Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Sosyal sorumluluk çerçevesinde Corona virüs konusunu anlatıyorum. Umarım ve dilerim olabildiğince kısa bir süreç içinde yinelemeye gerek kalmaz.

Günümüzde tüm dünya, çok zor bir dönemden geçiyor. Corona virüs COVID 19 salgını, tüm dünyada giderek daha fazla etkili oluyor. İlerleyen günlerde bu salgından daha fazla etkilenen ve dolayısıyla ölen insan sayısı artacak. Herkes buna hazır olmalı. Çünkü hâlâ insanlar yetkililerin uyarılarını dikkate almıyorlar.

Salgın hakkında bilgi vermek benim haddim değildir. Ben sadece virüsler açısından genel mikrobiyoloji çerçevesinde kısa bir bilgilendirme yapacağım.

Virüsler, çok uzun bir süre canlılar ve cansızlar arasında geçiş olarak kabul edildi. Tüm canlıların sınıflandırma sistemi olan 5 âlem sisteminde virüsler yoktur. Bu 5 âlem: 1. Monera (bakteriler); 2. Protista (Protoctista); 3. Fungi (Mantarlar); 4. Plantae (Bitkiler) ve 5. Animalia (Hayvanlar) şeklindedir.

Virüsler bir açıdan bakıldığında cansızdır çünkü bağımsız metabolizmaları yoktur. Diğer açıdan bakıldığında canlıdır çünkü konakçı hücresinde çoğalabilir.

Bugün, deli dana etmeni prion proteini canlılar ve cansızlar arasında geçiş olarak kabul ediliyor.

Doğaları gereği virüsler, sadece insanlara zararlı değildir. Bitkiler ve mikroorganizmalar dâhil tüm canlıları enfekte edebilirler. Bakterileri enfekte edenlere bakteriyofaj (faj) adı verilir.

Tüm virüslerin ortak bir özelliği vardır: Antijen antikor ilişkisinde olduğu gibi ve çok tipik bir örnek ile anahtar kilit örneğinde olduğu gibi özel bir canlı türüne musallat olurlar. Buna göre örneğin, Lactococcus spp. bakteriyofajları, bu cins içinde sadece bir türü enfekte eder ve başka fajlar başka bir türü enfekte eder. Hatta bu anahtar kilit örneği alt tür ve suş bazında bile geçerlidir.

Bakteriyofajlar, gıda sanayisinde en çok fermente süt ürünleri üretiminde sorun çıkarırlar. Örneğin yoğurt yapmak için mutlaka starter kültür (yoğurt mayası) kullanılmak zorunluluğu vardır. Süte ilave edilen maya içindeki canlı bakteriler hızla çoğalarak sayısı yaklaşık 10⁸ KOB/g olunca yoğurt olur. Bu bakterilere faj bulaşırsa bakteriler parçalanacağı için yoğurt yapılamaz.

Fajların alt tür hatta suş bazındaki spesifiklilerine dayanarak yoğurt fabrikalarında faj rotasyonu yapılarak bu sorunun önüne geçilir. Starter üreten firmalar, sürekli olarak ellerindeki bakterileri fajlara karşı denerler ve buna göre piyasaya starter verirler.

Virüslerde bir diğer özellik sürekli ve doğal olarak mutasyona uğramalarıdır. Buna göre, örneğin yoğurt fabrikalarında mevcut fajlara göre rotasyon yapılırken ileride doğal mutant bir faj yine sorun çıkarabilir.

Klasik grip aşısında mutlak başarı elde edilememesinin nedeni de budur. Bu yılki grip aşısı, geçen yıl en fazla grip yapan virüslerden elde edilir ve sadece geçen yılki grip virüslerinden korurken doğal mutasyonla oluşan yeni grip virüsleri için çoğunlukla bir işe yaramaz. Bu nedenle grip aşısı her yıl yeniden üretilir.

Yeni COV-19 virüsü de bu şekilde ortaya çıkmıştır. Çevreciler, nükleer denemelerin ve çevre kirliliğinin virüslerdeki doğal mutasyonu tetiklediğini iddia etmektedirler.

Dünyada en fazla ölüme yol açan mikrobik etmen grip virüsüdür. 1918-1920 yılları arasında H1N1 virüsünün ölümcül bir alt türünün yol açtığı grip salgını sırasında İspanyol gribi, 18 ay içinde 50 ile 100 milyon arası insanın ölümüne sebep olarak insanlık tarihinde bilinen en büyük salgın olmuştur ABD'de bazı kasabalarda herkes öldüğü için salgın sonrasında başka yakın kasabalardan gelenler, ölenleri gömmüştür.

Bütün virüsler zararlı değildir. YL öğrencim Arş. Grv. Merve Akpınar, virüs ile çalışıyor ve patojen Salmonella serotiplerine musallat fajları araştırıyor. Bu fajlar, örneğin çiğ olarak tüketilen salatalara püskürtülerek patojen Salmonella serotiplerinin imhası mümkündür. Bu faj grubu da Corona ailesine yakındır ve bu virüs vücudumuza girdiğinde bize zarar vermez. Günümüzde Listeria monocytogenes fajları gıda güvenliği açısından uluslararası düzeyde kullanılmaktadır. Ancak, bu fajların ileride nasıl bir mutasyon geçireceği belirsizdir.