Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Ancak bu hareketsizlik yalnızca bel ağrısı ya da kilo alımıyla sınırlı değil kalp hastalıklarından kansere, diyabetten erken ölüme kadar uzanan ciddi bir sağlık zincirini tetikliyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) hareketsiz yaşam tarzını “günümüzün en önemli ölüm nedenlerinden biri” olarak tanımlıyor. Peki neden? Ve ne kadar tehlikeli?

Günlük yaşamda 6 ila 8 saatten fazla oturarak geçirilen sürenin, kalp ve damar hastalıklarına yakalanma riskini %20 ila %30 oranında artırıyor. Özellikle masa başında çalışan bireylerde, yeterli fiziksel aktivite yapılmadığında bu risk çok daha belirgin hale geliyor. Uzun süreli oturma kan dolaşımını yavaşlatıyor, kas aktivitesini azaltıyor ve metabolizmayı düşürüyor. Bu durum iltihaplanmayı artırırken, kolesterol seviyelerinin yükselmesine ve insülin direncinin gelişmesine yol açıyor.

Fiziksel hareketsizlik dünya genelinde tüm ölümlerin yaklaşık %6’sından sorumlu tutuluyor. Bu oran yılda yaklaşık 3.2 milyon kişinin yalnızca hareketsiz yaşam tarzı nedeniyle hayatını kaybettiğini gösteriyor. Üstelik bu oran obezite veya sigara kullanımıyla ortaya çıkan ölüm oranlarıyla benzer düzeyde ciddi bir tehlikeye işaret ediyor. Hareketsizlik özellikle yüksek gelirli ülkelerde yaygınlaşıyor. Gelişmiş bölgelerde yaşayan bireylerin günlük fiziksel aktivite düzeyinin son yıllarda önemli ölçüde azaldığı gözlemleniyor. Bu da hareketsizliğin küresel bir halk sağlığı sorununa dönüştüğünü gösteriyor.

Uzun süreli hareketsiz yaşam tarzı bir tek kalp sağlığını değil metabolik ve hücresel işleyişi de olumsuz etkiliyor. Tip 2 diyabet riski iki kattan fazla artarken, kolorektal kanser gibi bazı kanser türlerinin görülme sıklığında da önemli artışlar gözlemleniyor. Hareketsizlik kasların insüline verdiği yanıtı düşürüyor, hücre içi inflamasyonu artırıyor ve DNA onarım mekanizmalarının zayıflamasına yol açıyor. Bu da çeşitli kronik hastalıkların gelişimini kolaylaştırıyor.

Fiziksel aktivitenin eksikliği bedenle kalmıyor üzerine ruh sağlığını da tehdit ediyor. Düzenli hareket edilmediğinde depresyon ve anksiyete bozuklukları daha sık görülüyor. Egzersiz sırasında salgılanan endorfin, dopamin ve serotonin gibi nörokimyasallar; stres yönetimi, ruh hali dengesi ve motivasyon gibi faktörlerde kilit rol oynuyor. Hareketsiz yaşam bu dengenin bozulmasına neden oluyor.

Peki kimler daha büyük risk altında diye soracak olursanız ufak bir liste sunabiliriz sizlere. Hareketsizliğin risklerini taşıyan gruplar şu şekilde sıralanabilir:

• Masa başı çalışanlar,
• Evden çalışanlar,
• Yaşlı bireyler,
• Uzun süre ekran başında zaman geçiren gençler,
• Hareket kabiliyeti kısıtlı bireyler.

Bu gruplar, düzenli fiziksel aktiviteye yeterince yer vermedikleri takdirde ciddi sağlık sorunlarıyla karşılaşma riskiyle karşı karşıya kalabiliyor.

Dünya genelinde kabul gören sağlık rehberlerine göre bir yetişkinin haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta veya 75 dakika yüksek yoğunlukta fiziksel aktivite yapması gerekiyor. Bu da günlük 20-30 dakikalık bir yürüyüşle sağlanabiliyor. Her yarım saatte bir ayağa kalkıp birkaç dakika yürümek, asansör yerine merdiven kullanmak ve yakın mesafeleri yürümek gibi basit alışkanlıklar bile uzun vadede büyük farklar yaratabiliyor.

 Yazar: Eylül Rüzgar Üzer

Kaynak

1. Sallis, J. F., Bull, F., Guthold, R., Heath, G. W., Inoue, S., Kelly, P., ... & Hallal, P. C. (2016). Progress in physical activity over the Olympic quadrennium. The lancet, 388(10051), 1325-1336.

2. Yu, C., Cao, Y., Liu, Q., Tan, H., Xia, G., Chen, B., ... & Saposnik, G. (2025). Sitting Time, Leisure-Time Physical Activity, and Risk of Mortality Among US Stroke Survivors: A Prospective Cohort Study From the NHANES 2007 to 2018. Stroke, 56(7), 1738-1747.

3. Deng M-G, Cui H-T, Lan Y-B, Nie J-Q, Liang Y-H and Chai C (2022) Physical activity, sedentary behavior, and the risk of type 2 diabetes: A two-sample Mendelian Randomization analysis in the European population. Front. Endocrinol. 13:964132. doi: 10.3389/fendo.2022.964132

4. https://vizhub.healthdata.org/gbd-results/

5. https://www.who.int/health-topics/physical-activity

6. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/physical-activity

7. https://www.health.harvard.edu/mind-and-mood/exercise-is-an-all-natural-treatment-to-fight-depression

8. https://www.health.harvard.edu/mind-and-mood/working-off-depression