Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Normal üremenin kurallarını bozabilmek için genetik mühendislik bilimini önemli ölçüde kullanmak gerekiyor. Bilim insanları “bimaternal” (iki anneli) hayvanların sağlıklı olduklarını ve yavruların daha sonra kendi yavrularına da sahip olduklarını açıkladı. Ancak iki erkek fareden yavru üretme konusunda aynı başarı sağlanamadı. İki babalı fare yavrularının hepsi doğduktan birkaç gün sonra öldü.

Neden böyle bir şey yapıldı?

İnsanlar da dâhil memeliler, sadece cinsel üremeyle çoğalabiliyor. Bir başka deyişle annenin yumurtası ve babanın spermi gerekiyor. Ancak doğanın geri kalanında aynı kurallar geçerli değil, bazı dişi balıklar, sürüngenler, amfibik canlılar ve kuşlar tek başlarına üreyebiliyor. 

Çinli araştırmacıların amacı da, aynı cinsiyetten ebeveynlerle yavru fare üretebilmek için eşeyli üremenin hangi kurallarını bozmak gerektiğini anlamaktı. Bu da bu kuralların neden bu kadar önemli olduğunu anlamamıza yardımcı olacaktı. Francis Crick Enstitüsü’nden Prof. Robin Lovell-Badge “İlginç bir çalışma, bizi hindilere çevirebilmek için neler yapılması gerektiğini çözmeye çalışıyorlar” dedi. (Hindiler de cinsel ilişkiye girmeden üreyebiliyor)

Peki, nasıl yaptılar?

Genetik biliminin son buluşları kullanılarak deney gerçekleşti. İki anneyle işler daha kolaydı. Araştırmacılar; dişi farenin birinden yumurta, diğerinden de yarı kromozomlu embriyonik kök hücre aldı. Her ikisinde de DNA’nın oluşması için gerekenin yarısı vardı. Ancak bunları bir araya getirmek yeterli değildi. Uzmanlar gen düzenleme teknolojisiyle, bu iki yarıyı birbiriyle uyumlu hale getirebilmek için üç farklı genetik komutu sildi. İki babadan yavru üretmek ise daha karmaşık bir süreçti. Bunun için bir sperm, bir yarı kromozomlu embriyonik kök hücre, genetik bilgileri çıkartılmış bir yumurta ve tüm bunların uyumlu olabilmesi için yedi genin silinmesi gerekiyordu.

Kuralları bozarak ne öğrendiler?

Normal yolla; dişi kopya ve erkek kopya olmadan üremek mümkün değil. Buna genetik damga deniyor ve spermdeki DNA ile yumurtadaki DNA farklı damgalar vurarak nasıl çalışacağını değiştirebiliyor. Genetik damgalamadaki bazı hataların Angelman sendromu gibi hastalıklara yol açtığı söyleniyor. Araştırmacıların, iki anneden yavru fare üretebilmeleri için silmeleri gereken DNA parçaları da bunlardı. Çalışmayı yapan Dr. Wei Li; “Bu araştırma bize neyin mümkün olduğunu gösterdi. İki anneli farelerdeki hataların silinebileceğini ispatladık ve ayrıca memelilerde iki babalı üreme engelinin de zamanla aşılabileceğini gördük” dedi.

Kaynak: BBC