Page 49 - LabMedya - 89

KIMYA 49

YAPAY ZEKA İLE OTOMATİK

KİMYA DENEYLERİNİN

YENİ DÖNEMİ COSCIENTIST

Kimya laboratuvarlarında deney tasarımı, veri analizi
ve optimizasyon süreçleri, uzun zamandır araştır-
macıların en çok zaman harcadığı alanların başında
geliyor. Ancak 2025 itibarıyla bu süreç büyük bir dö-
nüşüm içinde: Yapay zeka destekli deney sistemleri,
kimyasal sentez süreçlerini hem hızlandırıyor hem de
insana olan bağımlılığı azaltıyor. Bu dönüşümün baş
aktörlerinden biri ise "Coscientist" adlı yapay zeka
destekli robotik sistem.
birlikte çalışıyor. Örneğin, araştırmacı sadece bir ürün Özellikle kompleks organik sentezlerde, stereokimya deme taşıyor. Ancak çoğu uzman, Coscientist gibi
Coscientist, IBM Research tarafından geliştirilen ve ilk molekülünün SMILES (Simplified Molecular Input Line kontrolü gereken süreçlerde ve kataliz optimizasyo- yapay zekâların insanların yerini almak yerine onların
kez 2024 sonunda Nature Chemistry’de tanıtılan bir Entry System) kodunu giriyor. Sistem, PubChem, Reaxys nu gibi alanlarda Coscientist büyük başarı gösteri- yanında çalışarak bilimsel üretkenliği ciddi şekilde
sistem. Adından da anlaşılacağı üzere bu yapay zeka, ve diğer kimyasal veri tabanlarını tarayarak olası sentez yor. 2025 yılı itibarıyla bazı ilaç firmaları bu sistemi artıracağını düşünüyor.
araştırmacının bir “ortak bilim insanı” gibi çalışması- yollarını çıkarıyor. Ardından, yüksek olasılıkla başarılı araştırma departmanlarında aktif olarak kullanmaya
na olanak tanıyor. Sistemin en dikkat çekici özelliği, olacak rotaları seçip, bunlara karşılık gelen reaktifleri başladı. Bunun yanı sıra, üniversite laboratuvarlarında Kaynaklar:
bir sentez hedefi verildiğinde literatürü tarayarak laboratuvardaki sıvı transfer robotlarına iletiyor. da doktora öğrencilerinin deney yükünü hafifletmek
potansiyel reaksiyon yollarını önermesi, bu yolların ve yüksek veri kalitesi sağlamak adına pilot projeler • IBM Research (2025). Coscientist: An AI-powered
verimlerini geçmiş verilere göre tahmin etmesi ve Deney süreci sırasında Coscientist, UV-Vis spektros- başlatıldı. Autonomous Chemistry System. [Nature Chemistry].
ardından laboratuvardaki otomatik robotik sistemle kopi, NMR ve HPLC gibi cihazlardan gelen verileri anlık • Royal Society of Chemistry – Chemical Technology
bu reaksiyonları fiziksel olarak gerçekleştirebilmesidir. olarak işliyor ve deneyin gidişatına göre gerekli deği- Bu sistem aynı zamanda etik tartışmaları da berabe- Magazine, 2025.
şiklikleri (örn. sıcaklık, pH, süre) optimize ediyor. Bu rinde getiriyor. Bilimsel keşiflerin tamamen otonom • MIT Technology Review (2024). AI Chemists Are
Coscientist’in altyapısında derin öğrenme modelleri, özelliği sayesinde, klasik deneme-yanılma yöntemine sistemler tarafından yapılması, bilimsel merakın yerini Coming.
doğal dil işleme (NLP) ve görüntü tanıma sistemleri kıyasla %80’e varan zaman tasarrufu sağlanabiliyor. algoritmalara bırakıp bırakmayacağı sorusunu gün-