Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

İnsan vücudu karmaşık bir sistemdir ve bu sistemlerin sağlıklı bir şekilde çalışması, genel sağlık durumumuz üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Mikrobiyota bu sistemlerin en önemli bileşenlerinden biridir. Son yıllarda, mikrobiyotanın vücut sağlığı üzerindeki rolü daha iyi anlaşılmaya başlanmıştır ve bilimsel araştırmalar, mikrobiyota dengesinin bozulmasının pek çok hastalığa yol açabileceğini göstermektedir.

Öncelikle mikrobiyota ne bir bakalım. Bu terim insan vücudunda bulunan trilyonlarca mikroorganizmayı ifade eder. Bunlar arasında bakteriler, virüsler ve mantarlar yer alır. Mikrobiyotanın büyük bir kısmı gastrointestinal sistemde (GİS) bulunur ve sindirim süreci üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir. Ancak mikrobiyota sadece sindirime yardımcı olmaz; aynı zamanda bağışıklık sistemini destekler ve metabolik süreçlerde rol oynar. Mikrobiyotanın dengesi neye bağlı bakacak olursak bunlar zararlı ve yararlı mikroorganizmaların sayısıdır. Yararlı mikroorganizmaların çoğunlukta olduğu bir mikrobiyota, sağlıklı bir sindirim sistemine ve bağışıklık fonksiyonlarına işaret eder. Ancak bu denge bozulduğunda, zararlı bakteriler baskın hale gelir ve vücutta çeşitli sağlık sorunlarına yol açar.

Mikrobiyotanın dengesizliği sindirim sistemi başta olmak üzere pek çok sağlık problemine yol açabilir. Özellikle bağırsaklardaki zararlı bakterilerin artmasıyla birlikte, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi inflamatuvar bağırsak hastalıkları gelişebilir. Bu hastalıklar, bağırsakların iltihaplanması ve hasar görmesiyle karakterizedir. Türkiye, bu hastalıkların yaygın olduğu ülkeler arasında yer almakta ve giderek daha fazla insan bu sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalmaktadır. Bu kadar basit değil tabii, bağırsak mikrobiyotasındaki dengesizlikler sadece sindirim sistemiyle sınırlı kalmaz. Tip 1 ve Tip 2 diyabet, obezite, karaciğer yağlanması ve insülin direnci gibi metabolik hastalıklarla da ilişkili olduğu bilimsel çalışmalarla ortaya konulmuştur. Ayrıca otoimmün hastalıklar (örneğin çölyak, haşimato tiroidi) ve nörolojik bozukluklar (örneğin parkinson, alzheimer) gibi geniş bir yelpazedeki sağlık sorunları da mikrobiyota dengesizliği ile ilişkilendirilmiştir.

İyi de sağlığımızı korumak için ne yapmalıyız? Mikrobiyotanın sağlıklı kalması genel vücut sağlığımızı korumak için oldukça önemlidir. Ancak modern yaşam tarzı mikrobiyotayı olumsuz etkileyen pek çok faktörü beraberinde getirir. Antibiyotik kullanımı, yanlış beslenme alışkanlıkları, stres ve çevresel kirlilik, mikrobiyotayı bozabilecek başlıca etmenlerdir. Mikrobiyotanın sağlıklı bir şekilde korunabilmesi için, özellikle beslenme büyük bir rol oynar. Bilim insanları, Akdeniz tipi anti-inflamatuar bir diyetin mikrobiyota üzerinde olumlu etkileri olduğunu vurgulamaktadır. Bu diyet, sebze, meyve, tam tahıllar, zeytinyağı ve balık gibi gıdaları içermekte ve işlenmiş gıdaların tüketiminden kaçınılmasını önerir. Ayrıca, glüten ve rafine şeker gibi mikrobiyotaya zarar verebilecek maddelerin azaltılması gerektiği belirtilmektedir.

Antibiyotikler, enfeksiyonların tedavisinde önemli bir yere sahiptir, ancak aynı zamanda mikrobiyotaya da zarar verebilirler. Antibiyotikler, zararlı bakterilerle birlikte yararlı bakterileri de öldürerek bağırsak florasını olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, antibiyotik kullanımı gerektiğinde dikkatli olunmalı ve sadece doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır. Antibiyotik tedavisinin ardından probiyotikler gibi yararlı bakterilerle mikrobiyotanın yeniden dengelenmesi önerilebilir.

Yazar: Eylül Rüzgar Üzer

Kaynaklar:

1.     https://www.trthaber.com/haber/saglik/mikrobiyota-dengesinin-bozulmasi-hastaliklara-davetiye-cikariyor-848127.html

2.     Kamada, N., Seo, S. U., Chen, G. Y., & Núñez, G. (2013). Role of the gut microbiota in immunity and inflammatory disease. Nature reviews. Immunology, 13(5), 321–335. https://doi.org/10.1038/nri3430

3.     Shanahan F. (2013). The colonic microbiota in health and disease. Current opinion in gastroenterology, 29(1), 49–54. https://doi.org/10.1097/MOG.0b013e32835a3493

4.     Petersen, C., & Round, J. L. (2014). Defining dysbiosis and its influence on host immunity and disease. Cellular microbiology, 16(7), 1024–1033. https://doi.org/10.1111/cmi.12308

5.     Rinninella, E., Raoul, P., Cintoni, M., Franceschi, F., Miggiano, G. A. D., Gasbarrini, A., & Mele, M. C. (2019). What is the Healthy Gut Microbiota Composition? A Changing Ecosystem across Age, Environment, Diet, and Diseases. Microorganisms, 7(1), 14. https://doi.org/10.3390/microorganisms7010014