Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

 

Kansas Üniversitesi’nden bilim insanları  ve CERN LHC’de çalışan uluslararası ekiple birlikte çalışarak, evrenin doğumunda maddenin ilk hali olduğu düşünülen kuark-glüon plazmasını üretti. Hem de daha önce olması gerekenden çok daha az parçacıkla. Plazma damlası LHC yani Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda yaratıldı. Plazma kuarklar ve glüonlardan oluştu. 

 

Kuarklar proton ve nötronlar gibi parçacıkları oluşturan inşa blokları benzeri atom altı parçacıklara deniyor. Glüonlar ise kuarklar arasındaki yüklerden doğan güçlü etkileşim kuvvetleridir. Yeni kuark-glüon plazması ise laboratuvarda bu güne kadar oluşturulmuş en sıcak sıvı, belki inanmayacaksınız ama tam 4 trilyon oC. İşte bu plazma evrenin doğuşundaki plazmanın bir benzeri oluyor. Süper çarpıştırıcının içindeki Kompakt Müon Solenoid (CMS) dedektörde kurşun çekirdekle çarpıştırılan protonlar sırasında keşfedilen materyal ya da diğer bir tabirle plazma en küçük sıvıya dönüşüyor.

 

“CMS’nin deneysel sonuçlarından önce kurşun üzerindeki proton çarpışmalarıyla yaratılacak numunenin kuark-gluon plazması oluşturmak için çok küçük olduğu düşünülüyordu, “CERN ekibiyle çalışan Kansas Üniversitesi’nden doktora sonrası araştırmacı Quan Wang". 

 

Quan Wang’ın yazdığı anahtar analize dayanan araştırma geçenlerde APS Physics’de yayınlandı. “Buna karşın bu çarpışmalar, iki kurşun çekirdeğindeki çarpışmaların referans alınmasıyla, çarpışmalardaki non-quark-gluon plazma yaklaşımları karşılaştırılabilir. Bu araştırmada sunulan analiz yaklaşımların tersine, kuark-gluon plazmasını oldukça asitmerik proton kurşun çarpışmalarıyla yaratılabileceğini gösteriyor,” diyor Wang. Umulmadık bu keşif sayesinde yüksek enerji fiziğine yeni bir bakış açısı getirilebilir. Bu çalışma çoklu parçacıkların proton-kurşun çarpışmalarının kurşun kurşun çarpışmalarına benzer şekilde gözlendiğini doğrulayan ilk araştırma olma özelliğini taşıyor. 

 

Belki de bu en küçük kuark-gluon plazmalarının proton-kurşun çarpışmalarından doğduğunu tasdikler derecede bir kanıt,” diyor MIT ve CMS grubundan Yrd. Doç. Dr. Yen-Jie Lee. Bu yeni araştırma sayesinde parçacık fiziğine yeni bir persfektif kazandırılabilir. Parçacıkları tek tek saymak yerine, parçacıkların hacimsel olarak ürettikleri plazma kuvvetlerine bakılabilir. Araştırmacıların bu plazmanın evrenin başlangıcındaki hali taklit ettiğine ilişkin inancın bir diğer kaynağı da bu plazma bildiğimiz gaz plazmaları gibi oluşmadığı. 

 

Kuark-gluon plazmasında, gaz plazmalarına göre etkileşimler inanılmaz derecede güçlü. İşte bu nedenle araştırmacılar bu plazmanın evrenin başlangıcındaki plazmayla benzer olabileceğini düşünüyorlar. Wang, bu gibi deneyler sayesinde, bilim insanlarını Büyük Patlama (Big Bang) esnasında, evrenin kozmik durumlarını daha iyi teşhis etmesine imkan verebilir.

 

Kaynaklar: http://www.iflscience.com/physics/tiniest-liquid-also-hottest-ever-created-lab http://phys.org/news/2015-09-littlest-quark-gluon-plasma-revealed-physicists.html#jCp