Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

İklim değişikliğinin günümüzde sağlık üzerinde çok çeşitli etkileri olduğu düşünülmektedir, ama uzmanlar yakında önlem alınmadığı takdirde bunun daha da ciddileşeceğine inanıyorlar. Hassas grupların sağlığı, hem aşırı sıcaklık gibi doğrudan etkiler hem de azalan gıda ve beslenme güvenliği gibi dolaylı etkiler nedeniyle daha fazla tehlikeye girebilir. Dünyanın dört bir yanından seçkin bilim insanları, küresel ölçekte bilime dayalı analiz ve öneriler üretmek için ilgili verileri toplamak ve değerlendirmek için InterAcademy Partnership (IAP) çatısı altında bir araya bir araya geldiler. Dünyanın dört bir yanından 80'den fazla uzmanın yer aldığı bu üç yıllık proje, sağlık ve sağlıkta eşitliği önemli ölçüde artırabilecek çeşitli iklim önlemlerini de inceledi.

Araştırmacılar iklim değişikliğinin ve iklim değişikliğine çok az dahi olsa katkıda bulunanların bile milyarlarca insanın sağlığını tehdit ettiğine inanıyorlar. Kısa vadede, sera gazı emisyonlarını azaltmak için kullanılacak olan çeşitli yöntemler sağlığımıza etki eden bu faktörlerin etkisini azaltabilir, belki de bu etkileri yok edebilir. IAP tarafından yayınlanan “Health in the climate emergency – a global perspective” adlı son rapor, iklim değişikliğinin küresel olarak sağlığımız üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu analiz ediyor ve acilen eyleme geçilmesi gerektiğini belirtiyor.

IAP proje koordinatörü ve IAP raporunun ortak yazarı Robin Fears, “Milyarlarca insan risk altında, bu nedenle sağlığa fayda sağlamak ve aynı zamanda sağlıkta eşitliği ilerletmek için iklim değişikliğine karşı eylem çağrısı yapıyoruz” dedi.

Dünya çapında yapılan bu üç yıllık projede IAP, veri çeşitliliğini sağlayabilmek için bulunduğu Afrika (NASAC), Asya (AASSA), Amerika (IANAS) ve Avrupa'daki (EASAC) bölgesel ağların iş birliği yaparak ulusal, bölgesel ve küresel düzeylerde toplu ve özelleştirilmiş eylem politikası verileri değerlendirildi. Dünyanın her bir yanından 80'den fazla bilim insanından oluşan bir ekip bu projeye katkıda bulundu.

Kapsamlı bilimsel kanıtları analiz eden bu yakın tarihli rapor, mevcut bilgilerin küresel bir incelemesini sunuyor ve iklim değişikliğinin ve itici güçlerinin bir dizi doğrudan ve dolaylı etki yoluyla nasıl hareket ettiğini inceliyor. Örneğin:

• Isıya bağlı ölümler ve hastalık oranları
• Sel ve kuraklık gibi aşırı doğal felaketler
• Bazı bölgelerde mahsul veriminde düşüşler
• Vektör kaynaklı hastalıkların dağılımındaki değişiklikler
• Yayılan hava kirliliğine maruz kalınmasına nedwen olan orman yangınları

Genel olarak; kardiyovasküler ve solunum yolu hastalıkları, su ve gıda kaynaklı hastalıklar, yetersiz beslenme ve akıl sağlığı dahil olmak üzere çok çeşitli sağlık sonuçları buna etkilenebilir. Dahası beraberinde getirdiği olumsuz sağlık sonuçlarıyla birlikte artan bir zorunlu göç riski de buna dâhil.

IAP raporunda özetlenen ve Nature Climate Change'de yayınlanan bir makale, örnek olarak verilecek olursa, 43 ülkede 700'den fazla bölgeden alınan verileri analiz ederek son on yıllardaki ısı kaynaklı ölümlerin üçte birinin iklim değişikliğine atfedilebileceğini gösteriyor. Yapılan başka araştırmalarda aşırı ısıya maruz kalmanın kol gücüyle emek vererek çalışan bireylerde performans kaybını azalttığını da buldu. Lancet Planetary Health raporunda, dünya genelinde yaklaşık bir milyar insanın yılın bir bölümünde (gölgede bile) güvenli bir şekilde çalışamayacağı tahmin edilmektedir.

Örneğin ince partiküllü hava kirliliği, sera gazı emisyonları ile aynı kaynakların çoğundan kaynaklanmaktadır. Fosil yakıt ve biyo-kütle ile ilgili emisyonlar, çevre kirliliğinden kaynaklanan toplam sağlık yükünün önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri’nde (PNAS) yayınlanan bir araştırmaya göre, bu antropojenik hava kirliliği kaynaklarının aşamalı olarak kaldırılmasının her yıl dünya çapında milyonlarca erken ölümü önleyeceği tahmin ediliyor.

İklim değişikliği zaten gıda ve beslenme güvenliğini azaltmaktadır ve ele alınmadığı takdirde yetersiz beslenme ve ölümler üzerinde daha büyük etkilere sahip olacak. IAP, beslenme değişikliğini teşvik etmenin - meyve, sebze ve bakliyat tüketimini artırmanın ve aşırı olduğu durumlarda kırmızı et alımını azaltmanın - önemli sağlık ve çevresel faydaları olabileceğinin altını çiziyor. Bu tür diyetler, gıda sistemlerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarında önemli azalmaların yanı sıra su ve arazi kullanım taleplerini de azaltacaktır. Ayrıca kalp hastalığı, felç ve diğer rahatsızlıkların riskinin azalması yoluyla bulaşıcı olmayan hastalık yükünde önemli azalmalar olacağı düşünülmektedir.

IAP raporu, iklim değişikliğinin tüm insanların sağlığını etkilediğini, ama yükün eşit veya adil bir şekilde dağılmadığını da vurguluyor.

Kanada Alberta Üniversitesi'nde raporun ortak yazarı olan Doç. Sherilee Harper, “En büyük yük yine en düşük sosyo-ekonomik koşullarda yaşayan, marjinalleşmiş insanların omuzlarına biniyor ve sağlık durumu, sosyal, ekonomik ve çevresel koşullar ve yönetim yapıları gibi kesişen faktörlerden etkilenmekteler. İklim değişikliği birçoğu sömürgecilik, ırkçılık, ayrımcılık, baskı ve kalkınma zorluklarına dayanan savunmasız nüfusların halihazırda deneyimlediği eşitsizlikleri ve adaletsizlikleri daha da kötüleştiriyor. Sağlıkla ilgili uyum çabalarının yerli halklara, yaşlanan nüfusa, çocuklara, kadınlara ve kız çocuklarına, zorlu sosyo-ekonomik ortamlarda yaşayanlara ve coğrafi olarak savunmasız nüfuslara öncelik vermesi gerekildiğini vurguluyoruz” açıklamasında bulundu.

Tüm dünyada sosyal, politik ve coğrafi olarak dışlanmış gruplar, iklim değişikliğinden kaynaklanan sağlık etkileri açısından da en yüksek risk altında bulunan grupturlar, ama bu kişiler yeterince temsil edilmiyorlar.

IAP, tüm paydaşları gelecekteki riskleri sınırlayacak iklim-sağlık direnci oluşturmak için harekete geçmeye çağırıyor.

Makaleler:

“Health in the Climate Emergency: A global perspective”, 24 May 2022, The InterAcademy Partnership.

“The burden of heat-related mortality attributable to recent human-induced climate change” by A. M. Vicedo-Cabrera, N. Scovronick, F. Sera, D. Royé, R. Schneider, A. Tobias, C. Astrom, Y. Guo, Y. Honda, D. M. Hondula, R. Abrutzky, S. Tong, M. de Sousa Zanotti Stagliorio Coelho, P. H. Nascimento Saldiva, E. Lavigne, P. Matus Correa, N. Valdes Ortega, H. Kan, S. Osorio, J. Kyselý, A. Urban, H. Orru, E. Indermitte, J. J. K. Jaakkola, N. Ryti, M. Pascal, A. Schneider, K. Katsouyanni, E. Samoli, F. Mayvaneh, A. Entezari, P. Goodman, A. Zeka, P. Michelozzi, F. de’Donato, M. Hashizume, B. Alahmad, M. Hurtado Diaz, C. De La Cruz Valencia, A. Overcenco, D. Houthuijs, C. Ameling, S. Rao, F. Di Ruscio, G. Carrasco-Escobar, X. Seposo, S. Silva, J. Madureira, I. H. Holobaca, S. Fratianni, F. Acquaotta, H. Kim, W. Lee, C. Iniguez, B. Forsberg, M. S. Ragettli, Y. L. L. Guo, B. Y. Chen, S. Li, B. Armstrong, A. Aleman, A. Zanobetti, J. Schwartz, T. N. Dang, D. V. Dung, N. Gillett, A. Haines, M. Mengel, V. Huber, and A. Gasparrini, 31 May 2021, Nature Climate Change.
DOI: 10.1038/s41558-021-01058-x

“Implications for workability and survivability in populations exposed to extreme heat under climate change: a modelling study” by Oliver Andrews, Ph.D., Prof Corinne Le Quéré, Ph.D., Prof Tord Kjellstrom, MD, Bruno Lemke, Ph.D., Prof Andy Haines, FMedSci, 1 December 2018, The Lancet Planetary Health.
DOI: 10.1016/S2542-5196(18)30240-7

“Effects of fossil fuel and total anthropogenic emission removal on public health and climate” by J. Lelieveld, K. Klingmüller, A. Pozzer, R. T. Burnett, A. Haines and V. Ramanathan, 25 March 2019, Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America.
DOI: 10.1073/pnas.1819989116

“Projecting the risk of mosquito-borne diseases in a warmer and more populated world: a multi-model, multi-scenario intercomparison modelling study” by Felipe J Colón-González, Ph.D., Maquins Odhiambo Sewe, Ph.D., Adrian M Tompkins, Ph.D., Henrik Sjödin, Ph.D., Alejandro Casallas, MSc, Prof Joacim Rocklöv, Ph.D., Cyril Caminade, Ph.D., Rachel Lowe, Ph.D., 1 July 2021, The Lancet Planetary Health.
DOI: 10.1016/S2542-5196(21)00132-7