Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Maladaptive Daydreaming, bir diğer deyişle “Hayallerin Kontrolden Çıkması” insanı hayattan uzaklaştırıp sürekli şekilde hayal kurmaya neden olan bir psikiyatrik durumdur. Buna uyumsuz hayal kurma da diyebiliriz. Uyumsuz hayal kurma kişinin aşırı hayal kurmasının insanlarla iletişimin yerini aldığı ve günlük işlerin aksatıldığı bir durumdur. Bu uyumsuz hayal kurma isteği kişinin ve duygularının gerçeğe bağlı kalma yeteneğini körleştirdiği zamanla ortaya çıkmıştır. Ayrıca Daydreaming çoğu insan için günlük hayatlarının ayrılmaz bir bütünü haline gelmiştir. Maladaptive Daydreaming İsrail’de Hayfa Üniversitesi’nde  Prof. Dr. Eliezer Somer tarafından tespit edilmiştir. 

Küçük yaşlardan itibaren varlığını gösteren Daydreaming, çoğu çocukta sosyal çevre ile değil de hayalleri ile oynama olarak seyrini göstermektedir. Çoğu insan ise 14-15 yaşlarından itibaren başladığını ve yıllar geçmesine rağmen tüm günlerini hayalleri ile geçirdiklerini belirtmişlerdir. Kişilere şizofreni tanısı konulmayı düşünülse de konulmamıştır, çünkü kurdukları hayallerin gerçek olmadıklarını kabul etmektedirler.

Uyumsuz Hayal Kuruyorsanız Nasıl Anlarsınız?

Uyumsuz hayal kuran insanların birden fazla etkenle belirtilerini gösterdiği gözlenmekte olup bu etkenlerin hepsi her insanda görülmemekte ve aynı şekilde seyir etmemektedir. Ortak belirtiler ise şunlardır:

• Kendi karakterleriyle hikâye benzeri özellikleri ile canlı hayaller
• Gerçek hayattaki olayların tetiklediği hayaller
• Günlük yapılması gereken görevleri tamamlayamama
• Gece uyumakta zorluk çekme
• Hayal kurmaya devam etmek için arzu duyma
• Hayal kurarken aynı hareketleri tekrar etme
• Hayal kurarken yüz ifadeleri, jest mimik yapma
• Hayal kurarken fısıldama ve konuşma
• Uzun süre boyunca hayal kurma (saatlerce)

gibi belirtiler gözlenmektedir.

Günlük yükümlülüklerine ve rutinlerine katlanmak yerine kendilerini iç dünyalarına kaptırmak için kendilerini çıldırmış hissediyorlar. Bu durum, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabında (DSM) resmi olarak psikiyatrik bir bozukluk olarak kabul edilmemektedir. Bu durumu Somer şu ifadeler ile açıklamıştır:

‘’Farklı popülasyonlarda daha fazla araştırma yapılması, çoğaltılması ve genişletilmesi gerekiyor. Aynı zamanda, bu eşsiz hayali formda yer alan beyin mekanizmalarını daha iyi anlamak için beyin görüntüleme çalışmalarını yürütmeliyiz ve neden bu kadar çok bağımlılık yaratabileceğimizi de belirtmeliyiz.”

Uyumsuz Hayal Kurma Tedavi Edilebilir Mi?

Uyumsuz hayal kurmayı teşhis etmek için herhangi bir yöntem bulunamamıştır. Somer ise Maladaptif Daydreaming Scale'i (MDS) geliştirmiştir. MDS, kişinin uyumsuz hayal kurup kurmadığını deneyip denemediğini belirlemek için yardımcı olabilir. MDS 14 bölümlük bir ölçek olup uyumsuz hayal kurmanın 5 özelliğini değerlendirmektedir. Bunlar;

• Kurulan hayallerin içeriği (detayı)
• Bir kişinin hayal etme yeteneğini kontrol etme becerisi
• Hayal kurmanın neden olduğu rahatsızlık derecesi
• Bir kişinin hayal kurmanın algılanan yararları
• Hayal kurma yetisinin günlük yaşamı ne derece etkilediği

ve hayal kurma belirtilerini ne sıklıkla yaşadıklarını değerlendiriyor.

Somer, MDS çalışmasından ve onaylanmasından bahsedilecek olursa;

45 ülkeden 447 İngilizce konuşan bireyler ile gerçekleştirilmiştir. 3-korelasyonlu faktörler modeli, en iyi öğrenme becerileri, Kinestezi ve Bozukluk, ilgili ödüllendirici deneyimleri yakalamanın yanı sıra uyumsuz hayal kurma psikolojik bozulma altta yatan boyutlarını incelenmiştir. MDS puanları, hayal kurma sırasında obsesif-kompulsif davranış ve düşünceler, dissosiyatif emilim, dikkat eksikliği ve yüksek mevcudiyet duygusu ile ilişkiliydi ama psikotik belirtilerle daha az gözlenmiştir. MDS ve alt ölçeği iyi geçerlilik, sağlam iç tutarlılık ve zamansal istikrar göstermiş ve kendini tanımlayan bireyler arasında uyumsuz hayal kurma olan ve olmayan kişiler arasında iyi bir ayrım göstermiştir. Bu yöntem, Daydreaming tedavisinin geliştirilmesine ışık tutacak olan bir yöntem olduğu düşünülmektedir.

Bir diğer uyumsuz hayal kurma tedavi çalışmasında ise araştırmacılar fluvoksamin’in (Luvox)  uyumsuz bir daydreamer'in hayallerini kontrol etmesine yardım etmede etkili olduğunu bulmuşlardır. Fluvoksamin ilacının intihara meyil ettirdiği ve kara kutu uyarısı olduğu bilinmektedir. Fluvoksamin, beyninizdeki serotonin denilen bir kimyasal miktarının artmasına yardımcı olur. Bu değişiklik obsesif kompulsif bozukluğun belirtilerine yardımcı olur.

Kısacası Maladaptive Daydreaming kişinin hayalleri ile gerçek hayatı birbirine karıştırdığı bir durumdur. Tedavisi yoktur ve bir hastalık olarak literatüre geçmemiştir. Daydreaming’in görüldüğü kişilerin sosyal medya da büyük bir platform oluşturduğu görülmüştür. Hayal etmekten korkmayın. Yazının sonunu Eintein’in sevdiğim bir sözüyle bitirmek isterim.

‘’ Hayal, bilimden daha önemlidir; çünkü bilim sınırlıdır. İnsan, aklın sınırlarını zorlamadıkça hiçbir şeye ulaşamaz.’’  

Hazırlayan: Gamze Gülden

Referanslar

https://www.reddit.com/r/MaladaptiveDreaming/

https://daydreamresearch.wixsite.com/md-research/about-md

https://thepsychologist.bps.org.uk/volume-29/december-2016/maladaptive-daydreaming

http://www.magtheweekly.com/detail/2173-decades-in-a-daydream

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26707384

https://www.medicalnewstoday.com/articles/319400.php