Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Evdeki birikmiş eşyalar, toplanmamış masalar veya dağılmış oyuncaklar sadece görüntü kirliliği mi? Bilim insanlarına göre hayır. Dağınıklık, vücudumuzdaki stres mekanizmasını doğrudan etkileyen biyolojik bir durum. Ancak Psychology Today ve Personality and Social Psychology Bulletin dergilerinde yayımlanan araştırmalar, bu durumun kadınları ve erkekleri çok farklı etkilediğini kanıtlıyor.

Kadınlarda Stres Hormonu Artıyor, Erkeklerde Değişmiyor

Çalışan evli çiftler üzerinde yapılan incelemeler şaşırtıcı bir sonucu ortaya koydu. Evini "dağınık" olarak gören kadınların gün boyu düşmesi gereken kortizol (stres hormonu) seviyeleri, akşam saatlerinde düşmek yerine yükselmeye devam ediyor.

Aynı evde yaşayan erkeklerde ise durum tam tersi. Erkekler, evdeki dağınıklığa rağmen stres seviyelerinde bir artış yaşamıyor ve kortizol seviyeleri gün sonunda normal seyrinde düşüyor. Yani dağınıklık, biyolojik olarak erkeği "teğet geçerken", kadını doğrudan etkiliyor.

Farkın Sebebi: "Görünmez Zihinsel Yük" Nedir?

Peki, aynı manzaraya bakıp neden farklı tepkiler veriyoruz? Uzmanlara göre bunun temel sebebi, kadınların orantısız şekilde üstlendiği "Görünmez Zihinsel Yük" (Mental Load).

Erkekler için yerdeki bir eşya sadece "kaldırılması gereken bir obje" olabilirken, kadınlar için o eşya, zihindeki bitmek bilmeyen "yapılacaklar listesinin" bir parçasıdır. Kadın beyni, dağınıklığı sürekli bir "görev çağrısı" olarak algıladığı için dinlenme moduna geçemiyor. Beyin sürekli arka planda planlama yaptığı için stres kronikleşiyor.

Stresi ve Dağınıklığı Azaltmak İçin 3 Basit Adım

Terapist Elizabeth Earnshaw, bu kısır döngüden çıkmak ve evdeki huzuru sağlamak için uygulanabilir 3 yöntem öneriyor:

1. Sadeleşin (Fazlalıklardan Kurtulun): Evde ne kadar az eşya varsa, beyin o kadar az yorulur. Eşyalarla duygusal bağ kurmayı bırakıp, kullanmadıklarınızı evden çıkararak hem fiziksel hem zihinsel alan açın.

2. Sistem Kurun (Karar Vermeyi Bırakın): Eşyaların sabit bir yeri olsun. Faturalar, anahtarlar veya oyuncaklar için net alanlar belirleyin. "Bunu nereye koysam?" diye düşünmek zorunda kalmadığınızda zihinsel yorgunluğunuz azalır.

3. Kabullenin (Mükemmeliyetçiliği Bırakın): Hayatın yoğun dönemlerinde evin dağılması normaldir. Sürekli "dergi gibi" bir ev için çabalamak yerine, partnerinizle iş bölümü yapmaya ve beklentilerinizi o anki duruma göre ayarlamaya odaklanın.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Dağınıklık neden stres yapar? Beyin, dağınıklığı "tamamlanmamış iş" olarak algılar. Bu durum, zihnin sürekli alarmda kalmasına ve stres hormonu olan kortizolün yükselmesine neden olur.

2. Zihinsel yük (mental load) ne demek? Bir evin dönmesi için gereken planlama, takip etme ve hatırlama işlerinin tamamıdır (Örn: "Deterjan bitmek üzere, almalıyım" diye düşünmek). Bu yük genellikle fiziksel işlerden daha yorucudur.

3. Erkekler dağınıklıktan neden etkilenmiyor? Araştırmalar, toplumsal roller gereği erkeklerin ev işlerini ve düzeni birincil sorumlulukları olarak görmeme eğiliminde olduklarını, bu yüzden dağınıklığı kişisel bir başarısızlık veya stres kaynağı olarak algılamadıklarını gösteriyor.

Kaynaklar (Referanslar)

1. Earnshaw, E. (2024). Clutter, Cortisol, and Mental Load. Psychology Today.

2. Saxbe, D. E., & Repetti, R. (2010). No place like home: Home tours correlate with daily patterns of mood and cortisol. Personality and Social Psychology Bulletin, 36(1), 71–81. DOI: 10.1177/0146167209352864