Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Tabletler ve telefonlar modern çağın "dijital emzikleri" haline geldi. Ancak yapılan yeni bir nörolojik çalışma, bu kolaylığın bedelinin çocuğun beyninde fiziksel değişimlere yol açabileceğini gösteriyor. MR (Manyetik Rezonans) taramaları kullanılarak yapılan araştırmalar, 5 yaşından önce ekran karşısında fazla vakit geçiren çocukların beyin yapısında endişe verici değişimler saptadı.

Beyaz Cevher Yollarında Yapısal Bozulma

Araştırmanın en çarpıcı sonucu, ekran süresinin beynin "beyaz cevher" (white matter) yollarının büyümesini yavaşlatması oldu. Beyaz cevher, beynin farklı bölgeleri arasında bilgi taşıyan "iletişim kabloları" gibidir. Bu yolların sağlıklı gelişimi; dil öğrenimi, okuryazarlık becerileri ve hızlı bilişsel işlemleme (cognitive processing) için hayati önem taşır.

Dil ve Okuma Becerileri Risk Altında

MR görüntüleri, günde önerilen sürenin üzerinde ekrana maruz kalan çocuklarda, bu sinirsel bağlantıların daha düzensiz ve az gelişmiş olduğunu ortaya koydu. Bu durum, çocuğun kelime dağarcığının, okuma-yazmaya hazırlık sürecinin ve karmaşık düşünme becerilerinin yaşıtlarına göre geri kalmasına neden olabiliyor.

Kritik Pencere: İlk 5 Yaş

Uzmanlar, ilk 5 yılın beyin plastisitesi (şekillenebilirliği) açısından en kritik dönem olduğunu vurguluyor. Bu dönemde beyin, dış dünyadan gelen uyaranlara göre fiziksel olarak inşa ediliyor. Pasif bir eylem olan ekran izleme, çocuğun dünyayla kurması gereken aktif, üç boyutlu ve sosyal etkileşimin yerini aldığında, beynin mimarisi eksik kalıyor.

Kısacası; çocuğunuzun eline verdiğiniz tablet onu sadece oyalamıyor, beyninin dil merkezine giden yolları "trafiğe kapatıyor" olabilir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Beyaz cevher (white matter) nedir ve neden önemlidir? Beyaz cevher, beynin işlem merkezleri (gri cevher) arasındaki iletişimi sağlayan sinir lifleridir. Düşünme hızını, öğrenme kapasitesini ve özellikle dil becerilerini doğrudan etkiler.

2. Çocuklar için güvenli ekran süresi nedir? Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve pediatri dernekleri, 2 yaş altı çocuklar için "sıfır ekran" önerirken, 2-5 yaş arası için günde en fazla 1 saat (kaliteli içerik olmak şartıyla) sınırlaması getirmektedir.

3. Bu hasar kalıcı mıdır? Beyin çocuklukta çok esnektir (plastisite). Ekran süresini azaltıp, kitap okuma, oyun oynama ve sosyal etkileşimi artırarak bu gelişimsel gecikmeler telafi edilebilir ve beyin yolları güçlendirilebilir.

Kaynakça: Shinning Science