Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Sadece rahatsız edici ısırıklarıyla değil, dang, zika ve chikungunya gibi virüsleri taşıyabilme potansiyelleriyle de dikkat çekiyorlar. Özellikle Asya kaplan sivrisineği (Aedes albopictus) ve sarı humma sivrisineği (Aedes aegypti), iklim değişikliği, uluslararası ticaret ve kentleşmenin etkisiyle Türkiye’de yayılım gösteriyor. Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC) bu türlerin Avrupa’da hızla yayıldığını ve Türkiye’de de kayıtlı alanların giderek genişlediğini doğruluyor.

Türkiye’de ilk kayıt 2011’de Trakya’da yapıldı. Sonrasında Karadeniz kıyılarında ve İstanbul’da hızla yayıldıkları gözlendi. Özellikle yazların ısınması ve lastik, süs bitkisi gibi ticari ürünlerle taşınmaları bu süreci hızlandırıyor. 2030–2050 projeksiyonları, kıyı bölgelerin bu türler için giderek daha uygun hale geleceğini gösteriyor.

İyi de tehlike ne? Avrupa’da son yıllarda yerel dang vakaları rapor ediliyor. Türkiye’de de seyahatle ilişkili vakalar bildiriliyor ve yaz aylarında yerel bulaş riski artıyor. Ayrıca 2024, Türkiye’de Batı Nil virüsü vakalarının en çok görüldüğü yıl oldu. Bu tablo sivrisinek gözetimi ile insan ve hayvan vakalarının birlikte izlenmesi gerektiğini hatırlatıyor.

Çözüm sadece ilaçlama değil. Bilim insanları “bütünleşik vektör yönetimi”ni öneriyor. Düzenli sürveyans, çevresel kaynak kontrolü ve hedefli müdahaleler... Bireysel ölçekte ise basit önlemler etkili olabilir, haftada bir su kaplarını boşaltmak, balkon ve bahçelerde birikintileri önlemek, gündüzleri kovucu kullanmak gibi.

Tropikal sivrisineklerin artışı yazın geçici bir sıkıntısı değil maalesef. İklim, ticaret ve kentleşmenin kesiştiği ciddi bir halk sağlığı meselesi. Türkiye, üniversiteler ve yerel yönetimlerin işbirliğiyle bu riski yönetebilecek kapasiteye sahip. Ancak düzenli veri paylaşımı ve kalıcı davranış değişiklikleri olmadan, sessiz bir tehdit hızla bir salgına dönüşebilir.

 Yazar:Eylül Rüzgar Üzer

KAYNAK

1. https://www.ecdc.europa.eu/en/west-nile-fever/surveillance-and-disease-data/disease-data-ecdc

2.Alhan, Ö., Koç, M.M., Batırel, A. et al. Emerging West Nile virus infections in Türkiye. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 44, 1659–1666 (2025). https://doi.org/10.1007/s10096-025-05135-3

3.  https://www.ecdc.europa.eu/en/dengue-monthly

4. Merkenschlager, C., Bangelesa, F., Paeth, H., & Hertig, E. (2025). Evolution of the recent habitat suitability area of Aedes albopictus in the extended Mediterranean area due to land-use and climate change. Science of the Total Environment, 974, 179202.

5. Gunay, F., Yildirim, A., Zangaladze, E., Burkett-Cadena, N., Kutateladze, T., Pekmezci, Z., ... & Campbell, L. P. (2025). Predicting the potential distribution of Aedes albopictus in the Black Sea region at the range edge. Acta Tropica, 107661.

6. Öztürk, M., & Akiner, M. M. (2023). Molecular phylogenetics of Aedes aegypti (L., 1762)(Diptera: Culicidae) in Eastern Black Sea area of Turkey and possible relations with the Caucasian invasion. Turkish Journal of Zoology, 47(3), 155-169.

7. egomyia albopicta in Turkey determined by active ovitrap surveillance and DNA barcoding. Vector borne and zoonotic diseases (Larchmont, N.Y.), 13(10), 753–761. https://doi.org/10.1089/vbz.2012.1093

Oter, K., Gunay, F., Tuzer, E., Linton, Y. M., Bellini, R., & Alten, B. (2013). First record of Stegomyia albopicta in Turkey determined by active ovitrap surveillance and DNA barcoding. Vector-Borne and Zoonotic Diseases