Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Oysa bu tepki yalnızca gördüklerine ve duyduklarına değil aynı zamanda sizin kokunuza, daha doğrusu bedeninizin stres, korku ya da mutluluk anlarında yaydığı görünmez kimyasallara dayanır. Köpekler için koku yalnızca dünyayı anlamanın değil, aynı zamanda sizin duygularınızı okumanın da anahtarıdır. Ve bu okuma öylesine yüzeysel değil, bazen duygularınız adeta köpeğinize “bulaşıyor”. Peki bu konuda ne kadar eminiz?

2018’de yayımlanan bir deney, insan bedeninin korku ve mutluluk durumlarında yaydığı kokuların ev köpeklerinde belirgin ve tekrarlanabilir davranış değişimleri yarattığını gösterdi. Laboratuvarda “korku kokusu” ile karşılaşan köpekler daha fazla stres belirtisi gösterdi, yabancılara karşı mesafeli davrandı ve sahiplerine yakın durma eğilimi arttı. “Mutluluk kokusunda” ise sosyal etkileşimleri daha rahat, daha pozitifti. Bu bulgu insan duygusal kimyasının türler arasında aktarılabildiğini gösteren ilk sistematik kanıtlardan biriydi.

Bu olay stresle daha da ilginç bir hal alıyor. Bir başka çalışmada araştırmacılar insanlara yoğun zihinsel stres yükleyen bir aritmetik testi öncesi ve sonrası nefes ve ter örnekleri topladı. Ardından bu örnekleri çift-kör koşullarda köpeklere sundu. Köpekler stres öncesi ve stres sonrası kokuyu güvenilir şekilde ayırt etti, üstelik bu stres yalnızca öz bildirimle değil, kalp atım hızı ve kan basıncı gibi ölçümlerle doğrulandı. Yani stres, insanın koku imzasını ölçülebilir biçimde değiştiriyor ve köpekler bu değişimi yalnızca kokudan yakalayabiliyor.

Ek olarak koku, köpeklerin yalnızca ayırt etme becerisini değil kararlarını ve öğrenme sürecini de etkiliyor. Görsel ve işitsel ipuçlarını tamamen ortadan kaldırarak yalnızca insan kokusunun etkisinin test edildiği bir çalışmada stres kokusu, köpeklerin belirsiz ödül durumlarında daha ihtiyatlı, hatta bazen “pesimist” seçimler yapmasına neden oldu. Bunun kritik bir bulgu olduğunu düşünüyoruz çünkü rehber, arama-kurtarma ya da terapi köpekleri gibi görev köpekleri onların performansı, yanında çalıştıkları insanların duygusal durumundan doğrudan etkilenebilir.

Peki köpekler bu “duygu kokusunu” nasıl algılıyor? Anatomik ve nörolojik veriler köpeklerin burun boşluğunda hava akımını artıran karmaşık kıvrımlar, geniş koku epiteli ve insan beynine kıyasla çok daha büyük bir  ‘olfactory bulb’ sayesinde, havadaki uçucu molekülleri olağanüstü hassasiyetle ayırt edebildiğini gösteriyor. Bu sistem beynin bilgi işleme yollarında kokuya öncelik tanıyor. Dahası bazı çalışmalarda “korku kokusu”na verilen tepkinin dişi ve erkek köpeklerde süre ve yoğunluk açısından farklılaşabildiği, hatta yavrular ile yetişkinler arasında da belirgin farklar bulunduğu gözlemlendi. İlginç olan mutlu kokuya verilen tepkiler yaşla birlikte değişirken, korku kokusunun hem yavrularda hem yetişkinlerde benzer ve güçlü bir etki yaratması bu da evrimsel açıdan tehdit sinyallerinin çok erken yaşta bile önem kazandığını düşündürtüyor.

Tüm bu çalışmalar/bulgular sonucunda şunu anlıyoruz ki, bu küçük dostlarımızın insanlarla kurduğu ilişki düşündüğümüzden çok daha derin. Onlar yalnızca komutlara yanıt veren hayvanlar değil, aynı zamanda duygularımızı algılayabilen hassas canlılar. Bu farkındalık hem araştırmalara hem de günlük yaşamda onlarla kurduğumuz bağa yeni bir anlam katıyor bence.

Yazar: Eylül Rüzgar Üzer

Kaynakça:

1. D’Aniello, B., Semin, G.R., Alterisio, A. et al. Interspecies transmission of emotional information via chemosignals: from humans to dogs (Canis lupus familiaris). Anim Cogn 21, 67–78 (2018). https://doi.org/10.1007/s10071-017-1139-x 

2. Wilson, C., Campbell, K., Petzel, Z., & Reeve, C. (2022). Dogs can discriminate between human baseline and psychological stress condition odours. PLoS One, 17(9), e0274143. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0274143 

3. Acharya, R. Y., Hemsworth, P. H., Coleman, G. J., & Kinder, J. E. (2022). The Animal-Human Interface in Farm Animal Production: Animal Fear, Stress, Reproduction and Welfare. Animals, 12(4), 487. https://doi.org/10.3390/ani12040487 

https://www.npr.org/2024/07/23/nx-s1-5049543/dogs-stress-smell-study-emotions-decisions