Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Kuşlar, biz insanlar gibi, kafalarını hareket ettirdiklerinde görüş açıları sabit kalmaz. Yani kafalarını salladıklarında gözlerini bir yere sabitleyemezler. Bu kafa sallama hareketi, bıldırcınlar ve turnalar da dahil olmak üzere 27 kuş ailesinin 8'inde görülebiliyor. 

İnsanlar, bir şeyi görmek istediklerinde bir ileri bir geri gitseler dahi göz kasları, vestibulo-oküler refleks adlı bir hareketi yapacaktır. Bu hareket, bir şeyi görmeye çalıştığımızda odak noktamızı ayarlıyor, fakat kuşlarda bu durum aynı şekilde işlemiyor. Kuşlar ise kafalarını öne doğru hareket ettirerek aslında görmek istedikleri yöne gitmeye çalışıyor. Böylelikle görüş açılarının dışında kalan yerleri göremiyorlar. Hareketin sebebi tam olarak bu.

Peki, bu hareketin arkasındaki sebep ne?

1978 yılında Kanada’da bulunan, Queen’s Üniversitesi’nden araştırmacılar koşu bandı adlı bir deney yaptılar. Yapılan bu deney sonrasında güvercinlerin esasen başlarını sallamadığı, sadece öne doğru götürmeye çalıştığı ortaya çıktı. 

Bu canlıların yaptığı kafa hareketi iki aşamadan oluşuyor; itme ve tutma. Bu hareketlerden itme esnasında, hayvanların kafaları 5 cm öne gidiyor. Sonra tutma hareketi başlıyor ve baş sabit kalıyor. Kafa, ileri giden vücuda göre sanki geri gidiyormuş gibi görünüyor.

Örneğin bir güvercin itme ve tutma hareketini saniyede 5 ila 8 kez yapabiliyor ve biz insanların gözleri için bu biraz fazla hızlı gerçekleşiyor. İşte bu hayvanların başlarını salladıkları düşüncesi de böylelikle bir yanılsamadan ibaret oluyor.

Eğer kuşların kafaları sadece tutma aşamasında sabit kalırsa onların bulanık görmelerine yol açıyor. Bu nedenle itme ve tutma hareketini dengeli biçimde yapmaları gerekiyor. Tavuklar ve güvercinler, başlarını sürekli sallasalardı etrafı hiç net göremezlerdi. En nihayetinde bu sevimli dostlarımız, kafalarını aslında sallamıyor, yaptıkları bu hareket nedeniyle bize sallıyorlarmış gibi geliyor. 

Aslında bu kafa sallama hareketini sadece bu hayvanlar yapmıyor. Biz insanlar da yapabiliyoruz. Nasıl mı? İnsanlar, boşlukta hareket ederken görüşünü düzeltmek için başını değil, göz küresini hızla hareket ettirir. Yani, insanların gözleri kesintisiz ve düzgün biçimde hareket etmiyor, bir noktadan ötekine atlıyor. Bu hareketin adı ise sakkad.

Göz, bir sakkadın son noktasında gelince kısa süreliğine durarak beynin retinadaki görüntüyü işlemesi için retinayı bekler, bizler de retinamızı bu işlem için sabitlemiş oluruz. İnsanlar bu sabitleme hareketini en çok hızlı hareket ettikleri zaman yaparlar. Yani güvercinlerin gözleri 10-20 dereceye kadar hareket edebiliyor ancak başları daha hızlı hareket ediyor. Yani baş hareketini kullanarak görüş açılarını sabitlemeleri bu nedenle olağan diyebiliriz.