Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Bu bozukluk odaklanmada zorluk, dürtüsellik ve aşırı hareketlilik gibi belirtilerle öne çıkıyor. Adderall bu belirtileri hafifletmek için kullanılan bir ilaçtır ancak ilaç bir çözüm mü emin değiliz, sorunun hem biyolojik hem kültürel bağlamında karmaşık olduğunu biliyoruz.

Öncelikle bu Adderall nedir bir bakalım. Adderall dört farklı amfetamin tuzunun (dektroamfetamin sülfat, dektroamfetamin sakkarat, amfetamin aspartat ve amfetamin sülfat) karışımından oluşan, merkezi sinir sistemi uyarıcı etkili bir ilaçtır. Bu etkisini dopamin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerin beyinde daha fazla kullanılabilir olmasını sağlayarak gösterir. Özellikle prefrontal korteks gibi dikkat ve yürütücü işlevlerin yönetildiği bölgelerde etkili olur. Bu sayede ADHD’li bireylerde dikkat ve dürtü kontrolünde belirgin bir gelişme sağlanır. Ayrıca narcolepsy (uyku bozukluğu) gibi farklı endikasyonlarda da kullanımı onaylanmış bir ilaçtır.

Adderall, Amerika Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından 96’lı yıllardan bu yana ADHD tedavisi için onaylı. Randomize kontrollü çalışmalarla çocuklarda da yetişkinlerde de ADHD semptomlarında anlamlı iyileşme sağladığı gösterildi. Amphetamine içeren ilaçların etki büyüklüğü, dikkat, dürtüsellik ve hiperaktiviteyi azaltmada sıklıkla güçlü olarak tanımlanıyor. Adderall, dopamin ve norepinefrin seviyelerini yükselterek sinir iletimini düzenler, bu da odaklanma, görev tamamlama ve dürtü kontrolünü doğrudan destekler. Ayrıca hem dopamin hem norepinefrin taşıyıcılarını etkileyerek sinaptik boşlukta bu maddelerin daha uzun süre aktif kalmasına yol açar.

Ama şöyle bir sorun var ki, Adderall kontrolsüz bir madde sınıfına (Schedule II) dahil edilmiştir. Bu ciddi bağımlılık potansiyeli taşıdığı anlamına gelir. Yan etkiler arasında iştah kaybı, uykusuzluk, baş ağrısı, sinirlilik, kalp atışlarında artış sayılabilir. Kalp, ruhsal bozukluk öyküsü olanlarda daha da dikkatli yaklaşılmalı özellikle. Ek olarak bilimsel değerlendirmeler Adderall ve metilfenidat gibi uyarıcıların çocuklarda geçici boy uzamasını yavaşlatabileceğini, psikoz veya manik semptomların nadiren de olsa tetiklenebileceğini belirtiyor. Diğer yandan üniversite ortamında Adderall özellikle sınav dönemlerinde “çalışmayı kolaylaştıran zihin hapı” olarak popülerlik kazandı. Ancak bu kullanım amacı dışında, reçetesiz almaya ve bağımlılığa doğru giden tehlikeli bir yola işaret ne yazık ki. Klinik vakalar ve yabancı haberler, bu eğilime dair ciddi uyarılar içeriyor.

Adderall dışında ADHD tedavisinde kullanılan non-stimülan ilaçlar da mevcut. Örneğin atomoksetin, dopamine indirekt yolla prefrontal kortekste etki ederek, bağımlılık potansiyeli daha düşük bir seçenek sunar. Meta-analizler, çocuklarda ve ergenlerde metilfenidat kadar etkili ve iyi tolere edilebilir olduğunu belirtmektedir.

Yazar: Eylül Rüzgar Üzer

Kaynak

1. https://www.caron.org/blog/what-does-adderall-do-to-your-brain-it-depends

2. https://farrinstitute.org/how-does-adderall-work/

3. https://www.verywellhealth.com/desoxyn-vs-adderall-how-do-they-differ-8714395

4. https://www.medicinenet.com/what_is_adderall_mainly_used_for/article.htm

5. https://www.teenvogue.com/story/adderall-abuse-side-effects

6. https://www.self.com/story/adderall-the-get-ahead-drug

7. Stephen V. Faraone, Elizabeth J. Short, Joseph Biederman, Robert L. Findling, Christine Roe, Michael J. Manos, Efficacy of Adderall and methylphenidate in attention deficit hyperactivity disorder: a drug–placebo and drug–drug response curve analysis of a naturalistic study, International Journal of Neuropsychopharmacology, Volume 5, Issue 2, June 2002, Pages 121–129, https://doi.org/10.1017/S1461145702002845