Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

İlaca dirençli epilepsisi olan çocuklarda ek tedavi olarak ketojenik diyet (KD) önerilebilir. Hepimizin sandığının aksine ketojenik diyet; erişkin epilepsili bireylerde önerilmemektedir.

Diyet her çocuğun günlük enerji, protein ve sıvı gereksinmesini karşılayacak şekilde çocuğun yaşı, boyu ve kilosuna uygun olarak hazırlanır. İki veya üç ilaca yanıtsız olan epilepsiler İDE olarak tanımlanmaktadır. İDE’de çıkarılabilecek epileptik odak varsa epilepsi cerrahisi en iyi tedavidir, ancak böyle bir şansı olmayan çocuklar için KD en iyi tedavi seçeneği olabilir. KD’e başlamadan önce psikososyal olarak ailenin hazır olduğunun belirlenmesi gerekir. Ailenin çocuğuna KD uygularken rolünü anladığından emin olunmalıdır.

Dengeli beslenmede vitamin ve mineraller yeterliyken KD’de meyve, sebze, tahıllar ve kalsiyum içeren gıdalar kısıtlanmış olduğundan vitamin ve mineral eklenmesi gereklidir. KD’de kalsiyum ve D vitamini azdır ve epilepsili çocuklarda da D vitamini düzeyleri düşüktür. Bu nedenle hem D vitamini hem de kalsiyum eklenmelidir. Çinko, bakır, selenyum ve fosfor düşük saptanırsa eklenir; normalse standart multivitamin olarak verilir. Karbohidratı olmayan veya az miktarda olan multivitaminler kullanılmalıdır.

Ketojenik oran (KO); diyet içeriğindeki yağın, protein ve karbohidrat toplamına oranı olarak hesaplanmaktadır ve tipik ketojenik diyet (KD) için 4:1’dir. Oranlar 3 veya 4 gr. yağa 1 gr. proteinle birlikte karbohidrat olacak şekilde ayarlanır (3:1 ya da 4:1). Ketojenik oran ne kadar yüksek olursa ketozis o kadar fazla olmaktadır. Süt çocukları ve ergenler gibi protein gereksinimi yüksek veya yan etki nedeniyle diyeti iyi uygulayamayan hastalarda 3:1 ya da 2:1 gibi daha düşük oranlar kullanılabilir. Ketojenik oranı 4:1 olan diyette, günlük kalorinin %90’ı yağlardan, %7’si proteinden ve %3’ü karbohidratlardan sağlanmaktadır. En sık kullanılan yağ kaynakları tereyağı, krema, sıvı yağlar ve mayonezdir.

Diyetin Başlanması

KD geleneksel olarak açlık periyodundan sonra başlanır, karbohidrat (KH) içeren sıvılar verilmez ve kan şekeri izlenir. Açlık 12 saatten 48 saate kadar uzatılabilir idrar ketonları yeterince artana kadar fakat çocuklarda 72 saate kadar uzatılmamalıdır. Hipoglisemi, asidoz, bulantı, kusma, dehidratasyon, letarji gelişebileceği için çoğu merkez hastayı yatırır. Böylece aile eğitimi daha yoğun bir şekilde yapılabilir (Evde öğünlerin hesaplanması, tartılması, düzenlenmesiyle ilgili). Hastanın yağ artışını tolere edebilmesi için diyet 1:1, 2:1, 3:1 ve 4:1 olarak günlük artış olacak şekilde yapılır.

Ketojenik Diyette Görülebilecek Yan Etkiler

Kabızlık,

Kemik erimesi (osteoporoz),

Asidoz (kan pH değerinde düşme),

Kolesterol yüksekliği,

Böbrek taşları,

Karnitin eksikliği.

Metabolik anormallikler KD’nin minör yan etkileridir. Hiperürisemi, hipokalsemi, hipomagnezemi, amino asit düzeylerinde düşme ve asidozu içerir. Gastrointestinal bulgular kusma, konstipasyon, diyare ve karın ağrısı -50 çocukta olabilir. KD’in yağlardan zengin olan içeriği gastrik boşalma zamanını uzatarak kusmaya yol açabilir. Konstipasyon fibrilden yoksul yiyecek alımına bağlı olabilir. KD oranının 3:1 olması 4:1’e göre daha iyi tolere edilir.

Standart Ketojenik Diyet (SKD): Gün içinde tükettiğiniz besinler toplamda %5 oranında karbohidrat, %20 protein ve %75 yağ içeriyorsa SKD tarzı beslenmeden söz edilebilir. Biz diyetisyenlere göre günlük karbohidrat miktarı 20 ile 50 gram, proteinler 40-60 gram arasında ve yağlar ise limitsiz tüketilmelidir.

Döngüsel Ketojenik Diyet (DKD): Standart diyet olan SKD’ye göre biraz daha esnektir. Haftada 5 gününüzü ketojenik geçirdiyseniz devam eden iki günde karbohidrat tüketebilirsiniz. İlk 5 gün standart keto uygularken, diğer iki günde yüksek karbohidrat yüklemesi yapılır. Yüklemenin yapılacağı ilk gün toplam besinler %70 karbohidrat, %15 protein ve %15 yağ içerir. Yüklemenin ikinci gününde ise karbohidrat miktarı biraz düşürülürken protein oranı artırılır. Böylece %60 karbohidrat, %25 protein ve %15 yağ tüketilir. Bu versiyon haftada birkaç kez yüksek yoğunluklu antrenman yapan sporcular için uygundur. Egzersizlerden verim almak için uygulanabilir.

Hedefli Ketojenik Diyet (HKD): Döngüsel versiyona benzer ve egzersiz yapılan günlerde karbohidrat yenilebilir. Uzun zamana yayılmış bir şekilde yüksek yoğunluklu egzersiz yapan sporculara göre tasarlanmıştır. Glikoz olmadan uzun süre bu tür sporlarda verim almak mümkün değildir. O nedenle egzersiz günlerinde karbohidrat içeren besinler verimi artırmaktadır. Kandaki insülin düzeyinin artması her zaman zararlı değildir. Örneğin egzersiz öncesinde kandaki insülin düzeyi artırıldığında anabolik bir etki oluşturur. Bu da kas yıkımını önleyerek kas büyümesine meyilli bir ortam oluşturur. Bu versiyon performans açısından zorluk çeken, yorgunluktan muzdarip, gücünü iyileştirmek isteyen ve düzenli spor yapanlar için uygundur.

Yüksek Protein Diyeti: Standart versiyona benzemekle birlikte protein oranı daha yüksektir. Ketoya ilk defa başlayacak olanlar için daha uygundur. Birden %75 oranında yemek zor gelebilir. Aslında %60 oranı bile insanı zorlayabilir. Bu versiyonda yağ miktarı %60, protein miktarı %35 ve karbohidrat miktarı %5 düzeyindedir. 

Sindirilebilir Karbohidrat Miktarı = Toplam Karbohidrat – Lif miktarı – Şeker Alkolleri

Avokado meyvesinde yaklaşık 17 gram toplam karbohidrat ve 13 gram lif bulunduğu için 4 gram net karbohidrat içerir. O halde hesabı 17 gram toplam karbohidrata göre değil, 4 gramlık net değere göre yapmalıyız.

Tercih Edilen Yiyecekler

Kırmızı et, balık eti, hindi ve tavuk eti,

Süt ve süt ürünleri,

Sebzeler (Kök sebzeler - patates vb.),

Baklagiller,

Yeşillikler,

Şeker oranı düşük meyveler.

Begüm KURAN 

Beslenme ve Diyet Uzmanı