Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Bu adımlar arasında en kritik olansa uykudur. Çünkü diğer adımların her biri için birer alternatif varken uykunun alternatifi yoktur. Örneğin annenin sütü gelmiyorsa veya yetmiyorsa mama verilebilir, meme reddi yaşayan bir bebeğin beslenmesi biberon ile desteklenebilir, eğer bir oyuncağı sevmediyse başka bir oyuncak verilebilir, evde durmuyorsa dışarı çıkartılabilir gibi. Hepsinin bir çözümü vardır ama uyumuyorsa uykunun yerine sunabileceğimiz hiçbir şey yoktur. Üstelik uykusunu alamayan bir bebeğin beslenme ve oyun adımları da olumsuz yönde etkilenir. Gün içerisinde daha huzursuz ve huysuz olur, iştahı azalır.

Bu nedenle sağlıklı bir uyku düzeni bebeklerin gelişimi açısından büyük bir öneme sahiptir. Sadece fiziksel değil aynı zamanda zihinsel açıdan gelişmelerini de sağlar. Gün boyu öğrendikleri bilgilerin kalıcı hale gelmesi beyinde uyku sırasında gerçekleşir. Ayrıca uykuda salgılanan hormonlar sağlıklı büyümeyi destekler. Büyüklerimiz ne güzel söylemiş “Uyusun da büyüsün” diye, ne kadar doğru. Uykusunu almış bir bebek iyi beslenir, gün içerisinde daha aktif ve mutlu olur. Öğrenme becerileri ve algıları daha yüksektir. Tüm bu etkiler düşünüldüğünde uykunun gelişim üzerindeki önemi göz ardı edilemeyecek kadar büyüktür.

Peki sağlıklı bir uyku için neler yapılmalıdır?

Sağlıklı bir uyku için her yaşın ihtiyacı farklıdır. Her yaşa uygun koşulların sağlanması çok önemlidir. Genel anlamda 4 adımdan bahsedebiliriz.

Uykuya uygun ortamın hazırlanması

Uykuyu başlatan melatonin adı verilen hormondur. Melatonin hormonu karanlık ve serin ortamda aktifleşir. Bu nedenle 2 aydan büyük bebeklerin hem gündüz hem de gece uykularında karanlık ve serin (22-23 derce) ortamda yatırılması hem uykuya dalmalarını kolaylaştırır, hem de uykunun kalitesini artırır. Bununla beraber güvenli bir uyku ortamının hazırlanması da çok önemlidir. Bebeklerin kendi beşiğinde, çarşafı gergin sert bir yatakta, nefes yolunu kapatacak battaniye, örtü, yastık, oyuncak gibi objeler bulunmadan, uykuya uygun kıyafetler giydirilerek (uyku tulumu gibi) yatırılması gerekir. Ayrıca beyaz gürültü gibi rahatlatıcı seslerden de faydalanılabilir. Bunlar özellikle ilk aylarda bebeklere anne karnı hissi vereceğinden ve dış sesleri bastıracağından uykuya geçişi kolaylaştırır.

Doğru uyku saatlerinde yatırılması

Her bebeğin uyanık kalabildiği süre farklıdır. Doğru uyku zamanını bulabilmek için ayına uygun ortalama uyanıklık sürelerine bakılması ve bu süreler içerisinde bebeği gözlemleyerek uyku sinyallerine dikkat edilmesi gerekir. Bebeğinizin gün içinde yaptığı aktivitelere bağlı olarak uyanıklık süresi de değişecektir. Örneğin dışarı çıkmak, yeni bir oyuncağı keşfetmek veya yeni biriyle tanışmak gibi onu yoran bir aktivite yaptıysa normale göre daha kısa sürede de uykusu gelebilir. Uyanıklık süreleri kadar önemli olan bir diğer konu ise biyolojik saatlerdir. Biyolojik saat yani iç saat kavramı çok önemlidir. Vücudumuzun bir iç saati vardır ve biz ne yaparsak yapalım beynimiz bazı saatlerde uyku hormonları salgılar bazı saatlerde de bizi ayakta tutan hormonları salgılar. Eğer bebeğimizin uyku saatlerini kaydırırsak ve yanlış saatlerde uyutursak kaliteli uykular uyuması ve uykusunu alması güçleşir. Bu nedenle toplam uyku süreleri kadar doğru uyku saatlerine de bakmak gerekir.

Uyku öncesi rahatlatıcı rutinlerin yapılması

Bebeklerde saat kavramı yoktur. Ne kadar uykuları gelirse gelsin, oyun alanından alıp bir anda yatağa koyduğumuzda hemen uyuyamazlar. Çünkü oyun zamanı beyinleri ve bedenleri fazlaca uyarılır. Halbuki uyku zamanı sakin bir beyin ve beden seviyesine ihtiyaçları vardır. Bu nedenle onları uykuya hazırlayan sakinleştirici ve rahatlatıcı uyku öncesi rutinler büyük önem taşır. Doğru rutinler belirlenirken bebeğin ayına ve karakterine dikkat etmelidir. Onu sinirlendiren veya oyuna yönelten adımlar rutinden çıkartılmalıdır. Örneğin bez değişimi çok tipik bir uyku öncesi rutindir ama bebeğiniz bezi değiştirilirken sinirleniyor ve ağlıyorsa o halde uyku saatinden önce bu adımı kaldırmanız gerekir. Bebekler için önerdiğim bazı uyku öncesi rutinler; uyku müziğini açmak, odaya geçmek, kapıyı kapatmak, bez değiştirmek, uyku tulumunu giydirmek, perdeleri örtmek, ninni söylemek, masal/hikâye anlatmak, masaj yapmak, kucakta kısa bir yürüyüş gibidir. Bebeğinizin tepkilerine göre doğru uyku öncesi rutinlerinizi belirleyebilirsiniz. Her uykudan önce aynı rutinleri benzer sırayla uyguladığınızda hem bebeğinize “uyku saati geldi” mesajını vererek kendini hazırlamasını sağlayacak hem de beynini ve bedenini uyku seviyesine çekerek yatağa girdikten sonra da kolayca uykuya dalmasına yardım etmiş olacaksınız.

Doğru uyku desteklerinden faydalanılması

Bebekler için en sağlıklısı desteksiz uykudur. Ama bazı destekler son derece masumdur ve uyku aşamasında da rahatça kullanılabilir. Örneğin bebeğinizin emme refleksi kuvvetliyse uyku zamanı emzik vererek rahatlamasını sağlayabilirsiniz. Bunun için 1 aydan büyük olmasına ve anne memesini almayla ilgili bir sıkıntı yaşamadığına dikkat etmelisiniz. Eğer bebeğiniz emzik almıyorsa bu konuda ısrarcı olmanıza gerek yoktur. Uyku arkadaşı da emzik gibi masum ve doğru bir uyku desteğidir. Eğer bebeğinizin temas ihtiyacı varsa o halde 6. aydan itibaren uyku arkadaşı kullanabilirsiniz. Önemli olan güvenli olduğundan, bebeğinizin nefes yolunu tıkayacak düğme, boncuk gibi parçalar barındırmadığından, fazla tüylü olmadığından emin olmanızdır. Çünkü bebeğiniz sizden habersiz uyku arkadaşını defalarca ağzına götürebilir.

Uyku saati geldiğinde bebeğiniz uyku sinyalleri verecektir. Bu sinyalleri aldıktan sonra zaman kaybetmeden uyku öncesi rutinlerini uygulayıp bebeğinizi yatağına yatırıp doğru destekleri verdiğinizde bebeğinizin kolayca uykuya daldığını ve hem gündüz hem de gece kaliteli uykular uyuduğunu göreceksiniz.

Cansu Özel

Bebek Uyku Danışmanı