Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Sevgili anne babalar,

20-31 Ocak tarihleri arasında pek çoğumuz için sancılı bir süreç olan sömestir tatili başlıyor. Çünkü sömestir tatili demek çocuklarımızın çoğu için ekran başında geçirilebilecek eğlenceli vakitlerin başlangıcı demek; anne babalar ise kaygılı. Bu kaygı da Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından yaptırılan İnternetin Bilinçli ve Güvenli Kullanımı Saha Araştırması sonuçlarına da (BTK, 2018) yansımıştır. Araştırma sonuçlarına göre, anne babaları kaygılandıran durumların başında; çocukların dijital ortamlarda aşırı zaman geçirmesi, “bağımlılık ve siber zorbalık” geliyor. Anne babaların oldukça büyük bir kısmının “İnternetin güvenli kullanımı ve İnternetteki riskler” hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığı görülüyor.

Biz anne babalar teknolojiyle çok geç yaşta tanıştığımızdan olsa gerek, çocuklarımızın akıllı telefon kullanmasını ve mükemmel bir internet kullanıcısı olmasını üstün zekâ göstergesi olarak algılıyoruz. Şöyle çevremize baktığımızda 7 yaşındaki çocukların akıllı cihazlarla, sosyal medya hesaplarında, çizgi film ve dijital oyunlarda saatler geçirdiğini görebiliriz. Oysa çoğumuzun 7 yaşında demirden oyuncaklarımız, kitaplarımız ve saatlerimizi verdiğimiz büyük bir hayal dünyamız vardı. Bilinçsiz ve yanlış teknoloji kullanımı çocukların hayal kurmasını bu yüzden engelliyor. Çünkü çocuklar sürekli ekran başında vakit geçiriyor. 

İtiraf edelim, biz anne babalarımızın oynadığı tahtadan oyuncaklarla oynamayı hiç istemiyorduk. Çocuklarımız da bizim demirden oyun arabalarımızı oynamak istemiyorlar. Oyun demek maalesef çocuklarımız için bilgisayar oyunlarından ibaret. Çocuklarımızı tanıyor muyuz? Onlarla nasıl iletişim kuracağımızı biliyor muyuz? Eskiden bizler anne babalarımıza sorular sorardık merak ettiğimiz ne varsa. Oysa aşırı teknoloji kullanımı yüzünden aile iletişimi zayıfladığında çocuklar dış dünya ile ilgili soru sormayı bırakıyorlar.

Kız: Baba, internette oyun oynamak istiyorum. 

Baba: İnternet tehlikeli olabilir, kullanma!

Kız: Çok canım sıkılıyor. Eğer oyun oynamamı istemiyorsan, oyun yerine daha çok seveceğim başka ne yapabilirim?

Çocuklarımıza internet, oyun ya da sosyal medya senin için zararlı dediğimizde çocuklarımız da bizlere, o zaman bana en az bunlar kadar eğlenceli başka uğraşı sağlar mısın diyecektir. Çocuklarımızı yasaklar getirmek yerine aile içi iletişim yolu ile bilinçli ve güvenli teknoloji kullanım kültürünün kazandırılması için birçok yolunuz var. Nasıl mı?

Çocuklarımızın bilgece yapılacak tavsiyelerle işi olmaz. Çocuklarımıza alternatif sportif, sanatsal ve kültürel etkinlikler sunmamız gerek. Hafta sonu alışveriş merkezi gezisi, oyuncakçı mağazalarını gezme, parka gitme, evde ailecek oynanacak eğitsel oyunlar, köy gezileri, müze gezisi, hayvanat bahçesi gezisi gibi ailecek yapılabilecek o kadar fazla etkinlik var ki. Bu etkinliklerle ebeveyn olarak çocuklarımıza ekran haricinde vakit geçirebileceği etkinlikler sunma imkânı vermiş oluyoruz. Çocuklar, ebeveyni ile birlikte geçirdiği etkinlikler ile paylaşmayı, kurallara uymanın ne kadar önemli olduğunu, sorumluluk almayı yaşayarak öğrenebilmektedir. 

Anne ve babasını örnek alarak aile içi kuralları, sofra kurup toplamayı, ev işlerini, araç kullanmayı nasıl öğreniyorsa; dijital kültürü ve bilinçli güvenli teknoloji kullanmayı da anne babasından örnek alarak, anne ve babası ile birlikte öğrenmelidir. Bunun için önce anne baba bilinçli ve güvenli teknoloji kullanım kültürünü benimsemelidir. Çocuğunuzdan her ne istiyorsanız, önce kendinize bakınız. Çünkü aile aynasıdır çocuklarının. Çocuklar yaşamayı ailelerinden, mutluluğu anne babalarının yüzünden, sevgiyi ailelerinin kalbinden öğrenirler. Anne babalar, çocuğunuzun olmasını istediği kişi önce siz olun; yapmasını istediği şeyi önce siz yapın. Anne babalar, çocuklar sizlerin teknoloji kullanımı konusunda koyduğunuz kuralları değil; sizlerin teknoloji kullanım davranış, tutum ve alışkanlıklarınızı dikkate alıyorlar. Bu nedenle, çocuklarınıza bilinçli ve teknoloji kullanım kültürünü anlatmayın, bilinçli ve güvenli teknoloji kullanım kültürünü evinizde yaşayın ve yaşatın.

Çocuk yapacak başka işi olmadığı, ya da anne babaları tarafından ilgi göremediği zaman başka uğraşılar edinir. Sevgili anne-babalar çocuklarınızla fırsat buldukça dışarı çıkın, birlikte vakit geçirin. Eğer bir çocuk, dijital kültürün benimsendiği bir aile içinde yaşıyorsa dijital yaşamın kendinden beklediği gelişim, deneyim ve becerileri bir ömür nasıl kazanabileceğini; sanal dünya kadar gerçek dünyanın da yaşamaya değer bir yer olduğunu öğrenir.

Çocuklar; geleneksel dış ortam oyunları ile paylaşmayı, kurallara uymanın ne kadar önemli olduğunu, sorumluluk almayı yaşayarak öğrenebilmektedir. Dijital dünyadan önce analog dünyayı tanıyan çocuk da gerçek dünyanın dijital dünya kadar, hatta dijital dünyadan daha yaşanabilir ve eğlenceli olduğunu bilir. Analog dünyada kurallara uymanın önemli olduğunu bilen çocuk dijital dünyanın da kuralları olduğunu ve kurallara uymanın gerekliliğini kavrar.

Aileler çocuklarının teknoloji bağımlısı olmamaları için neler yapmalı?

Çocuğunuza bilinçli ve güvenli teknoloji kullanma konusunda rehber olarak çocuğunuza rol model olun. Unutmayın, çocuklarınız için en iyi rol model sizsiniz.

Çocuğunuzu ekran başında kontrolsüz olarak yalnız bırakmayın. Çocuğunuzun dijital oyun arkadaşı olun. İnternette birlikte vakit geçirin.

Çocuğunuzun teknoloji ile geçirdiği zamana 2 saat süre sınırı koyun.

Ev içerisinde ekransız alan ve zamanlar belirleyin.

Çocuğunuzun sosyal medyada arkadaşı olun, arkadaş listelerini takip edin ve sosyal medyadaki arkadaşlarını tanıyın.

Çocuklarınızla sağlıklı ve kaliteli zaman geçirmek için ev içinde kitap okuma, yaşadığınız şehrin turistik yerlerini gezi gibi, yaşadığınız şehrin hayvanat bahçesine gezi gibi, zekâ oyunları gibi, aile fertleri ile piknik yapma, doğa yürüyüşü ve bahçe oyunları gibi etkinlikler gerçekleştirin.

Çocuklarınıza alternatifler sportif, kültürel ve sanatsal etkinliklere yönlendirin.

Aile içinde bilinçli ve güvenli teknoloji kullanım kültürü kazandırmaya ve aile içi iletişimi güçlendirmeye yönelik ebeveyn atölyelerine katılın.

Ebeveyn denetimi ve dijital içerik kısıtlamaları yapan uygulamalar hakkında bilgi edinin.

Teknoloji bağımlılığı, siber zorbalık gibi dijital kültürün tehlikelerine karşı teknoloji kullanım kültürü oluşturma, dijital kültür içinde yetişen çocukların sorunları ve ailelerin sorumlulukları konularında yazılmış kitaplar okuyun.

EBEVEYN Denetimi ve Dijital İçerik Kısıtlamaları

Akıllı İşaretler: Sevgili anne babalar, çocuklarımıza izlettirebileceğimiz ya da kullanmalarına izin verebileceğimiz e-içerikleri belirlerken uluslararası geçerliği olan akıllı işaretlerini tanımakta fayda var. Aşağıda örnekleri verilen akıllı işaretlere bakarak çocuklarınız için uygun e-içerikleri seçebilirsiniz.

Google Play Ebeveyn Denetimi: Android yüklü akıllı telefon ve tabletlere içerik yüklemek için Google Play uygulaması üzerinden ebeveyn denetimlerini açarak çocuklarınızın cihazlara indirebileceği uygulama ve içeriklere kısıtlamalar 

Güvenli Çocuk Portalı (www.guvenlicocuk.org.tr): Çocuklarımız için tasarlanmış eğitici oyunlar, bilinçli ve güvenli internet kullanımı için bilgilendirmeler, e-kitaplar, eğlenceli etkinlikler içermektedir. Anne babalar, çocuklarınızı sizin gözetiminiz ve denetiminiz altında bu portalda sizin belirleyeceğiniz zaman diliminde sizinle birlikte eğlenerek ve öğrenerek vakit geçirebilirsiniz.

Aynı zamanda kendi youtube kanalımda da dijital kültürde çocuk yetiştirmek ile ilgili paylaşımlarımı takip edebilirsiniz. Anne babalar ve çocuklarımız için tasarlanmış eğitici videolar, bilinçli ve güvenli internet kullanımı için bilgilendirmeler içermektedir. Anne babalar ve çocuklarımız için üretilmiş eğitsel video içerikleri, aileler için bilgilendirici seminer videoları izleyerek ve öğrenerek vakit geçirebilirsiniz.

Kısacası sevgili anne babalar; sosyal ağlarda, oyunlarda ortaya çıkan tehlikelere karşı antivirüs ya da filtre yazılım kullanımı önemlidir. Ancak hiçbiri çocuğunuzu sizin kadar iyi koruyamaz.

Yusuf YILDIRIM | Eğitimci – Yazar