Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Hafıza, mantık veya ham problem çözme yeteneğinden temelde ayrılan üstbiliş, beynin kendi işleyişinin dışına çıkarak ne yaptığını denetlemesini sağlayan yegane mekanizma olarak tanımlanıyor. Bilim insanları, bu becerinin beynin kendini izleme, hata tespiti ve uzun vadeli planlamadan sorumlu olan prefrontal ağlarından doğduğunu ve zihne kendi üzerinde bir "gözetim yetkisi" verdiğini belirtiyor.

üzerindeki somut etkisidir. Çalışmalar, bireylerin sadece düşünmek yerine "düşünceleri üzerine düşündüklerinde" (refleksiyon yaptıklarında), beyin aktivitesinin yer değiştirdiğini gösteriyor. Bu süreçte aktivite, refleksif ve duygusal tepkilerin merkezi olan limbik sistemden uzaklaşarak, mantıklı kararların alındığı yönetici kontrol bölgelerine kayıyor. Bu nörolojik geçiş, kişinin karar verme mekanizmasını iyileştirirken, bilişsel önyargıları azaltıyor ve psikolojik dayanıklılığı artırıyor.

Eğitim dünyasında yapılan araştırmalar da bu nörolojik bulguları destekler nitelikte. Veriler, üstbilişsel farkındalığı yüksek olan öğrencilerin, diğerlerine göre akademik ve sosyal hayatta daha başarılı olduğunu gösteriyor. Uzmanlar bu başarının sebebini, bu bireylerin "daha fazla şey bilmesine" değil, "nasıl düşündüklerini ve nasıl öğrendiklerini anlamalarına" bağlıyor. Kendi öğrenme süreçlerini analiz edebilen zihinler, hataları daha hızlı tespit edip strateji değiştirebildikleri için performanslarını sürekli olarak yukarı taşıyabiliyor.

Sonuç olarak uzmanlar, üstbilişin doğuştan gelen sabit bir yetenekten ziyade, zamanla geliştirilebilen bir kas gibi olduğunu vurguluyor. Kişi, düşüncelerini gözlemleme ve zihinsel süreçlerine dışarıdan bakma pratiği yaptıkça; dikkat, duygu, davranış ve öğrenme üzerindeki kontrolü de o oranda artıyor. Bu beceri, zamanla birikimli bir etki yaratarak (compound effect), beynin yönetim sistemlerini güçlendiriyor ve kişinin karakterini ve başarısını şekillendiren en temel yapı taşı haline geliyor.

Kaynak: Fleming, S. M. (2021). "Know Thyself: The Science of Self-Awareness." University College London (UCL) & Wellcome Centre for Human Neuroimaging Research Findings.