Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Hava kirliliği ve sıcaklık artışı önceki yıllara göre önemli ölçüde arttı ve tehlikeli raddeye geldi. Araştırmalar bu iki çevresel sorunun hem insan sağlığı hem de ekosistemler üzerinde ciddi etkileri olduğunu göstermekte. Bu yazıda hava kirliliği ve sıcaklık artışının etkileri üzerine yapılan bilimsel çalışmaların sonuçlarını ve bu sorunlara yönelik çözümleri inceleyeceğiz.

Öncelikle hava kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki etkisine bir bakalım. Dünya genelinde milyonlarca insanın sağlığını tehdit etmekte olan kirli hava, özellikle solunum yolu ve kardiyovasküler hastalıkların artmasına neden olmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından yapılan araştırmalar, partikül madde (PM2.5 ve PM10), ozon (O3), nitrojen dioksit (NO2) ve kükürt dioksit (SO2) gibi kirleticilerin, kronik bronşit, astım, akciğer kanseri ve kalp hastalıkları riskini artırdığını göstermekte. Özellikle çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı olan bireyler, hava kirliliğinden daha fazla etkilenmektedir. Çalışmalar uzun süreli hava kirliliğine maruz kalan çocukların akciğer gelişiminde gerilik ve astım gibi solunum yolu hastalıkları geliştirme olasılıklarının daha yüksek olduğunu ortaya koymakta.

İnsan sağlığına bu kadar etkisi olan hava kirliliği ekosistemde nelere sebep oluyor peki? Kirleticiler, bitkilerin fotosentez yeteneğini azaltarak tarımsal verimliliği düşürebilmekte. Ayrıca asit yağmurları toprağın kimyasal yapısını bozarak bitki örtüsüne ve su kaynaklarına zarar vermekte. Bu durum ilerleyen evrelerde ekosistemin dengesi üzerinde ciddi sonuçlara yol açabileceğini ve biyolojik çeşitliliği tehdit edebileceğini ön göstermekte.

Küresel ısınma ve sıcaklık artışı iklim değişikliklerinin en belirgin göstergelerindendir. Bilimsel veriler, son yüzyılda küresel ortalama sıcaklıkların belirgin bir şekilde arttığını ve bu artışın büyük ölçüde insan faaliyetlerinden kaynaklandığını göstermekte. Sıcaklık artışı ekstrem hava olaylarının (örneğin şiddetli sıcak hava dalgaları, kasırgalar, seller) sıklığını ve şiddetini artırmaktadır. Bu durum hem insan yaşamını hem de ekosistemleri tehdit etmektedir. Kaldı ki ilerleyen evrelerde, yıllarda daha da artabilir.

Hava kirliliğinin çocuklar üzerindeki spesifik bir etkisinden bahsetmek istiyorum. Bazı araştırmalar kız çocuklarında erken regl yaşını etkileyebileceğini öne sürmekte. Ancak bu konuda kesin bir bilgi bulunmamaktadır.

Peki bizler hava kirliliği ve sıcaklık artışının olumsuz etkilerini azaltmak için ne çeşit stratejiler uygulayabiliriz?

1. Fosil yakıtların kullanımının azaltılması ve güneş, rüzgar gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelinmesi,
2. Binalarda ve sanayide enerji verimliliğini artırmak,
3. Ağaçlar havadaki kirleticileri filtreleyerek hava kalitesini iyileştirir ve karbon dioksiti (CO2) absorbe ederek sera gazı etkisini azaltır. Yeşillendirme projelerini artırmak,
4. Motorlu taşıtların yol açtığı hava kirliliğini azaltmak için toplu taşıma ve bisiklet kullanımının teşvik edilmesi önemlidir.
5. Hava kirliliği ve sıcaklık artışı, ciddi sağlık sorunlarına ve ekosistemlerin bozulmasına yol açan önemli çevresel sorunlardır. Bu sebeple insan sağlığını ve ekosistemleri korumak için sürdürülebilir ve çevre dostu stratejilerin benimsenmesi gerekmektedir.

Yazar: Eylül Rüzgar Üzer

Referans:

[1] Huang, J., Yang, X., Fan, F., Hu, Y., Wang, X., Zhu, S., … Wang, G. (2021). Outdoor air pollution and the risk of asthma exacerbations in single lag0 and lag1 exposure patterns: a systematic review and meta-analysis. Journal of Asthma, 59(11), 2322–2339. https://doi.org/10.1080/02770903.2021.2008429

[2] Jonathan S. Schildcrout, Lianne Sheppard, Thomas Lumley, James C. Slaughter, Jane Q. Koenig, Gail G. Shapiro, Ambient Air Pollution and Asthma Exacerbations in Children: An Eight-City Analysis, American Journal of Epidemiology, Volume 164, Issue 6, 15 September 2006, Pages 505–517, https://doi.org/10.1093/aje/kwj225

[3] Lan, H., Hu, Z., Gan, H., Wu, L., Xie, S., Jiang, Y., ... & Ye, X. (2023). Association between exposure to persistent organic pollutants and pubertal timing in boys and girls: A systematic review and meta-analysis. Ecotoxicology and Environmental Safety, 265, 115540. https://doi.org/10.1016/j.ecoenv.2023.115540

[4] A.C.K. Lee, R. Maheswaran, The health benefits of urban green spaces: a review of the evidence, Journal of Public Health, Volume 33, Issue 2, June 2011, Pages 212–222, https://doi.org/10.1093/pubmed/fdq068

[5] Angelevska, B., Atanasova, V., & Andreevski, I. (2021). Urban air quality guidance based on measures categorization in road transport. Civil Engineering Journal, 7(2), 253-267.