Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Özellikle sıkıldığımızda zamanın uzadığını, eğlenceli bir aktiviteyle meşgulken ise zamanın nasıl geçtiğini anlamadığımızı sıkça deneyimleriz. Peki bu algıların nörobiyolojik temeli nedir? Beynimiz zamanın akışını nasıl işler ve neden bazı durumlarda zaman sanki duruyormuş gibi hissedilirken, diğerlerinde hızla geçiyormuş gibi algılanır?

Zaman algısı beynin farklı bölgelerinin etkileşimiyle şekillenir. Özellikle prefrontal korteks, parietal lob ve bazal gangliyonlar, zamanın algılanmasında önemli rol oynar. Bu bölgeler zamanın geçişini ölçen bir içsel saat gibi çalışarak çevremizdeki olayların sürelerini değerlendirir. Örneğin monoton bir görev sırasında bu bölgelerdeki aktivite azalabilir, bu da zamanın uzadığını hissetmemize neden olabilir. Aksine ilgi çekici bir etkinlik sırasında bu bölgelerdeki aktivite artar, zamanın nasıl geçtiğini anlamayabiliriz.

Sıkılma, beynin düşük uyarılma durumudur ve bu durum zamanın sanki duruyormuş gibi algılanmasına yol açar. Yapılan araştırmalar sıkıldığımızda beynimizin içsel uyarılma seviyesinin düştüğünü ve bu durumun zamanın uzadığını hissetmemize neden olduğunu göstermektedir. Özellikle insula ve anterior singulat korteks gibi bölgeler sıkılma durumunda daha aktif hale gelir ve bu da zamanın algısını etkiler.

Eğlenceli bir aktivite sırasında beynimiz daha yüksek uyarılma seviyelerine ulaşır. Bu durum zamanın hızla geçtiği hissini yaratır. Dopamin gibi nörotransmitterlerin salınımı, beynin ödül sistemini aktive eder ve bu da zamanın nasıl geçtiğini anlamamızı zorlaştırır. Ayrıca dikkatimizin yüksek olduğu durumlarda, beynimiz zamanın geçişini daha az fark eder, bu da zamanın kısaldığı hissini pekiştirir.  Duygusal durumlarımız da zaman algımızı etkiler. Örneğin stresli bir durumda zamanın yavaş geçtiğini hissedebiliriz. Bunun nedeni stresin beynin zaman algısını işleyen bölgelerdeki aktiviteyi değiştirmesidir. Ayrıca duygusal durumlar beynin içsel saatini etkileyerek zamanın algılanışını değiştirebilir.

Kısacası zaman algısı beynimizin karmaşık bir işleyişinin sonucudur ve birçok faktörden etkilenir. Sıkılma, eğlence ve duygusal durumlarımız, zamanın nasıl algılandığını şekillendirir.

 Yazar:Eylül Rüzgar Üzer

Kaynak

1. van Wassenhove, V., Wittmann, M., Craig, A. D., & Paulus, M. P. (2011). Psychological and neural mechanisms of subjective time dilation. Frontiers in neuroscience, 5, 56. https://doi.org/10.3389/fnins.2011.00056
2.  Zakay D. (2014). Psychological time as information: the case of boredom. Frontiers in psychology, 5, 917. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00917