Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Yabani şempanzeler, yaprakları, meyveleri, odunları ve özleri de dahil olmak üzere incir gibi birkaç bitki türün çeşitli parçalarını yemektedirler. Bunlardan bazılarının besin açısından fakir olması, bazı bitkilerin tıbbi değerleri nedeniyle yenildiği yönündeki spekülasyonlara yol açmaktadır.

Durumun böyle olup olmadığını öğrenmek için Oxford Üniversitesi'nden Elodie Freymann ve meslektaşları, Uganda'nın Budongo Ormanı'nda yaşayan iki komşu topluluktan 51 şempanzenin sağlığını ve davranışlarını sekiz ay boyunca gözlemlemişlerdir. Bu süre zarfında, birçok yaralı ve hasta şempanzenin belirli bitkilerle kendi kendini tedavi ettiğine tanık olmuşlardır. Bu, belirli bir eğrelti otunun yapraklarını yiyen eli yaralı bir erkeği, kedidikeni ağacının kabuğunu tüketen parazit enfeksiyonu olan bir bireyi ve Doğu Afrika maun ağacının kabuğunu ve reçinesini yiyen şiddetli ishali olan yetişkin bir dişiyi içermektedir.

Freymann daha sonra bu bitkilerden mümkün olduğu kadar çok örnek (13 türden 17 örnek) topladı ve tıbbi değerlerini değerlendirmek için testler yapmıştır. Bitki ekstraktlarının %88’inin anti-bakteriyel özelliğe sahip olduğu tespit edilmiştir. Dogbane familyasına ait bir ağacın (Alstonia boonei) ölü odunu hem en güçlü anti-bakteriyel aktiviteye sahipti hemde anti-inflamatuar özelliklere sahip olduğunu görülmüştür; bu da onun yaraları tedavi etmek için kullanılabileceğini düşündürmektedir. Bununla beraber, Doğu Afrika maun ağacının kabuğu ve reçinesi ile C. parasitica eğrelti otunun yaprakları da dahil olmak üzere bitki özlerinin %33'ü anti-inflamatuar özelliklere sahip olduğunu tespit edilmiştir.

Bir bütün olarak ele alındığında, bu sonuçlar hasta şempanzelerin tıbbi etkileri için kasıtlı olarak belirli bitkileri aradıklarını göstermektedir. Yazarlar, bunun "Kaynağın iyileştirici özelliklerine ilişkin temel farkındalık" gerektirdiğini söylemektedirler.

Bu çalışmadan önce araştırmacılar şempanzelerin, Vernonia amygdalina adı verilen papatyaya benzer bir çalının özünü çiğnedikleri, ardından lifleri tükürdükleri ve parazit solucanları öldürdüğü düşünülen acı suları yuttukları gözlemişlerdir. Ayrıca bağırsakların kasılmasını sağlayan ve parazitlerin mekanik olarak dışarı atılmasına yardımcı olan sindirilmeyen, kıllı yaprakları yedikleri de görülmüştür.

Freymann'ın çalışması şempanzelerin ormanın iç eczanesi hakkında bizden çok daha iyi bilgiye sahip olabileceğini gösterdiği için oldukça ilginç ve düsündürücüdür. Yazarlar, şempanzeleri izleyerek ve onlardan öğrenerek yeni ilaçların keşfini nasıl hızlandırabileceğini göstermişlerdir. Aynı zamanda orman eczanelerimizi korumanın önemini de vurgulamaktadırlar.

Yazar: Bassma BOUANANI

Kaynakça:https://www.discoverwildlife.com/animal-facts/chimpanzees-eat-medicinal-plants-to-help-cure-illness