Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Helal (halal) Arapça bir kelime olup, İslamiyet’te “izin verilen” anlamına gelir. Helal kavramı sadece gıdalar için geçerli olmayıp; insanların davranışlarını, konuşmalarını, kıyafetlerini ve kişisel bakım ürünlerini de kapsayan bir bütündür[1]. Helal gıda kavramının yanında helal kozmetik de bir pazarlama unsuru olarak yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Global pazarlara baktığımızda; helal kozmetik pazarının yıllık yaklaşık 5-14 milyar satış gerçekleştirdiği görülmektedir[2].

2012 yılı Müslüman nüfusunun 2,1 milyar olduğu bilinmektedir. Ayrıca yeni Müslüman olacaklar eklendiğinde; 2030 yılında bu nüfusun %1,84 oranında artması beklenmektedir[3]. Bu veri pazarın ne kadar büyük olduğunu ortaya koymaktadır. Büyük kozmetik firmaları bu pazardaki fırsatları fark ederek; helal kozmetik ürün segmenti oluşturmaya başlamışlardır. Dünyada helal ürünlerin tüketicilerde aynı zamanda güvenli olduğu algısı oluşturduğu tespit edilmiştir ve bu pazarı daha da cazip hale getirmektedir. Dünyada bir pazar haline gelen helal kozmetiklerle ilgili bir standardizasyon ihtiyacı oluşmuştur. Bu nedenle Malezya Helal Kozmetik Standardı MS 2200:2008 –Islamic Consumer Goods-Part 1:Cosmetic and Personal Care-General Guidelines, 2008 yılında yayınlamıştır. Helal sertifikası almak isteyen firmalar üretimlerini bu standarda göre düzenlemek durumdadır. Ülkemizde ise TSE’nin, ‘Helal Kozmetik Standardı’ hazırlanmıştır.

Helal kozmetikler helal bileşenler içermekte ve helal bir ortamda, helal olmayan maddelerle teması engellenerek GMP (İyi İmalat Uygulamaları) koşulları altında Müslümanların denetiminde ve gözetiminde üretilmektedirler. Helal ortam haram maddelerin bulunmadığı (örneğin domuz ve domuzdan elde edilmiş bileşenler) hijyenik ve temiz ortamdır. Helal kozmetik ürünlerinde hayvanlardan, iç organlarından vs. elde edilmiş bileşenler kullanılmaz. Sentetik bileşenler ve bitkilerden elde edilen ekstreler helal olarak kabul edilmektedir.

HELAL KOZMETİK PAZARI

Niş pazar; bir pazarın içinde belli bir konuya odaklanmış pazardır. Pazarı daraltmaktır. Ayrıcalıklı bir niş pazar genelde mevcut bir pazarda karşılanamayan talepler üzerine doğar [4]. Kozmetik sektörü için de ‘Helal Kozmetikler’ niş pazardır. Fakat bu pazar için üretilen bir ürün aynı zamanda ana pazarda da satılabilmektedir. Çünkü helal kozmetik belgesi olan bir ürün; tüketiciler tarafından güvenilir ürün olarak kabul edilmektedir.

Ülkemizde 2 bin 735 firma ihracat yaparken, sektörde üretim yapan işletme sayısı ise 3 bini bulmaktadır. Türkiye’nin kozmetik ihracatında en büyük pazarlar; 81 milyon dolarla Irak, 56 milyon dolarla İran, 36 milyon dolarla Rusya’dır. Bu ülkelerin ardından kozmetik ihracatında önde gelen ülkeler; Azerbaycan, Almanya ve Romanya olarak sıralanmaktadır[5]. İhracat verilerine göre kozmetik ihracatının %27,2’si Müslüman ülkelere olmaktadır. Yeni pazarlar göz önünde bulundurulmasa bile mevcut pazarlardaki etkinliğimizi arttırmak için bile helal kozmetik niş pazarlaması yapmak, satışlara olumlu etki yapacaktır.

HELAL KOZMETİK NEDİR?

Helal kozmetik ürünleri helal bileşenler içeren ve helal bir ortamda, helal olmayan maddelerle teması engellenerek; GMP (İyi İmalat Uygulamaları) koşullarında üretilen ürünlere denir. Helal bileşenler sentetik bileşenler ile bitkilerden elde edilen bileşenlerdir. Hayvansal olup da haram kabul edilmeyen istisnai helal hayvansal bileşenler de bulunmaktadır. Kullanılacak hammaddelerin kaynakları mutlaka bilinmeli ve hammaddeler de helal standartlara uygun olmalıdır. Helal kozmetik ürünlerinde:
-İnsan vücudundan elde edilen ürünler kullanılmaz (plesanta, insan yağı gibi),
-Helal olmayan hayvanlardan (köpek, domuz gibi), iç organlarından, kanından vs. elde edilmiş ürünler (jelatin gibi) kullanılmaz,
-Etanol içermemelidir,
-GDO içerikli ürün kullanılmaz,
-Sağlık açısından tehlikeli ve toksik maddeler kullanılmaz,
- Hayvansal kaynaklı bileşenlerin (kolajen, hyaluronik asit, gliserin gibi) yerine bunların sentezlerinin veya bitkisel kaynaklı olanları tercih edilmektedir.
-Üretim esnasında haram maddelerle kirlenme riski ortadan kaldırılmalıdır.
Bu özelliklerin yanında helal kozmetikler güvenli kozmetiğin gerektirdiği diğer özellikleri taşımalı ve ülkemizdeki Kozmetik Kanunu ve ilgili diğer mevzuatlara uygun olmalıdır.

KOZMETİK FORMÜLASYONUNDA KULLANILABİLECEK BİLEŞENLER

Kozmetik ürünlerin içeriğinde su, yağlar ve mumlar, alkoller, yağ asitleri, emülgatörler, koruyucular, boyar maddeler, koku maddeleri, bitkiler ve bitki ekstreleri ile diğer bileşenler bulunmaktadır[6]. Helal kozmetik ürünlerde kullanılacak bileşenlerden özellikle hayvansal kaynaklı olanlara dikkat edilmelidir. Hayvansal kaynaklı bileşenlerin haram olma riski olduğundan kullanmadan önce test edilmesi, aynı işlevi sağlayabilen bitkisel veya sentetik bileşenlerin tercih edilmesi gerekmektedir. Müslüman tüketicileri endişelendiren ve şüphe ile yaklaştıkları bazı bileşenler; albumin, allantoin, amber, amino asitler (hayvansal kaynaklı), araşidonik asit, kolesterol, kollajen, elastin, sistin, jelatin, gliserin (hayvansal kaynaklı), etanol, keratin, laktik asit, domuz yağı, lesitin, miristik asit, hayvan iç yağı, bu yağdan elde edilen yağ asitleri ve alkoller, vitamin A (hayvansal kaynaklı)’dir[2].
Kozmetik formülasyonlarında kullanılabilecek bileşenleri; 1-Su, 2-Yağlı Bileşenler, 3-Emülgatörler/Surfaktanlar, 4- Nemlendiriciler, 5- Polimerler, 6- Fonksiyonel Bileşenler ve 7- Alkoller olarak incelememiz mümkündür.
-Su: Kozmetik ürün formülasyonun %70-80’ini oluşturmaktadır. Helal kozmetik ürünlerde kullanılacak su son derece önemlidir. Suya haram kabul edilen bileşenlerin karışmamış olması gerekmektedir. Hayvan dışkısı, kanı veya hayvan leşi bulaşmış sular kirli kabul edilir ve bu özellikteki su helal ürünlerde kullanılamaz. Bu nedenle helal ürünlerde kullanılacak suyun kaynağının bilinmesi, bu suyun korunması ve analizlerinin yapılması gerekir.
-Yağlı Bileşenler: Bu malzemeler sıvı veya katı karakterde olabilir. Yağ asitlerinin esterleri veya yağ alkollerinin esterleri olabilirler. Helal kozmetiklerde hayvansal yağlardan özellikle domuz yağı, balina yağı, morina balığının karaciğerinden elde edilen yağ, don yağı (sığır iç yağından elde edilen) kullanımı yasaktır. Bunun yanında balık yağının kullanımında herhangi bir kısıtlama yoktur. Yağ asitlerinden miristik asit hem hayvanlardan hem de bitkilerden elde edilebilmektedir, bitkisel olanların kullanımında sıkıntı yoktur. Aynı şekilde stearik asit de hem bitki hem de hayvanlardan elde edilebilmektedir. Helal kozmetik ürünlerde hayvansal yağlardan elde edilen stearik asitin kullanımı yasaktır[7].
-Emülgatör/Yüzey Aktif Maddeler: Yağ ve su gibi karışmayan iki maddenin birbiri içinde homojen bir görünüm alması için dışarıdan ilave edilen maddelerdir. Kozmetiklerden kullanılan çok sayıda emülgatör ve yüzey aktif maddeler vardır. Helal kozmetik üretiminde bu bileşenleri seçerken hayvansal kaynaklı olanlar yerine bitkisel alternatifini seçmek gerekmektedir. Helal olup olmamasından şüphe edilenlerinden başlıcaları; stearik yağ asitlerinden, sorbattan, mono ve digliseridlerden sentezlenenleridir.
-Nemlendirici Bileşenler: Kozmetik ürünlerde gliserin, sorbitol, propilen glikol, heksilen ve bütilen glikol, MP diol, üre, alfa hidroksi asitler (örneğin laktik asit) nemlendirici özellikleri nedeniyle kullanılırlar[10]. Bu amaçla birçok formülasyonda son zamanlarda hyaluronik asitin de kullanıldığı görülmektedir. Hyaluronik asit nemlendirici olarak kullanılmasının yanında anti-ageing formülasyonlarda ve dolgu malzemesi olarak; cilt altına enjekte edilerek de kullanılmaktadır. Hyaluronik asit (HA), gliserin, üre ve laktik asit kaynağına dikkat edilerek (hayvansal kökenli olanlar hariç) kullanılabilir.

-Polimerler:
Polietilen glikoller (PEGs), akrilat kopolimerleri/karbomerleri, silikonlar kozmetik ürünlere eklenen başlıca polimerlerdir[12]. Bu polimerlerin çoğu sentetik ürünlerdir. Fakat jelatin ve kolajen gibi bileşenler de kalınlaştırıcı ve dolgu maddesi olarak kullanılmaktadır ve bu bileşenler hayvansal kaynaklardan elde edilmişse helal kozmetik ürünlerde kullanılamazlar.
-Fonksiyonel Bileşenler: Bu bileşenler kozmetik ürünlerde kırışıklık giderme, yaşlanmaya karşı koruma, cildi parlatma gibi spesifik özellikleri geliştirmek için kullanılırlar. Ürüne özellik kazandırmak için üzüm çekirdeği ekstresi, kolajen, jojoba proteini, elastin, jelatin, oligopeptitler, fitik asit, spirulina özü (planktonlardan elde edilen bitkisel bir madde), seramidler, mısır özü, ferulik asit, hyaluronik asit, genistein, koenzim Q10, Ectoin, L-askorbik asit (C vitamini), retinil palmitat (A vitamini, bitkisel kaynaklardan elde edilen kullanılmalı), Provitamin B5… kullanılabilir. Bu bileşenlerden bazıları yaşlanmaya karşı, bazıları kırışıklıkları önleyici ve giderici, bazıları cildi parlatıcı, bazıları cildi nemlendirici özelliğe veya birden çok özelliğe aynı anda sahiptirler[13].
-Alkoller: Kozmetiklerde kullanılan alkolle ilgili net bir görüş olmamasına karşın; halal logolu kozmetik ürünlerde denatüre alkol ve etil alkol dışındaki setil alkol gibi alkollerin kullanımına izin verilmektedir. Bazı İslam alimleri alkolün her türlüsünü haram kabul edilmektedir. Fakat bazı İslam alimleri denatüre alkolün haram olmadığını; çünkü sarhoşluk vermediğini ve sarhoşluk vermeyen alkollerin haram olmadığını ileri sürmektedir. Buradan yola çıkarak helal kozmetik ürünlerde alternatif olarak; doğal yollarla fermantasyon sonucu elde edilmemiş, sentetik olan ve denatüre alkoller kullanılmalıdır. Bu konudaki tüm şüpheleri ortadan kaldırmak adına formülasyondan alkolün çıkarılmak, alternatif bileşikler kullanmak yerinde olacaktır.
Kozmetik ürünlerde bu bileşenlerden başka koku maddeleri, boyar maddeler ve diğer yardımcı maddeler bulunabilir. Helal kozmetikler için bu bileşenlerin de bitkisel veya sentetik olanları tercih edilmelidir.

Kaynaklar
1. Halim M.A. and Salleh M.M.M World Applied Sciences Journal 17 (Towards the Traceability of Halal and Thoyyiban Application
2. Hunter M. Personal Care, March 2012.
3. Muslim Population http://www.muslimpopulation.com/index.html.
4. Niş Pazar, Wikipedia, http://tr.wikipedia.org/wiki/Ni%C5%9F_pazar.
5. T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Bilgi Platformu, Sektörel Raporlar, Kozmetik Sektörü, http://www.ibp.gov.tr/pg/sektorpdf/sanayi/Kozmetik_2012.pdf.
6. Mitsui T., New Cosmetic Science, Elsivier, Amsterdam, New York, Oxford, Shannon, Singapore,Tokyo, 121-147, 2000.
7. Helal Guide, http://www.guidedways.com/halalfoodguide.php#.
8. Department of Standards Malaysia, Malaysian Standard MS 2200: Part 1:2008 Islamic Consumer Goods- Part 1: Cosmetic and Personal Care-General Guidelines, 2008.
9. Hashim P., 3.IMT-GT International Symposium on Halal Science and Management, Malaysia, 2009.
10. Bombeli T., Somerset Cosmetic Company, http://www.makingcosmetics.com/articles/13-humectants-moisturizing-agents-in-cosmetics.pdf .
11. Hyaluronic Acid - The Biotech Way, http://www.manufacturingchemist.com/technical/article_page/Hyaluronic_acid__the_biotech_way/41 631.
12. Bombeli T., Somerset Cosmetic Company, http://www.makingcosmetics.com/articles/22-synthetic-polymers-thickeners-silicones-cosmetics.pdf.
13. Bombeli T., Somerset Cosmetic Company, http://www.makingcosmetics.com/articles/26-anti-aging-anti-wrinkle-agents-in-cosmetics.pdf.