Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Bir yabancıyla ilk karşılaşmada saniyeler içinde onun hakkında pek çok fikir ediniriz. Kimi zaman bu fikirler doğru çıkar, kimi zaman önyargılarımızın bir ürünü olur. Ancak çoğu insanın ortak bir davranışı vardır, gözler önce ya yüzlere ya da kıyafete yönelir. Yüz, insan etkileşimlerinin merkezinde yer alır. Göz teması, mimikler, cilt tonu, dudak ve kaş yapısı gibi yüz özellikleri sadece estetik anlam taşımaz aynı zamanda duyguların okunması, sağlık durumunun algılanması ve güven gibi sosyal yargıların temelini oluşturur. İnsanlar yalnızca 100 milisaniyelik bir yüz gösteriminden sonra bile güvenilirlik ve yeterlilik gibi kavramlarda yargıya varabiliyorlar.

Yüz kadar dikkat çeken bir diğer unsur da kıyafetlerdir. İnsanlar kıyafetler üzerinden sosyal statü, meslek, karakter ve hatta entelektüel seviye hakkında çıkarımda bulunabilir. Örneğin lüks bir mağazada eşofmanla dolaşan bir müşteri, diğer müşterilere göre daha yüksek statülü olarak algılanabiliyor. Bu, insanların normlardan bilinçli sapmayı bir tür özgüven ve ayrıcalık göstergesi olarak yorumladığını düşündürtüyor. Ayrıca kıyafet seçimi sadece estetik değil ait olma, grup kimliği, sosyo-kültürel bağlam gibi anlamlar da taşır. Mesela bir iş görüşmesinde takım elbise giymek, o pozisyona olan uygunluk sinyali vermek anlamına gelebilir.

Peki yüz mü yoksa giyim mi daha etkili? Bu sorunun yanıtı aslında bağlama göre değişiyor. Romantik ilişkilerde yüz daha belirleyici bir rol oynarken (göz teması ve gülümseme), profesyonel ortamlarda kıyafet daha çok önemseniyor. İnsanlar yüzlerden olumlu izlenim edinmeye daha eğilimli olsalar da, bu izlenimi kalıcı hale getiren unsurlar arasında giyimin tutarlılığı ve sosyal bağlamla uyumu da yer alıyor. Yani bir insanın yüzü “samimi” izlenimi verebilir, ancak kıyafeti dağınık ve uygunsuz ise bu izlenim kısa sürede değişebilir. Bundan da ilk izlenimin çok katmanlı bir süreç olduğunu görebiliriz aslında.

Modern teknolojiyle yapılan göz izleme (eye-tracking) çalışmaları, bu davranışları bilimsel olarak görebilmemizi sağladı. Çoğu çalışmada bireylerin bir kişiye baktıklarında ilk odaklandıkları bölgenin göz ve ağız çevresi olduğu görülmüş. Özellikle de göz bölgesinin daha çok incelendiği bulunmuş. Ancak bu dikkat dağılımı bağlama göre değişebiliyor, yani moda odaklı bir görsel inceliyorsak yüzden daha çok kıyafete öncelik veriliyor.

Yazar: Eylül Rüzgar Üzer

Kaynak

1. Willis, J., & Todorov, A. (2006). First impressions: making up your mind after a 100-ms exposure to a face. Psychological science, 17(7), 592–598. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.2006.01750.x

2. Bindemann, M., Scheepers, C., & Burton, A. M. (2009). Viewpoint and center of gravity affect eye movements to human faces. Journal of vision, 9(2), 1–16. https://doi.org/10.1167/9.2.7

3. Bellezza, S., Gino, F., & Keinan, A. (2014). The red sneakers effect: Inferring status and competence from signals of nonconformity. Journal of consumer research, 41(1), 35-54.