Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Bununla birlikte sıfır atık felsefesinin de kullandığımız ambalaj malzemesini en aza indirgemeyi kapsadığını düşünecek olursak işe, gün içinde en çok kullandığımız temizlik malzemesi olan sıvı sabunu hayatımızdan çıkarıp doğal sabun yapımı ile başlamak mümkün.

Sıvı Sabun İçeriği

Sıvı el sabunu bulaşık deterjanı imalatına benzer şekilde üretilir.

Bileşenler

• Sodyum Lauryl Sülfat (SLS)

• Betain

• KokoDiethanolamin

• Gliserin

• Tuz

• Lauryl alkol

• Sedef

• Sodyum Alkan Sülfat

• Formaldehit(Koruyucu)

• Koku

Özellikle köpürtme için kullanılan Sodyum Lauryl Sülfat ciltte iritasyona yol açabiliyor. Bununla birlikte bu kimyasallar lavabolarımızdan deşarj ile belediyelerin biyolojik arıtma sistemleri ile yeniden evimize dönebilir veya diğer su kaynaklarına karışarak balıklar ve diğer canlı yaşamını tehdit edebilir.

Kozmetik Ürünlerde Bulunan Kimyasallar ve Sağlığa Zararları

Antibakteriyel sıvı sabunlar ise içeriğinde bulunan triklosan ile sağlığı önemli ölçüde tehdit ediyor. Yapılan araştırmalar, mikropları öldürmek için kullanılan triklosanın kas fonksiyonlarını ve iskelet yapısını olumsuz etkilediğini gösteriyor.

Proceedings of the National Academy of Sciences isimli tıp dergisinin son sayısında yayımlanan araştırmada, fare ve balıklar üzerinde triklosan maddesinin etkileri test edildi. Triklosana maruz bırakılan farelerde kalp fonksiyonlarında 20 dakika içinde yüzde 25 ve kol kavrama kuvvetinde 1 saat süreyle yüzde 18 azalma olduğu belirlendi. Bununla birlikte vücutta bulunan zararlı bakterileri yok eden tirklosan maddesi faydalı bakterileri de öldürerek sağlığa zarar veriyor.

Triklosan sularda bulunan klor maddesiyle etkileşime girerek kanserojen maddeler olan kloroform ve dioksine dönüşebiliyor ve cilt tarafından emildiklerinde ise doğrudan kanserojen etki yaratabiliyor.

Her Katı Sabun Doğal Sabun mu?

Sıvı sabunların insan ve doğaya olan zararlı etkilerini ve sıfır atık kapsamında ambalaj atıklarını azaltmayı göz önünde bulundurarak eskiye dönüş yapıp katı sabun kullanımına geçmenin daha sağlıklı bir tercih olacağı şüphesiz. Ancak unutulmaması gereken bir diğer nokta da katı sabun tercihinde doğal sabunları tercih etmek ve seçim aşamasında çok dikkatli olmak.

Kimya Mühendisi Betül Şahin, özellikle soğuk baskı yöntemiyle elde edilen bitkisel yağlı sabunları tavsiye ediyor ve el sabunlarına temkinli yaklaşılmasını tavsiye ediyor; “Sabunların sertliğini ve köpüğünü artırmak için hayvansal yağlardan faydalanılıyor. Bunların içinde domuz yağı da var. Ayrıca bu tarz yağların içinde tarım ilaç kalıntıları bulunabildiği için toksik (zehirli) olma riski de mevcut.”

Doğal olarak nitelendirilen ürünler için Sağlık Bakanlığı’nın bir yaptırımı bulunmuyor. Yalnızca ‘sağlık’ kelimesinin kullanımı yasak, durum böyle olduğunda dileyen ürettiği ürün ambalajı üstünde ‘doğal’ ibaresine rahatlıkla yer verebiliyor. Bu nedenle de ‘Doğal Zeytinyağlı’, ‘Yüzde Yüz Zeytinyağlı’ yazan ürünlere de mesafeli durmak gerekiyor. Çünkü bu şekilde tanıtımı yapılan sabunlar tam bir kimyasal harikası.

Satın alacağımız sabunun doğal sabun olup olmadığını anlamanın en iyi yolu etiketinde şu içeriklerin yer alıyor olması: Su, doğal yağlar (badem, papatya, defne vb), Sodyum Hidroksit/Kostik (NaOH), tuz (NaCl) ve gliserin.

Doğal sabun ile ilgili yaşanabilecek potansiyel sorun yüksek ph değerine sahip olması. Doğal sabunun PH’ı 9’dur. Suyla durulandığında bazik ortam ile bu seviye 7-7,5’e iniyor. Bu nedenle de ilk aşamada cilt kuruyarak uyum sorunu yaşıyor ancak kısa zaman içerisinde nem oranı dengeleniyor. PH’ı ayarlanmış sabunlar da piyasada yer almakta ancak Ph’ın dengelenmesi için de yine zararlı kimyasallar kullanılıyor ve sabun doğal olmaktan çıkıyor.

Doğal Sabun Nedir? 

Doğal sabun, sabunun içeriğinde toksik olabilecek herhangi bir kimyasaldan veya üretimde şüphe uyandıran yöntem veya malzemeden kaçınılması anlamına gelir. Diğer bir deyişle yapay boyalar, parfümler veya katkı maddeleri kullanılmaması anlamına geliyor.

Elbette sadece hobi amaçlı sabun yapmak da bir tercih ancak madem el yapımı sabun yapma için yola koyuldunuz bu ürün neden hem sizin, hem ailenizin hem de çocuklarınız için tamamen güvenilir olmasın?

Doğal Sabun Hangi Malzemeler ile Yapılır? 

Doğal sabun nasıl yapılır sorusunu sormadan önce ilk sorumuz “Sabun Nedir?” olmalı. Tüm sabun tariflerinin merkezinde iki ana bileşen bulunur: kostik yani kimyasal adı ile sodyum hidroksit (NaOH) ve yağ. Oldukça basit fakat kontrollü bir işlemle bu iki içerik kimyasal olarak yeni bir bileşiğe bağlanır – Sabun!

Sabun yapımı esas olarak asit olan yağlar ve bir baz olan kostik arasındaki kimyasal reaksiyondur. İki malzeme reaksyiona girdiğinde PH’ı neredeyse nötr olacak tamamen yeni bir malzeme oluşturacaktır.

Kostik Nedir? 

Beyaz renkte nem çekici bir maddedir. Kimya ve birçok endüstride kullanılan temel bir bileşiktir. Herhangi bir kokusu olmayan kostik, suda kolaylıkla çözünür ve sabun hissi uyandıran yumuşak ve kaygan bir çözeltiye dönüşür.

Genellikle lavabo açıcı olarak kullanılır. Çıplak elle dokunulduğunda kaşındırıcı bir etkisi olan kostik, doğal olarak meydana gelmez ancak üretimi oldukça kolaydır.

Kostik Zararlı mı?

Kostik bilinçsiz olarak kullanıldığında oldukça zararlı (aşındırıcı etkisi olan) bir malzemedir. Bu nedenle sabun yapımında korumalı giysiler giymeye özen göstermek, kostiği direkt olarak solumamak ve etrafında çocuk veya hayvan bulundurmamak için özen gösterilmelidir.

Kostiksiz Doğal Sabun Yapımı Mümkün mü?

Kostik olmadan kendi doğal sabununuzu yapmanız mümkün değil. Birçok insan, kostik sodayı kişisel bakım ürünlerine sokma düşüncesi onları korkuttuğu veya uzaklaştırdığı için sabun yapmaktan kaçınmaktadır.

Sabun yapmak istiyorsanız, ancak Sodyum Hidroksit yani kostik kullanımıyla ilgili hala emin değilseniz, hali hazırda bir sabunu eriterek kullanabilirsiniz. Sabunu eriterek içerisine dilediğiniz esans ve malzemeleri ekleyerek kalıplara dökebilirsiniz.

Kül Suyundan Sabun Yapımı Güvenilir mi?

Kül suyu tıpkı kostik gibi bir alkalidir. Eski çağlarda hazır kostik bulunamadığından doğal sabun yapımı için kullanılmıştır. Kül suyunun lavabo temizleyici özelliği vardır ve Ph’ı kostik gibi 12 ve üzeridir ve kostik gibi yakıcıdır.

Kostik ile olan tek farkı kostik üretimi standarttır ve oranı bilebilirsiniz. Ancak kül suyunda, külün oluşumunda hangi malzemenin yanması sonucu küle dönüştüğünü bilmediğimiz için saflığını ve alkali değerini net olarak bilemeyiz. Bu nedenle yağ ile tepkimeye girdiğinde bir miktar kostik ile karşılaşmamız olasıdır. 

Aynı zamanda satın aldığınız küle yabancı maddeler de karışmış olabileceğinden ve cildimiz üstüne sürdüğümüz her şeyin %70’ini emdiğinden doğal sabun yapımında %100 güvenilir bir yöntem değil.

Doğal Sabun Yapımında Neden Zeytinyağı?

Sadece saf zeytinyağından üretilen ve yüksek ısıl işlem uygulanmaması nedeniyle de zeytinyağına has, beta karoten, vitamin E, skualen gibi faydalı bileşenleri içeren zeytinyağı soğuk sabunu doğal sabunlar arasında en çok tercih edilendir. Zeytinyağı sabununda gliserolden ayrılan tekli doymamış başta oleik asittir. Optimum oranda Na (Sodyum) bağlar ve bu sayede Na’un tahriş edici etkisini azaltır.

Sabunlaşmayan tekli doymamış yağ asitleri, diğer bitkisel yağlardaki çoklu doymamış yağ asitlerine kıyasla, oksidasyona daha dirençlidir. Zeytinyağı sabunu; deri üzerinde tahriş ve sertleşme yapmadığı gibi, yumuşatıcı etkisi vardır. Soğuk proses sabunun yaklaşık % 70’i yağdan oluşur ve bu nedenle de maliyeti diğer ticari sabunlara göre çok daha yüksektir. Bu nedenle doğal sabun yapımında en çok tercih edilen yağ zeytinyağıdır.

Doğal Sabun Yapımı

Malzemeler: 750 mililitre zeytinyağı, 200 mililitre su, 90 gram Kostik  (NaOH).

Yapılışı:  

Doğal sabun yapımına başlamadan önce tüm güvenlik önlemlerinizi alın. Eldivenlerinizi giyin, maskenizi takın, koruyucu gözlüğünüzü takın ve üzerinize uzun kollu bir giysi giyin. Havalandırmanın iyi olduğu açık bir alanda, hayvanlar ve çocuklardan uzak bir ortamda çalışın.

İlk olarak bir kabın içerisinde bulunan suya kostik azar azar dökülerek tahta bir çubuk yardımı ile iyice karıştırılır. Kostik suyla temas ettiğinde çabuk reaksiyona giren bir kimyasal olduğundan suyun içerisine yavaş yavaş eklemek sıçrama yapma olasılığını önleyecektir. Karıştırma sırasında bir miktar duman oluşabilir, dumanı kesinlikle solumamak ve içeriyi mutlaka iyice havalandırmak bu noktada oldukça önemli.

Su ile kostik tepkimeye girdiğinden oluşan karışım yaklaşık 75 dereceye kadar ulaşıyor. 15 dakika bekledikten sonra karışım kendiliğinden 45 dereceye kadar düşecek.

Oluşan karışım soğuduktan sonra zeytinyağı dolu kabın üzerine yavaşça akıtılarak, blender ile sürekli karıştırılır.

Karışım işlemi tamamlandığında karışım boza kıvamında koyu bir kıvam alacak ve sabunlaşma işlemi sona ermiş olacaktır.

Oluşan kıvamlı sabun kalıplara dökülerek uygun ortamda, 2-3 gün kadar sertleşmeye bırakılır ve ardından bıçakla kesilerek kalıptan çıkarılır.

Nemsiz bir ortamda yaklaşık 1,5- 2 ay kadar kurumaya bırakılır ve doğal sabun artık kullanıma hazırdır.  

Kaynak: http://ekolojist.net/dogal-sabun-yapimi/ Pınar Özurgancı Eşkin