Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

 Ayrıca beslenme alanındaki gelişmeler incelendiğinde, insan sağlığını korumada ve bağışıklık sisteminin kuvvetlenmesinde önemli rol aldığı görülmektedir. Günümüzde tüketiciler artık fonksiyonel, sağlıklı ve güvenilir gıdalar tercih etmektedir. Buna bağlı olarak da gıda üreticileri fonksiyonel ürünler geliştirerek tüketici taleplerini karşılamaktadır. 

Özellikle son dönemlerde sağlıklı beslenme daha fazla önem kazanmaktadır. Kişilerin kendi diyetlerine uygun beslenme alışkanlıkları oluşmaktadır. Glutensiz beslenme, şekersiz beslenme, ketojenik beslenme, diyet lif ağırlıklı beslenme… 

Sağlıklı beslenmenin önem kazanması diyet liflerine olan ilgiyi de artırmıştır. Diyet lifi; ince bağırsakta emilime ve sindirime dirençli olan, kalın bağırsakta ise tam veya kısmi fermantasyona uğrayan yenilebilir bitki kısımlarıdır. Farklı türde diyet lifleri özellikleri bakımından farklılık göstermektedir.

Diyet liflerinin sağlık üzerine birçok faydalı etkisinin bulunduğu yapılan çalışmalarla kanıtlanmıştır. Bu faydalı etkiler genellikle kalın bağırsakta seyreltme, laksatif etki ve absorbsiyon mekanizmaları ile gerçekleşmektedir. Diyet lifi eksikliğinde kabızlık, şişmanlık, hemoroit gibi hastalıkların ortaya çıktığı görülmüştür. Bu durum diyet liflerinin diyete daha çok dahil edilerek halkın bilinçlenmesine de katkı sağlamıştır. Diyet lifleri çözünür ve çözünmeyen diyet lifi olarak ayrılmaktadır. Çözünür olmayan diyet lifi bağırsak sağlığıyla ilgiliyken, çözünür diyet lifi lipit metabolizmasına etkisinden dolayı toplam kolesterol ve LDL kolesterolün düşürülmesiyle ilgilidir. Causey ve ark. yaptığı bir çalışmaya göre, kolesterolü yüksek olan erkekler günde 20 g hindiba inülinini 3 hafta boyunca tüketmesi sonucunda; serum trigliserit miktarlarında önemli oranda azalma saptanmıştır. 

Diyet liflerin kalın bağırsakta oluşturduğu laksatif etkiden dolayı karsinojenik ve mutajenik toksinlerin metabolizmada kalma süreleri kısalmaktadır. Çözünmeyen diyet lifi ağırlığının 20 katı kadar su absorbe edebilmektedir. Bu durum kolon kanserine karşı koruyucu etki oluşturmaktadır. Ayrıca kardiyovasküler hastalıklara karşı da yararlı olduğu görülmektedir. 

Diyet liflerinin bir başka faydası ise vücut kitle indeksini azaltmasıdır. 74 bin kadın üzerinde 12 yıl boyunca yapılan bir araştırmada diyet lifin %49 oranında obeziteyi azalttığı tespit edilmiştir. 

Lifçe zengin gıdalar, glukoz absorbsiyonunu azaltmaktadır.  Bu nedenle karbonhidrat metabolizmasına etki etmekte ve kandaki şeker seviyesini dengede tutmaktadır. Doygunluk hissini artırması ve ürünlerin kalori değerini düşürmesi de diyet lif alımının faydaları arasında sıralanabilir. Tüm bu özellikleri göz önüne alındığında diyet lif içeren gıdalar gün geçtikçe daha da önem kazanmaktadır. 

Fakat diyet liflerin fazla alınması da bazı sorunlara neden olmaktadır. Karında şişkinlik, karın ağrısı, yağ asitlerinde ve amino asit emiliminde azalma, mineral absorbsiyonunda güçlük bunlar arasında sayılabilir. Diyet lifi, vücutta bulunan mineralleri bağlayarak veya bağırsaktaki transit süresini kısaltarak minerallerin yararlılığı azaltabilmektedir. Diyet lifinin özellikle D ve E vitamini olmak üzere bazı vitaminlerin vücuttaki yararlılığı üzerine de olumsuz etkisinin olduğu bildirilmektedir. Ayrıca, lifçe zengin beslenmenin D vitamininin vücuttan atılımını artırdığı; bundan dolayı da D vitamini eksikliğinin görüldüğü belirtilmektedir. 

Diyet lif bileşikleri olarak selüloz, pektin, hemiselüloz, dirençli nişasta, oligofruktoz, inülin, lignin, kutin, guar gam, karregenanı sayabiliriz. Günlük beslenmede diyet lif alımı kişiye ve yaşa göre değişkenlik göstermektedir. Gıdalardan alınan diyet lifini günlük beslenmemizde hesaplayarak tüketmeliyiz. Yetişkin bir bireyin ortalama 25-30 g alması önerilir.

Son olarak diyet lif içeriği zengin gıdaları sayacak olursak;

Lifçe zengin besinler ve içerdikleri lif oranları: 

• Kuru baklagiller %11-26

• Sert kabuklu meyveler %5-14 

• Kepeği ayrılmamış tahıl ürünleri %4-7,5 

• Sebzeler (T. fasulye, T. bezelye) %3-4 

• Meyveler (kabuklu yenenler ) %1-2 

Lif konsantreleri 

• Gum arabic, guar sakızı (guar gum), kanob fasulye sakızı, yulaf kabuğu, Psyllium tohumu kabuğu %90 

• Turunçgil lifi, bezelye lifi, mısır kepeği, soya polisakkaritleri %60-85 

• Buğday kepeği %40-50 

• Pirinç kepeği %20-30 

• Yulaf kepeği %15-20 

• Arpa kepeği %15 

Beslenmenin sağlık üzerine etkisini unutmamak dileğiyle, sağlıcakla kalın.

Kaynaklar:

• Causey, J.L., Feirtag, J.M., Gallaher, D.D., Tungland, B.C., Slavin, J.L. 2000. Effects of dietary inulin on serum lipids, blood glucose and the gastrointestinal environment in hypercholesterolemic men. Nutr Res, 20; 191-201.

• Ferliaslan, İ.,2013. Farklı Oranlarda Yulaf Lifi Ve İnülin İlavesinin Kayısılı Probiyotik Fermente Süt İçeceğinin Bazı Özelliklerine Etkileri, Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa, 96s.

• Gürsoy, O., 2005. Bazı Probiyotik Bakterilerin Destek Kültür Olarak Beyaz Peynir Üretiminde Kullanımı, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir, 258s.

• Harris, P.J. and Ferguson, L.R. 1999. Dietary fibres may protect or enhance carcinogenesis. Nutr Res, 443; 95-110.

• Idouraine, A., Khan, M.J., Weber, C.W. 1996. In vitro binding capacity of wheat bran, rice bran, and oat fiber for Ca, Mg, Cu, and Zn alone and in different combinations. J Agric Food Chem, 44;2067-2072.

• Kaczmarczyk mm, miller mj, freund gg. 2012. The health benefits of dietary fiber: beyond the usual suspects of type 2 diabetes mellitus, cardiovascular disease and colon cancer. Metab Clin Exp, 61, 1058-66.

• Kahlon, T.S., CHOW, F.I., HOEFER, J.L. and BETSCHART, A.A., 2001. Effect of wheat bran fiber and bran particle size on fat and fiber digestibility and gastrointestinal tract measurements in the rat.Cereal Chemistry,78(4): 481-484.

• Samur GE ve ark. Diyet Posası ve Beslenme. T.C. Sağlık Bakanlığı 2012; Yayın no:727.

• Thebaudın, J.Y., Lefebvre,A.C., Harrington, M. Ve Bourgeois,C.M.,1997. “Dietary Fibres Nutritional and Technological Interest. Journal of Agricultural and Food Chemistry,8 :41-48.

• Vasanthan, T., Gaosong, J., Yeung, J., Li, J. 2002. Dietary fiber profile of barley flour as affected by extrusion cooking. Food Chem, 77; 35-40.

Gıda Yüksek Mühendisi Hava TÜTER