çalışmaya daha yatkın hale geliyor. Risk alma davranışlarının artması da bu saatlerin karakteristik özelliklerinden biri.

Gece 03.00–06.00 arası beyin aktivitesinin en düşük olduğu zaman dilimi olarak biliniyor. Derin uyku için en uygun saatler olan bu dönemde uyanık kalan bireylerde anksiyete, panik ve algı bozukluğu gibi sorunlar daha sık görülüyor. Aynı zamanda bu saatlerde depresif ve karamsar düşüncelere eğilim de belirgin şekilde artıyor.

Zamanın sadece mekanik değil, psikolojik bir anlamı da olduğu artık net bir şekilde biliniyor. Beyin gün boyunca farklı modlara girip çıkıyor. Sabah saatleri mantıklı kararlar, akşam saatleri ise duygusal içerik üretimi ve derin düşünce için daha uygun. Öğleden sonra empati kurmak daha kolayken, gece geç saatlerde alınan kararlar daha duygusal ve riskli olabiliyor. İnsanların kendilerini gün içinde neden bazen verimli, bazen dağınık, bazen umutlu ya da karamsar hissettiklerini anlamaları hem günlük yaşamlarını planlamada hem de duygularını yönetmede büyük avantaj sağlayabilir. Çünkü biyolojik saat sadece uykuyu değil, ruh sağlığını ve zihinsel dengemizi de yönlendiriyor. Günlük yaşamda verimli olmak, doğru kararlar almak ve kendimizi daha iyi hissetmek için bedenin doğal ritmini tanımak ve ona göre yaşamak hem bireysel hem de toplumsal olarak ruhsal dengeyi güçlendiren önemli bir adım olabilir.

Yazar: Eylül Rüzgar Üzer

Kaynak

1. Wirz-Justice, A., & Terman, M. (2012). Chronotherapeutics (light and wake therapy) as a class of interventions for affective disorders. Handbook of clinical neurology, 106, 697-713.

2.  Andreadi, A., Andreadi, S., Todaro, F., Ippoliti, L., Bellia, A., Magrini, A., Chrousos, G. P., & Lauro, D. (2025). Modified Cortisol Circadian Rhythm: The Hidden Toll of Night-Shift Work. International Journal of Molecular Sciences, 26(5), 2090. https://doi.org/10.3390/ijms26052090

3. Chayo, I., Fernandez, M., Sandor, S., &amp; Tartar, J. L. (2017). Neurophysiological Processing of an Emotional Task is Sensitive to Time-of-Day. <i>Journal of Circadian Rhythms</i>, <i>15</i>(1), 4. https://doi.org/10.5334/jcr.148

4. https://scitechdaily.com/bad-things-happen-after-dark-scientists-call-for-new-research-on-how-our-brains-change-when-were-awake-after-midnight/

5. https://en.wikipedia.org/wiki/Cortisol_awakening_response#:~:text=8%20References-,Description,though%20there%20are%20wide%20variations.