Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Genel olarak antibiyotiklerin direnç geliştirildiği kabul edilse de yeni yapılan bir çalışma antidepresan ilaçların da antibiyotik direnci geliştirebileceği ortaya kondu. 

ANTİBİYOTİKLER VE ANTİBİYOTİK DİRENCİ

Antibiyotiklerin keşfinden önce basit enfeksiyonlar dahi ölümcül hastalıklara sebep olabiliyordu. Antibiyotikler 1928 yılında penisilinin keşfi ile hayatımıza girdi. 1945 yılındaysa penisilin saflaştırılarak yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Böylece veba, sifiliz, tifo, kolera, gonore ve tüberküloz gibi ölümcül hastalıklar tedavi edilebilir oldu. Tedavisi daha zor en feksiyonlara sebep olan antibiyotik direncini, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) en önemli 10 küresel halk sağlığı tehdidinden biri olarak nitelendiriyor. 

2014 yılında DSÖ küresel bir sağlık tehdidi olarak ilan etmişti. DSÖ, 2015 yılında bu sorunun kontrolü için ‘Antimikrobiyal Dirence Karşı Küresel Eylem Planı’nı yayımlamıştı. Antibiyotik direncine karşı geliştirilen önemlere rağmen antibiyotiklere dirençli enfeksiyonlar nedeniyle her yıl 750 binden fazla kişi yaşamını yitiriyor. Antibiyotik direncinin sebeplerinin ortaya konuşması ve bununla mücadele edilmesi halk sağlığı açısından önemli konuların basında geliyor. 

Antibiyotik direncinin bir diğer önemli sonucu ise, antibiyotik özellikli ilaç etken maddelerinin geliştirilme sürelerinin uzun olması ve kolay geliştirilememesi. Bu durum direnç kazanan mikroorganizmaların yaygınlaşmasıyla bulunmuş olan ilaçların işe yaramamasına sebep olabilecek büyük bir probleme dönüşme potansiyelinde. Antibiyotikler sadece enfeksiyonları tedavi etmekte değil, kemoterapi, immün modulatör tedaviler, organ nakli, büyük cerrahi işlemlerde de enfeksiyon gelişmesine karşı kullanılıyor. Antibiyotik direncinin yaygınlaşması, diğer tedavilerinde gerçekleştirilmesini tehdit eden bir durum yaratıyor. Türkiye’de Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı ile daha az antibiyotiğin reçete edilmesi sağlanmış olup antibiyotik direncine karşı mücadele devam etmektedir.

ANTİDEPRESANLAR’IN ÖNEMİ

Ankara Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesindeki araştırmacıların TÜBİTAK destekli yaptıkları araştır-ma sonuçları antidepresanların da antibiyotik diren-cine neden olduğunu gösteriyor. Araştırmacıların bu önemli çalışması mikrobiyoloji alanında saygın hakemli dergilerinden Archives of Microbiology’de yayımlandı. Yapılan çalışmada duyarlı Acinetobacter baumannii bakteri suşu fuoxetine, sertraline ve amitriptyline et-ken maddelerine 30 gün boyunca maruz bırakıldı. Bu uygulamadan sonra bakterilerin antibiyotiklere karşı tepkisi araştırıldı. Bakterilerin gentamicin, imipenem, colistin ve ciprooxacin’ karşı dirençli oldukları tespit edildi. Daha sonra bakterilerin hangi gen ifadeleriyle bu direnci ortaya koydukları incelendi.

Ankara Üniversitesi Bülteni’ne antibiyotiklerin gerek insanlarda, gerek hayvanlarda gerekse tarım ve gıdada tedavi amacıyla uygun olmayan kullanımlarının direnç nedeni olduğunun düşünüldüğü ifade ediliyor. Buradan yola çıkarak uzmanlar “Antibiyotik direncini etkileyen başka etkenler olabilir mi?” sorusunu ken-dimize sorduk. Antidepresanları çalışmayı düşünme nedenimiz özellikle son yıllarda toplumda yaygın olarak antidepresan kullanımının artması, bir de bu ilaç grubunun tedavi amacıyla çok uzun süre kullanılması. 2019 yılında TÜBİTAK’a bu konuda proje önerisi verdik. TÜBİTAK, projemizi destekledi.

Antibiyotik direnciyle mücadelede antibiyotik dışı ilaç gruplarının rolüne dikkat çekmek isteyen uzmanlar araştırma sonucunda antidepresanlara maruz kalan bakterilerin direnç mekanizmalarını aktif hale getirerek antibiyotiklere karşı direnç kazandığını gözlemledi. Bu çalışmanın aynı zamanda eczacıların akılcı ilaç kullanımı konusundaki bilinç düzeyini oluşturma ve toplumda farkındalık yaratması açısından önemli. Halk sağlığı açısından da tüm ilaçların sadece gerekli durumlarda ve mutlaka hekim kontrolü altında kullanılması gerekiyor.

Kaynak: Ankara Üniversitesi Bülten Sayı : 252 Yayın Tarihi : 2022 Gürpınar, S. S., Kart, D., & Eryılmaz, M. (2021). The 

Yazarlar: 

Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Uzmanı Doç. Dr. Müjde Eryılmaz  

Uzman Eczacı Suna Sibel Gürpınar 

Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Uzmanı Doç. Dr. Didem Kart