Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Bazen masum nedenlerden kaynaklanabilse de, aşırı stres ve sağlıksız beslenmeden düzensiz uykuya kadar birçok etmenin yol açabildiği unutkanlığın altında bazen de Alzheimer ve demans gibi ciddi hastalıklar yatabiliyor. Unutkanlık hakkında doğru sandığımız birçok yanlışı uzmanımızdan öğreniyoruz.

 Yanlış: Her unutkanlık; demans ve Alzheimer belirtisidir.

Doğru: Demansın (bunama) en önemli belirtisini unutkanlık oluştursa da, her unutkanlık demans ve Alzheimer anlamına gelmiyor. Teknolojik aletlere uzun süre maruz kalmaktan tiroit hormonu bozukluğuna; B12 ve D vitaminleri eksikliğinden stres, şişmanlık, yanlış beslenme ve uyku bozukluklarına; bazı ilaçların kullanımından beyin tümörüne dek unutkanlığın birçok nedeni olabiliyor. Bunların yanı sıra kitap okuma alışkanlığı edinmeyen kişilerde de unutkanlık yakınması sıklıkla gözleniyor.

Yanlış: Her demans, Alzheimer hastalığıdır.

Doğru: Demans tek bir hastalığın adı değildir; hafızayı, düşünmeyi ve sosyal becerileri etkileyen, bellek ve benzeri bilişsel işlevlerin bozukluğu ile giden hastalıkların hepsine verilen genel isimdir. Demans ile Alzheimer sıklıkla karıştırılıyor ancak aynı şeyler değil. Demansın yaklaşık % 60-70 ile en sık görülen çeşidi Alzheimer’dır. Yani her Alzheimer hastası aynı zamanda demans hastası, ama her demans hastası Alzheimer hastası olmayabiliyor. Damarsal hastalıklarla ilgili olan vasküler demans, beynin ön ve temporal loblarının etkilenmesiyle kendini gösteren fronto-temporal demans, Parkinson hastalığı nedeniyle görülen demans vb. demans çeşitleri bulunuyor. Bu hastalıkların bazılarında kişilik ve davranış değişikliği, bazılarında felçler ya da hareket bozuklukları unutkanlığa eşlik ediyor.

Yanlış: Her yaşlı zamanla unutkan olur.

Doğru: Hastalık olarak görülen unutkanlığın yaşla bir ilgisi bulunmuyor. Demans tanısını koyabilmek için kişinin hafıza ve diğer bilişsel işlevlerin kaybının yaşla açıklanamayacak derecede ilerleyici özellikte olması; dil (lisan), tanıma, dikkat, soyutlama, yargılama sorunları yaşaması ve kişilik değişikliklerinin olması gerekiyor. Demansın bir hastalık olarak düşünülmemesi ve kişinin unutkanlığının yaşlılığa bağlanması, demanslı hastaların doktora başvurmasını geciktiriyor.

Yanlış: Demans sadece ileri yaşta görülür.

Doğru: Yaşla birlikte görülme sıklığı artsa da demans, yaşlılığın değil, bir hastalığın sonucu olarak ortaya çıkıyor. Bu nedenle genç yaşlarda da demansa rastlanabiliyor. Bu hastalıklara erken başlangıçlı demans/Alzheimer adı verilir. Genetik faktörlerin belirleyici olduğu erken başlangıçlı demans, kalıtımsal özellikler içerir. Ailede erken başlangıçlı demans tanısı almış kişi varsa genetik risk artar.

Yanlış: Alzheimer genetik değildir.

Doğru: Geç başlangıçlı Alzheimer hastalığında genetiğin katkısı nadir olup; daha çok travmalar, radyasyona veya ağır metallere maruz kalma, enfeksiyon ajanları, yapay katkılı besinler gibi çevresel faktörlerle diğer hastalıklar risk oluşturuyor. Ancak ailede Alzheimer tanısı alan kişi sayısı arttıkça veya tanı alma yaşı gençleştikçe genetik risk de artıyor.

Yanlış: Demans, olacağı varsa olur.

Doğru: Demansı tamamen önlemek mümkün olmasa da geciktirmek mümkündür. Başarılı ve kaliteli bir yaşlanma için; çinko, potasyum, B grubu vitaminleri, selenyum, E vitamini, C vitamini, beta karoten gibi antioksidan alımı ve doğru beslenmek önemli. Okuma, bulmaca çözme ve kelime oyunu oynama gibi zihinsel aktiviteler, fiziksel hareketlilik ve sosyal etkileşim, demans başlangıcını geciktirebilir ve semptomlarını azaltabilir. Sigara kullanımı, yüksek tansiyon, kolesterol yüksekliği gibi damarsal risk faktörlerinin kontrol edilmesi de önemli. Unutkanlığa neden olabilecek diğer tıbbi hastalıkların kontrolü ve uyku bozukluklarının tedavisi, birçok hastalığın önlenmesi ve hayat kalitesini yükseltmek için de aklımızda tutmamız gereken noktalar arasında.

Yanlış: Demans tedavi edilemez.

Doğru: Demans hastalıkları arasında bulunan birçok rahatsızlık ve Alzheimer’ın tedavisi henüz bulunamadı; var olan tedaviler ise bu hastalıkların sürecini yavaşlatmaya yönelik. Ancak birtakım hormon fonksiyonlarındaki bozukluklar, bazı vitamin eksiklikleri, beyin damarı hastalıkları veya beyin kanamaları ile beyindeki su miktarının artmasına bağlı olarak oluşan demanslar tedavi edilebiliyor. Bu grup demanslarda erken tanı çok önemli; zira tedaviye bir an önce başlanması demans tablosunun kalıcı olmasını önlüyor.

 Dr. Öğretim Üyesi Yıldız Kaya

Acıbadem Fulya Hastanesi

Nöroloji Uzmanı