Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Türk, Moğol ve Orta Asya tarihlerinde kutsal başkent olarak kabul edilen Ötüken'deki Hangai Jote bölgesinde yapılan keşif, Türkoloji alanında önemli bir ilerleme olarak görülüyor.

İlteriş Kutluk Kağan, Kül Tigin'le Bilge Kağan'ın babası ve II. Doğu Göktürk Kağanlığı’nın kurucu lideriydi. Keşif, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı'nın Twitter hesabından yaptığı paylaşımla duyuruldu. 

Açıklamada, "Kültekin ve Bilge Kağan'ın babası İlteriş Kutluğ Kağan'ın Anıt Kompleksi ve yazıtı bulundu. Detaylı bilgini yarın Ulanbator’da yapılacak olan basın toplantısında duyurulacak" ifadeleri yer aldı. Türk ve Soğd dillerinde yazıldığı anlaşılan yazıt, Uluslararası Türk Akademisi (UTA) ve Nomgon Vadisi'ndeki Moğol Arkeoloji Enstitüsü'nün ortak keşif gezisinde ortaya çıkarıldı.

Külliyenin toplam alanı 49 × 41,5 metre. Batıdan doğuya doğru oval bir biçimde yer alan külliyenin etrafına hendek kazılmış ve buradan toprak yığılarak bir kale inşa edildi. Külliyenin batı tarafında, alanın ortasına delikli taştan bir küp (sunak), taştan insan figürleri, iki yavrusu olan aslan heykeli ve iki koyun heykeli bulunmakta. Külliyenin kapısından doğuya doğru 51 adet balbal taşı yan yana sırayla yerleştirilmiş, bunların arasında beş balbal taşından Aşina ailesine ait “dağ keçisi” sembolü tespit edildi. Ayrıca külliye içinde bir ibadet yerinin olduğunu kanıtlayan tuğla kalıntıları ve patika üzerine serilen kil kaplama bulundu.

İbadet yerinin önünde yazıtın üst kısmı ve kaplumbağa şeklindeki temeli keşfedildi. Bulunan değerli eserin iki yüzünde 12 satırlık eski Türk yazısı, üçüncü yüzünde ise eski Soğd yazısı bulunmakta. Keşfe katılan bilim insanları, anıtın metninden “Tanrı”, “Türk”, “Kutluk”, “Tümen” gibi bir dizi kelime tespit etmişlerdir. Anıt metninden elde edilen bilgilere dayanarak Nomgon külliyesinin Göktürk Kağanlığı’nı yeniden canlandıran Kül Tigin ve Bilge Kağan’ın babası İlteriş Kutluk Kağan’a ithaf edildiği sonucuna varıldı. Ayrıca bu külliye, “Türk” adının ilk kez geçtiği Göktürk döneminin en eski yazılı anıtı olarak kabul edilmekte. Genel olarak Nomgon külliyesi, tüm özellikleriyle Bilge Kağan ve Kül Tigin külliyelerine benziyor. Nomgon yazılı anıtın üst tarafında, vücudu ejderha şeklinde iki kurt başı kazınmış. Nomgon anıtı, Orhun anıtları gibi Göktürk devleti için önemli bir anıt olduğu anlaşılmaktadır.