Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Ancak yeni bir bilimsel çalışma, özellikle rüya evresi olarak bilinen REM (Hızlı Göz Hareketi) uykusu sırasında yaşanan oksijen düşüşlerinin, beynin hafızayla ilişkili bölgelerinde yapısal bozulmalara yol açabileceğini ortaya koyuyor. Çalışma, uykuda tekrarlayan solunum durmalarıyla tanımlanan obstrüktif uyku apnesinin, yaşa bağlı bilişsel gerileme ve hatta Alzheimer hastalığına katkıda bulunabilecek olası bir mekanizmasını gözler önüne seriyor.

Beyin Hasarı, Hafızayı Destekleyen Alanlarda Yoğunlaşıyor

Araştırmada 70 yaş üstü, bilişsel bozukluğu olmayan 37 birey incelendi. Katılımcılara gece boyunca detaylı polisomnografi (uyku çalışması) uygulanarak solunum ve oksijen düzeyleri ölçüldü. Çalışmaya katılanların 24’ünde obstrüktif uyku apnesi saptandı.

Araştırmacılar, özellikle REM uykusu sırasında yaşanan oksijen seviyesindeki düşüşlerin, beynin beyaz cevherinde hiperintensite olarak adlandırılan parlak alanlara neden olduğunu tespit etti. Bu bölgeler, genellikle küçük damar hasarının işareti olarak kabul edilir. Çalışma ayrıca, bu damar hasarıyla birlikte hipokampus hacminde küçülme ve entorhinal korteks kalınlığında incelme görüldüğünü ortaya koydu ve bu iki yapı, belleğin oluşumu ve korunmasında kritik rol oynayan yapılardır.

Katılımcılara uyumadan önce ve uyandıktan sonra hafızayı ölçen testler uygulandı. Özellikle REM uykusuna özgü düşük oksijen seviyeleri ile entorhinal korteksin incelmesi arasında güçlü bir bağlantı bulundu. Bu da, uyku sırasında gerçekleşen oksijen yetersizliğinin sadece fiziksel beyin yapısını değil, aynı zamanda fonksiyonel olarak belleği de etkilediğini düşündürüyor.

Uyku Apnesi ve Yaşlanma Arasındaki Kesişim Noktası

Obstrüktif uyku apnesi, genellikle yaşla birlikte artan yaygın bir uyku bozukluğudur. Geceleri hava yolunun tıkanması nedeniyle tekrar tekrar nefessiz kalma ve uyanma ile karakterizedir. Bu durum sadece uyku kalitesini bozmakla kalmaz, aynı zamanda beyne yeterli oksijen gitmesini de engeller. Bu oksijen yetersizliği, küçük damarları etkileyerek, yaşla birlikte oluşan beyin hasarını hızlandırabilir.

Araştırmayı yöneten Dr. Bryce Mander, "REM uykusu sırasında düşük oksijen seviyeleri, yaşlı bireylerde bilişsel düşüşün nedenlerinden biri olabilir. Özellikle beyindeki bellek ağlarıyla bağlantılı damarların hasar görmesi, Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklara zemin hazırlayabilir," diyerek, bu bağlantının halk sağlığı açısından önemine dikkat çekti.

Kimler Daha Risk Altında?

Çalışmada yer alan gönüllülerin büyük çoğunluğunu beyaz ve Asya kökenli bireyler oluşturuyordu, bu nedenle farklı etnik gruplarda sonuçların aynı olup olmadığı henüz net değil. Ancak sonuçlar, yaşlanan bireylerde uyku kalitesinin ve solunum fonksiyonlarının izlenmesinin, beyin sağlığını korumada hayati rol oynayabileceğini gösteriyor.

Neler Yapılabilir?

Araştırmacılar, uyku apnesi tanısı konulan bireylerin tedavi edilmesinin, yalnızca uyku kalitesini artırmakla kalmayıp, aynı zamanda uzun vadeli beyin sağlığını da koruyabileceğini vurguluyor. CPAP (Sürekli Pozitif Havayolu Basıncı) gibi solunum destek tedavileri, gece boyunca oksijen seviyesini stabilize ederek potansiyel beyin hasarını önleyebilir. Bunun yanı sıra, kilo kontrolü, düzenli egzersiz ve alkol/sigara tüketiminin azaltılması da risk faktörlerini düşürebilir.

Bu bulgular, uyku sırasında yaşanan oksijen düşüşlerinin sadece geçici yorgunluk veya baş ağrısı gibi basit etkilerle sınırlı olmadığını; beynin yapısını ve bilişsel kapasitesini derinden etkileyebileceğini gösteriyor. REM uykusu, hayallerimizin yanı sıra anılarımızın da şekillendiği bir evre olabilir ve bu evreyi korumak, gelecekteki zihinsel sağlığımız için sandığımızdan daha önemli olabilir.

Yazar: Saliha Kaygısız

Kaynakça:

1. Destiny E. Berisha, Batool Rizvi, Miranda G. Chappel-Farley, Nicholas Tustison, Lisa Taylor, Abhishek Dave, Negin S. Sattari, Ivy Y. Chen, Kitty K. Lui, John C. Janecek, David B. Keator, Ariel B. Neikrug, Ruth M. Benca, Michael A. Yassa, Bryce A. Mander. Association of Hypoxemia Due to Obstructive Sleep Apnea With White Matter Hyperintensities and Temporal Lobe Changes in Older Adults. Neurology, 2025; 104 (11) DOI: 10.1212/WNL.0000000000213639
2. American Academy of Neurology. (2025, May 7). Sleep apnea during REM sleep linked to memory-related brain changes. ScienceDaily. Retrieved May 30, 2025 from www.sciencedaily.com/releases/2025/05/250507170533.htm