Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Bu gelişme, sadece balık sağlığını değil, aynı zamanda sürdürülebilir su ürünleri yetiştiriciliğini de doğrudan etkileyebilir.

Derideki Gizli Güç: Yetişkin Kök Hücreler

İskoçya’daki Stirling Üniversitesi’nden Dr. Rose Ruiz Daniels liderliğinde yürütülen araştırma, Atlantik somonlarının derisinde daha önce tanımlanmamış bir yetişkin kök hücre türünü ortaya çıkardı. Bu hücreler, memelilerde de bilinen mezenkimal stromal hücreler (MSC'ler) olarak tanımlandı ancak balıklarda bu hücrelerin farklı ve daha esnek bir işlevselliğe sahip olduğu görüldü.

Çalışma, gelişmiş moleküler analiz teknikleri ( tek çekirdekli RNA dizilemesi (snRNA-seq) ve uzamsal transkriptomik)kullanılarak gerçekleştirildi. Bu teknolojiler sayesinde hücrelerin zaman içindeki genetik aktiviteleri ve vücut içindeki konumları detaylı biçimde haritalandı.

Yalnızca Yara Yerinde Değil, Sağlıklı Deride de Mevcutlar

Araştırma ekibi, bu kök hücre benzeri MSC’lerin yalnızca yara bölgelerinde değil, sağlıklı deri dokusunda da bulunduğunu ortaya koydu. Bu, hücrelerin sadece onarıma katılmakla kalmayıp, aynı zamanda derinin bütünlüğünü ve yapısal dayanıklılığını korumakta da aktif bir rol oynadığını gösteriyor.

MSC’lerin zaman içinde farklı doku türlerine dönüşebileceğine dair izler de tespit edildi. Özellikle kemik, yağ dokusu ve bağ dokusuna dönüşme potansiyelleri bulunduğu görüldü. Bu, balık derisinin sadece yüzeysel onarımla sınırlı kalmadığını, daha derin ve kapsamlı bir yenilenme yeteneğine sahip olabileceğini gösteriyor.

Balıklarda Yenilenme Yeteneği Memelilerden Fazla mı?

Memelilerde MSC’lerin belirli doku tiplerine dönüşebildiği bilinirken, somon gibi teleost balıklarda bu hücrelerin çok daha geniş bir yelpazede farklılaşma yeteneğine sahip olduğu düşünülüyor. Bu durum, balıkların derisel yenilenme süreçlerinin kara omurgalılarından daha esnek ve çok yönlü olduğunu işaret ediyor.

Stirling Üniversitesi’nden Dr. Daniels, bu keşfin sadece temel biyoloji açısından değil, aynı zamanda endüstriyel balıkçılık açısından da önemli sonuçlar doğurabileceğini vurguladı:

“Özellikle deride ve solungaçlarda görülen doku bozulmaları, somon yetiştiriciliğinde en büyük ölüm nedenlerinden biridir. MSC’lerin bu dokulardaki rolünü anlamamız, balık sağlığını destekleyecek biyoteknolojik yaklaşımlar geliştirmemize olanak tanıyabilir.”

İklim Krizi ve Balık Sağlığı Arasındaki Bağ

İklim değişikliğiyle birlikte su sıcaklıklarının artması, enfeksiyon risklerini yükseltiyor ve balıkların bağışıklık sistemini baskı altına alıyor. Bu bağlamda, MSC’ler gibi çok işlevli hücrelerin daha iyi anlaşılması, balıkların stres etkenlerine karşı dayanıklılığını artırmak açısından kritik öneme sahip olabilir.

Araştırma yapan ekip şimdi, MSC’lerin farklı çevresel koşullarda nasıl davrandığını ve hangi yollarla daha aktif hale getirilebileceğini araştırmayı hedefliyor.

Gelecekte bu hücrelerin genetik veya biyolojik yollarla uyarılması sayesinde, balıklarda daha hızlı yara iyileşmesi ve daha az enfeksiyon riski sağlanabilir. Bu ise hem hayvan refahını artıracak hem de ekonomik kayıpları azaltacaktır.

Kaynakça:

1. R. Ruiz Daniels, S. J. Salisbury, L. Sveen, P. R. Villamayor, R. S. Taylor, M. Vaadal, T. Tengs, A. Krasnov, S. J. Monaghan, M. Ballantyne, C. Penaloza, M. D. Fast, J. E. Bron, R. Houston, N. Robinson, D Robledo. Transcriptomic characterization of transitioning cell types in the skin of Atlantic salmon. BMC Biology, 2025; 23 (1) DOI: 10.1186/s12915-025-02196-w
2. University of Stirling. (2025, May 27). Discovery offers new insights into skin healing in salmon. ScienceDaily. Retrieved May 30, 2025 from www.sciencedaily.com/releases/2025/05/250527124317.htm