Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Uzayda dolaşan ve birkaç yüz metre çapında olan herhangi bir cismin Dünya'ya çarpmasının etkileri kıtasal ölçekte olabilir. Bu yüzden çalışma belki gelecekte gezegenimizi korumak için hayati bir öneme sahip olabilir. Bu deneyde uzay aracı, Dimorphos adı verilen gök taşına çarpacak. Böylelikle aracın gök taşının hızını ne kadar kesebileceği ve yörüngesinden ne kadar saptıracağı gözlemlenecek. Dimorphos, Dünya için herhangi bir tehlike oluşturmamakta, ama yapılacak deney için de iyi bir malzeme gibi düşünülebilir.

NASA’nın gezegen savunma koordinasyon ofisinden Kelly Fast’ın açıklamalarına göre, Dart sayesinde Dimorphos’un yörüngesinde çok az bir değişim olacak, fakat yaklaştığı önceden tespit edilen bir gök taşı için bu değişim bir hayli yeterli.

Dart uzay aracını taşıyan Falcon 9 roketi, Türkiye saati ile 09:20’de ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Vandernberg Uzay Gücü Üssü’nden kalkışını yaptı.

Gök taşları Güneş Sistem’ini oluşturan yapı taşlarının artıkları olarak bilinmektedirler. Çok nadir bir olay da olsa Güneş’in etrafında seyreden gök taşlarının yörüngeleri bazen Dünya’ya doğru çevrilir ve iki obje çarpışırlar. Dart görevi, ikili olarak da bilinen, birbirine yakın yörüngede dönen bir çift gök taşını hedef alıyor. İki gök taşından büyüğü, Didymos, 780 metre, Dimorphos ise 160 metre çapında.

Dimorphos’un büyüklüğündeki gök taşları çarptıklarında tipik bir nükleer bombanın birkaç katı büyüklüğünde enerji salarlar. Bu enerji de yerleşim bölgelerinde 10 binlerce kişinin ölümüne sebep olacak büyüklüktedir. 300 metre çapında veya daha büyük çapa sahip gök taşları ise kıtasal yıkıma neden olabilirken 1km çapındakilerse küresel etkiye sahiptir.

Dart, Dünya’nın yer çekiminden kurtulduktan sonra güneşin etrafında kendi yörüngesini izleyecek. Ancak bundan sonra Dünya’ya 6,7 milyon mil uzaklıktaki ikiliye yaklaşıp müdahalede bulunacak.

Dart Dymorphos'un yüzeyine 6,6 km/s hızla çarpacak. Didymos'un çevresindeki yörüngesinde milimetrik değişime neden olması bekleniyor. Çok küçük bir değişim olmasına rağmen objenin Dünya'ya çarpmasını engellemeye yeterli.

Çalışmada görev alan bilim insanlarından Tom Stalter, “Küçük gök taşları büyüklerine nazaran çok daha fazla bulunmakta. Eğer ki bir gök taşı ile karşılaşırsak büyük ihtimal bu büyüklükte gök taşlarına rastlarız” dedi.

2005’te Kongre NASA’ya Dünya’nın etrafında bulunan 140m çapında veya bundan daha büyük gök taşlarının %90’ını keşfetme görevi vermişti. Bu kategoride bulunan hiçbir gök taşı Dünya’ya doğrudan bir risk oluşturmuyordu. Öte yandansa bu objelerin yaklaşık %40 kadarı tam anlamıyla keşfedilebildi.

Dart, Draco adı verilen bir kamera taşımakta ve bu kamera ile hem gök taşlarının görüntülerini aktarmakta hem de uzay aracına Dimorphos’a çarpması için doğru yönden şaşmamasını sağlamakta.  

Dart hedefine çarpmadan 10 gün kadar önce, uzay aracı, küçük İtalyan yapımı LiciaCube adı verilen uyduyu konuşlandıracak. Küçük araç, çarpışmanın görüntülerini yani ortaya çıkacak krateri ve enkaz bulutunun görüntülerini, geri getirecek.

Dimorphos’un Didymos etrafındaki küçük değişiklikler Dünya’daki teleskoplarla gözlemlenecek. Tom Statler’in dediğine göre, burada öğrenilmek istenilen şey gök taşının saptırılıp saptırılmadığı ve bunun ne kadar etkili olduğu.

İşte bu ikili de bu tarz bir deney için kaçırılmaz bir fırsat. Beklentilere göre patlama Dimorphos’un Didymos’un yörüngesinde %1’lik bir değişime yol açacak. Bu durum aşağı yukarı birkaç hafta veya birkaç ay içerisinde teleskoplar aracılığı ile gözlemlenebilecek.

Kaynak: BBC News