Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Prof. Dr. Nevzat TARHAN

 

Uyku, ruhun bedenden ayrıldığı an, yarı ölüm... Hayatımızın yaklaşık üçte birini uykuda geçirmekteyiz. Bu da altmış senelik bir ömrün yirmi senesi demektir. Günlük çalışmalardan yorgun düşen insan bedeninin ve sinirlerinin dinlenme zamanı olan uyku, kişinin yaşamını derinden etkiler.

 

Fareler üzerinde yapılan deneylerde; uyutulmayan farelerin mide ülserine yakalandıkları ve iç kanaması geçirdikleri gözlemlenmiş. Uyku bozuklukları kişinin yaşam kalitesini düşürür; bu nedenle ciddiye almak gerekir.  Uyku hijyeni olmadığı durumlarda dikkat konsantrasyon problemleri ortaya çıkar; zihinsel yorgunluklar baş gösterir.

 

Uyku hijyenine uygun davranılırsa kaliteli uyku geçirilir. İnsanın biyolojik ritmi Ay’a göre programlandığı gibi genetik kodumuz da Ay’a göre yazılmıştır. Bu nedenle bir uykunun kaliteli olması için kişinin biyolojik ritme uygun davranması gerekmektedir. Modern yaşam, uyku kalitesini bozdu. Alzheimer gibi hastalıklarda uyku bozukluklarının da etkisi var.

 

Depresyonda olan kişilerin uyku kalitesi düşüktür. Bir insanın ruhsal durumunu anlamak için uyku profiline bakılır. Genetik ve biyokimyasal profiller gibi uyku profili de kişinin sinir sisteminin nasıl çalıştığı konusunda bilgi verir. Uykunun niteliği, kişinin ruhsal yapısıyla ilgili özelliklerini gösterir. Kâbuslar, korkulu rüyalar uyku terörüdür. Kişi, kalbi çarparak uyanır. Uykuda panik ataklar geçirir.

 

Şizofrenlerin uyku profili çıkarıldığında, bu kişilerin diğer insanlardan farklı olarak kaliteli uykuya geçemedikleri gözlemlenmiştir. Uykunun dört fazı var: Bunlar uyanıklık, rem, üçüncü ve dördüncü evrelerdir. Şizofren hastalar, uykunun üçüncü ve dördüncü evresine geçemiyorlar. Beyin, kimyasal onarımı yapamıyor. Bu nedenle şizofrenlerin uyku görüntüsü önemlidir. Bir şizofrenin uykusu düzelmişse normale dönmüş demektir. Uykunun ruh ve zihin sağlığı üzerinde böyle bir fonksiyonu var. 

Ülkemizde gittikçe sayısı artan uyku laboratuvarlarında rüya çalışmaları yapılmaktadır. Bu laboratuvarlarda sürdürülen psikolojik ve psişik araştırma ve gözlemler, rüyaların kaynak ve nedenlerinin çeşitlilik gösterdiğini ortaya koymaktadır. İnsanın uyku halindeyken gerek bilinçaltından kaynaklanan, gerekse çeşitli kaynaklardan aldığı tesirlerin imajlara bürünmesiyle oluşan algılara rüya deniyor. Uyku sırasında, kişinin bilinçaltındaki düşünceler, özlemler ya da istekler, bir film şeridi gibi göz önünden geçer. Freud’a göre bilincin gizlediği, tamamen sakladığı bazı olgular, ortaya çıkabilmek için yol aramaktadır. Bunlar, rüyalar haline girerek kendilerini göstermektedir.

 

Rüya esrarlı bir dünyadır ve rüya, bir çeşit uykuda yaşanılan hayattır.  Rüyaların çoğu gereksiz gibi görülse de rüyalar anlamsız değildir. Rüya uykuyu koruyor. Rüya gören kişi kaliteli uyur. Kaliteli uyku ise kaliteli ruh sağlığı demektir. Freud rüya için ruh sağlığının gardiyanı diyor.

 

Uykunun REM dönemi vardır; buna paradoksal uyku da deniyor. Rüyalar işte bu uyku sürecinin esas dönemi olan rem evresinde görülüyor. REM döneminde uyandırılan deneklerin % 80’inin rüyalarını hatırladıkları görülmüştür.

REM aşamasında vücut derin uykudadır fakat beynimiz uyanık gibi çalışır; uyanık gibi alfa ve beta dalgalarını üretir. Teta ve delta dalgaları uyku dalgalarıdır. Teta dalgası hipnozda (uykuya dalma, gevşeme halinde)  üretilir, derin uykuda ise delta dalgası yayılır.

REM, beynin zihinsel fonksiyonlarının dinlendiği yakın bellekteki bilgilerin uzak hafızaya, uzak hafızadaki bilgilerin de yakın hafızaya atıldığı ve öğrenilenlerin arşivlendiği evredir. İnsan hafızasının kaydettiği olaylar rüyada yaşanır. Rüyaların öğrenme ve ruh sağlığı üzerindeki etkisi test edilmiştir. Rüya görmesi engellenen bireylerde öğrenmenin zorlaştığı ve çeşitli depresif ve psikotik tepkilerin ortaya çıktığı deneysel olarak gözlemlenmiştir.

 

Rüyalar yoluyla travmatik bellek hakkında bilgi edinilir. Geçmişte yaşanılan olaylar, çocukluk dönemindeki şok yaşantılar hakkında ipucu yakalanır. Mesela biofeedback adlı dijital teknoloji temelli seansta, bir hastamız mor rengi görünce beyninde stres dalgası harekete geçiyordu. Beynin mor renge karşı aşırı reaksiyon vermesinin altında; geçmişte mor elbiseyle sünnete giderken kaza gibi bir durumun yaşandığını ve bu durumdan kaynaklanan bir korkunun yattığını öğrendik. Bunun gibi rüya yoluyla da travmatik bellekteki bilgilere ulaşabiliyoruz.

 

Rüyalar kişiyi keşfe götürebilir. Kişiyi gerçeğe dört yol götürür. İlki deney ve gözlem sonrası akıl yürütme daha sonra sezgiler son olarak da inançlar… Donanım varsa çok derine gidebilirsiniz. Denizin altına ilişkin bilgin varsa öğrenirsin.

İnsan zihninde üç dönem vardır. Birincisi hayal kurma, ikincisi kuluçka dönemi, üçüncüsü ise doğum. Kuluçka döneminde zihinsel geviş getirmeler vardır. Bu evrelerin ilkinde kişi hayal kuruyor. Zihinsel emeğin sonucunda rüya o karara yardım ediyor. Bu konuda zihinsel yatırım yapılmışsa rüyaların keşfedici gücü olabilir.

 

Rüya gerçekliği ile dünya gerçekliği aynı değildir. Dünya madde evreni, rüya ise semboller evrenidir. Kuantum felsefesiyle dünyanın madde evreni olduğu tezi yıkıldı. Rüyalar, kuantum felsefesini doğruluyor.

 

Evrende sadece beş duyu yoktur. Duyu ötesi algılama var. Beş duyunun ötesinde otuz iki duyu var. Manyetik duyular da bunlardan biri. Evrende bazı bilgiler, sinüs frekansı şeklinde dolaşıyor, fakat biz bu sinüs frekansındaki sesler ve görüntüleri algılayamıyoruz.

Yaşanmış olaylarla ilgili rüya görmek olağan bir durum olmasına rağmen, yaşanmamış olaylarla ilgili rüya görmek insan hayatında nadir rastlanır. Fakat bu durum bazı kişilerde sık görülmektedir. Bazı kişilerin algıları çok gelişmiştir ve bu konuda özel yeteneklidirler. Sinüs frekansıyla yaklaşan kişiyi algılayabilirler.  Bu altıncı his olarak da biliniyor. Beyinde ayna nöronlar var. Ayna nöronlar, bu kişilerde aşırı geliştiği için daha kapı çalmadan yaklaşan kişiyi hissedip adını andıkları gözlemlenmiştir.

 

Hipokrat’ın “Sağlık Bilgisi Kitabı” adlı çalışması, bazı rüyaların çeşitli hastalıklarla ilgili olabileceği düşüncesi üzerine kuruludur. Hipokrat’a göre; rüyalar kişinin sağlık durumunu önceden haber verici niteliktedir. Hipokrat “rüya anahtarları” denilen sembollerle kodlanmış rüyalardaki verilerin “haberci” değerleriyle ilgili rüya yorumları üzerinde çalışmıştır.

 

Bir hadiste Peygamberimiz: “Artık yeryüzünde müjdeleyicilerden başka peygamberlikten hiçbir şey kalmadı; müjdeleyiciler güzel rüyalardır.” der. Bu nedenle rüyalar, müjdeleyici ve uyarıcı özelliğe de sahiptir. Ancak bunun anahtarını iyi bilmek gerekir. Rüya Tabirleri kitapları aldatıcı olabilir.

 

Rüyalar yoruma açıktır. Rüyayı iyiye yorumlamak olumlu düşünce kalıplarını doğurtur, kaygıyı azaltır. Olumsuz yorumlattığınızda farkında olmadan buna inanarak düşünce sistemini bozabilirsiniz. Beynimiz bir bilgisayar gibidir. Bilgi girişi yapılıyor, beyin o bilgiyi işliyor, yorumluyor ona göre tepki veriyor.  Eğer o girilen bilgiyi yanlış modüle edip yorumlarsanız, yanlış tepki verirsiniz. Rüya yorumlarında kişinin arka planını, kişiliğini, geçmişini bilmeden yorum yapmak doğru değildir. Yorumlar bir bakış açısı kazandırır hemen inanmamak gerekir. İnanmak beynin enter tuşuna basmaktır. Zihninizde hemen o program çalışır. Beyninize bir inanç, mit ya da bir kanaat yazdınız mı bu farkında olmadan hayatınızda etkili olur.

 

Gördüğü rüyayı yorumlatmak için falcıya giden bir kadın hastam vardı. Falcı, rüyasını kocasının onu aldattığı şeklinde yorumluyor. Kadın kocasından şüphelenmeye başlıyor. Adam eve yüzü asık geldiğinde; kadın ‘Beni aldatıyor’ düşüncesine kapılıyor. Ve iş boşanma aşamasına kadar varıyor. Bir rüyanın yanlış yorumlanması insanların hayatını bu ölçüde etkileyebiliyor. 

 

Rüyaya inanmak falcıya inanmakla aynıdır. Rüyalara inananın beyin programı ve pusulası bozulur. Peygamber efendimiz: “ Rüya ile amel etmeyiniz.” diyor. Fiziksel realite ile rüyanın realitesi farklıdır. Bu İslami literatürde “ misal âlemi” olarak geçer. Yani sembollerin olduğu bir âlem. Keşif ehli, o âlemdeki bilgileri alıp size getiriyor. Bu deneyüstü bir gerçeklik olduğundan bunları maddesel olarak ölçemeyiz.