Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Hepimiz egzersizin vücudumuz için iyi olduğunu biliyoruz, ancak bu hala kafamızda birçok soru işaretinin oluşmasına neden oluyor. Örneğin,  ‘Ne kadar egzersiz yapmalıyız? Egzersizden en çok kim yararlanır, nasıl yararlanır?’ gibi sorular. Pittsburgh Üniversitesi psikologları tarafından yürütülen yeni araştırma, bu soruları yanıtlamak için düzinelerce araştırmadan elde edilen verileri bir araya getirdi. Verilere göre yaşlı bireylerin düzenli egzersiz yapması hafızalarını daha dinç tutmaya yardımcı oluyor, yani egzersiz nörodejeneratif hastalıklara (Alzheimer ve demans gibi) karşı önlem oluyor.

The Kenneth P. Dietrich School of Arts and Science’ta doktora öğrencisi olan ve araştırmanın başyazarı olan Sarah Aghjayan, “Araştırmamızın bulgularına göre en az dört ay boyunca haftada üç gün düzenli egzersiz yapmak epizodik bellek için epey faydalı” dedi.

Epizodik bellek geçmişte başınıza gelen olaylarla ilgilenir, deneyimlerinizi size hatırlatır veya eve geldiğinizde bulamadığınız anahtarınızı nereye koyduğunuzu hatırlamak için eve gelişinizden anahtarınızı nereye koyduğunuza kadar yaptığınız her aşamayı size ‘hikâyeleştirerek’ kurmanızı sağlar. Bu sayede bulamadığınız anahtarınızı nereye koyduğunuzu size hatırlatır. Yaşla birlikte epizodik bellekte de yavaş yavaş düşüş gözlemlenir. Aghjayan, “Genellikle ilk kez bir arabanın direksiyonuna geçtiğiniz zaman hakkında konuşmayı severim. Böylece nerede olduğunuzu, kaç yaşında olduğunuzu, yolcu koltuğunda kimin size bir şeyler anlattığını, o heyecan duygusunu hatırlayabilirsiniz" dedi. Aghjayan’ın yaptığı bu örnek de epizodik hafızaya örnek olarak gösterilebilir.

Kalbi hızlandıran egzersizin beyin sağlığını artırmada umut vaat ettiği ve farelerde yapılan deneylerde de hafızayı geliştirdiği gösteriliyor,  ancak aynı bağlantıya insanlarda bakıldığında çalışmalarda karışıklık çıktı. Netlik arayan ekip, 1279'dan fazla çalışmayı inceledi ve sonunda bunları belirli kriterleri karşılayan 36 çalışmaya daralttı. Ardından, verileri farklı çalışmaların doğrudan karşılaştırılabileceği bir forma dönüştürmek için özel bir yazılım ve az sayıda Excel tablosu kullanıldı. Bu 36 çalışma, yaşlı bireyler için egzersizin gerçekten de hafızaya fayda sağlayabileceğini göstermek için yeterli göründü. Buna rağmen egzersiz ve hafıza arasındaki bağlantıları inceleyen geçmiş analizler tek başına yeterli bulunmadı. Bu yüzden ekip, araştırmalarını belirli gruplar ve yaş gruplarıyla ve ayrıca belirli bir tür titiz deney düzeneğiyle sınırladılar. Özellikle beynin egzersizden fayda sağladığı bilinen bir kısmı tarafından desteklenen epizodik hafızaya da odaklanıldı.

Tüm bu verileri birleştirip ele aldığımızda yaklaşık 3000 katılımcı incelenebiliyor. Her bireysel çalışma çok önemli: “Hepsi bilime anlamlı bir şekilde katkıda bulunuyor.”

Bununla birlikte, bireysel çalışmalar, yeterince büyük bir deneyi yürütmek için kaynak eksikliği nedeniyle gerçekte var olan kalıpları bulamayabilir. Çalışmalar bireysel olarak egzersiz ve hafıza arasında bir bağlantı bulamadı. Bu yüzden modeli odak noktasına getirmek için tüm araştırmalara bakmak gerekti.

55-68 yaşındakilerin hafızasında 69-85 yaşındakilere kıyasla daha büyük gelişmeler olduğu bulundu. Bu yüzden egzersizin erken yaşta yapılması daha iyi olduğu belirtildi. Ekip ayrıca, egzersizin en büyük etkilerini henüz herhangi bir bilişsel gerileme yaşamamış olanlarda ve katılımcıların haftada birkaç kez tutarlı bir şekilde egzersiz yaptığı çalışmalarda gördü.

Hala cevaplanması gereken sorular var. Ekibin analizi, egzersiz yoğunluğunun hafızanın faydalarını nasıl etkilediğini cevaplayamadı ve bağlantının arkasındaki mekanizma hakkında öğrenilecek çok şey var, ancak halk sağlığı üzerindeki etkileri açık. Aghjayan, egzersizin yaşlı bireylerin hafıza düşüşlerini önleyebilmelerinin; önce kendilerine, sonra bakıcılarına ve sağlık sistemine fayda sağlayabilmeleri için erişilebilir bir yol olduğunu söyledi.

Makale: https://www.nature.com/articles/s43856-022-00079-7