Page 49 - LabMedya - 90

GIDA 49

erişim, mahalle suç oranları ve hava ve su nesiller için gıda ve beslenme güvenliğine ve sağlıklı Ê Tatlı suyun %70'ini kullanmaktadır, 2050 yılına kadar tahmini 10 milyar insana sağlıklı
kalitesi gibi konuları içermektedir. Birçok kişi, yaşama katkıda bulunan, çevresel etkileri düşük olan Ê Nesli tükenmekte olan türleri tehdit eden en büyük beslenme sağlayabilecek sürdürülebilir bir gıda
sağlıksız konutlar ile karşı karşıyadır. Ayrıca, diyetlerdir. Sürdürülebilir diyetler, doğal kaynakları faktördür. sistemine geçiş, benzeri görülmemiş bir zorluktur.
pek çok insan uçlarda yaşadığı için tehlikeler ve insan kaynaklarını optimize ederken, koruyucu Ê Göllerde ve kıyı bölgelerinde ötrofikasyona (be- Ancak Komisyon, “verilerin hem yeterli hem de derhal
her yerde mevcuttur. Bu konutta kalmak da ve biyolojik çeşitlilik ve ekosistemlere saygılı, kültürel sin aşırı yüklenmesi) ve ölü bölgelere neden harekete geçmeyi gerektirecek kadar güçlü olduğunu
bir stres kaynağıdır. Hava kirliliği de bu kate- olarak kabul edilebilir, erişilebilir, ekonomik olarak adil olmaktadır. Dünya balık stoklarının çoğunluğu- ve gecikmenin ciddi, hatta feci sonuçların olasılığını
goride olabilir. Hava kirliliği genellikle düşük ve uygun maliyetli olup beslenme açısından yeterli, nun (~%60) tamamen avlanmasına veya aşırı artıracağını” vurgulamaktadır. Neyse ki, analizleri bu
gelirli, daha yoksul ve çoğunlukla azınlık top- güvenli ve sağlıklıdır. avlanmasına (%33) yol açmıştır. geçişin, çoğunlukla bitki temelli diyet modellerine
luluklarında bulunur ve astım, şiddetli alerjiler, yönelik önemli diyet değişikliklerinin, gıda kayıpları
solunum koşulları, kardiyovasküler hastalık ve Burada bahsedilen şekliyle sürdürülebilirlik, uzun Bu tür küresel çevresel değişim, artan insan ölüm ve israfında çarpıcı azalmaların ve gıda üretim uy-
kanser gibi kötü sağlık sonuçlarına yol açar. vadeli hayatta kalmamızın fiziksel temeli olan çev- oranı, hastalık, çatışma ve gıda güvensizliği ile Dünya gulamalarındaki büyük iyileştirmelerin bir kombinas-
Burada imar yasaları bile devreye girmekte- remizi korurken, toplumun ihtiyaçlarını karşılayan sisteminde geri dönüşü olmayan ve yıkıcı değişimler yonu yoluyla gerçekleştirilebileceğini göstermektedir.
dir. Bir toplulukta yüksek yoğunlukta fastfood uygulamaların hayata geçirilmesi anlamına gelir. Gıda riskini artırmaktadır. Mevcut haliyle tarım, aynı anda Elbette böyle bir “Büyük Gıda Dönüşümü” bilimsel
mağazalarına izin veren gevşek imar yasaları arzı sürdürülebilir olmadıkça, güvenli bir gıda arzına küresel çevresel değişimin itici gücü ve değişen hedefler doğrultusunda yaygın, çok sektörlü, çok
bulunursa ve taze ürün satın alabileceğiniz bir sahip olamayız. çevresel koşulların kurbanıdır. Eylem olmazsa, dün- seviyeli bir eylem olmadan gerçekleşmeyecektir. Bu
market yoksa, isteseler bile seçimleri kısıtlıdır. ya BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini ve Paris sürece başlamak için Komisyon, ulusal, bölgesel, şehir
Anlaşmasını karşılayamama riskiyle karşı karşıyadır. ve yerel değişim için genel başlangıç noktaları olarak
Sağlık sorunlarını sosyal belirleyicilerinizi göz önün- Basitçe söylemek gerekirse, küresel gıda sistemleri aşağıdaki beş stratejiyi önermektedir:
de bulundurarak ele almayı bilen bir sağlık sürdürülebilir değildir. Nasıl yediğimizi yeniden dü-
uzmanı, örneğin yaşadığınız toplumda şünmemiz ve bu süreçte gıda üretme şeklimizi 1. Sağlıklı beslenmeye geçiş için uluslararası ve
hava kalitesi düşükse astımınızı ha- yeniden düşünmemiz gerekmektedir. ulusal taahhüt aranmalıdır. Gezegensel bir sağlık
fifletmek için neler yapabileceğiniz diyetine geçiş, kırmızı et ve şeker gibi gıdaların
önerir ve bu da genel refahınız SÜRDÜRÜLEBİLİR GIDA küresel tüketiminin %50 oranında azalmasını,
üzerinde daha güçlü bir etkisi SİSTEMLERİNDEN SAĞLIKLI meyve, kuruyemiş, sebze ve bakliyat tüketi-
olacaktır. İnsanların belirli DİYETLER minin ise ikiye katlanmasını gerektirecektir.
bir sosyal sınıfa sahip Sağlıksız ve sürdürülemez gıdaların tüketimi-
tıbbi bakım sağlayıcıları Diyetleri insan sağlığı ve ni caydırırken sağlıklı gıdaların mevcudiyetini,
bulması kuşkusuz çok çevresel sürdürülebilirlik ile erişimini ve satın alınabilirliğini iyileştirmek için
daha zordur. Sağlık ilişkilendiren önemli bilimsel politikalara gereksinim bulunmaktadır.
sisteminin bir bütün kanıtlara rağmen, tarihsel
olarak değişmesi ge- olarak sağlıklı diyetler ve 2. Yüksek miktarlarda gıda üretmekten sağlıklı gıda
rekmektedir. Nüfusta sürdürülebilir gıda üretimi üretmeye kadar tarımsal öncelikleri yeniden yön-
orantısız bir sağlık yükü için küresel olarak üzerinde lendirilmelidir. Gıda ve tarım politikasındaki vur-
bulunmaktadır. Siste- anlaşmaya varılmış hedefle- guyu, birkaç mahsulün yüksek hacimlerinden,
mimizi neden bir grubu rin eksikliği olmuştur. Bununla besin içeriği açısından zengin mahsullerin daha
diğerine göre sistematik birlikte, 2019'da EAT-Lancet fazla çeşitliliğine kaydırılmalıdır.
olarak dezavantajlı hale Komisyonu (16 ülkeden insan
getirmek için tasarladığı- sağlığı, beslenme, ekonomi, ta- 3. Yüksek kaliteli çıktıyı artırmak için gıda üretimi
mızı sorgulamalıyız. rım, siyaset bilimleri ve çevresel sürdürülebilir şekilde yoğunlaştırılmalıdır. Daha
sürdürülebilirlik alanlarında çalışan iyi verim elde etmek, karbonu ayırmak ve mev-
GIDA VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK 37 bilim insanından oluşan bir grup) cut biyolojik çeşitliliği ve ekosistem hizmetlerini
gıda sistemleri için “güvenli bir çalışma korumak için mevcut araziyi daha az girdiyle
“Sürdürülebilir” bir gıda sistemini neyin alanı” tanımlayan mevcut kanıtları değerlen- işlemek için teknoloji ve sistem inovasyonu
oluşturduğu ve neyin “sürdürülebilirlik” teri- dirdi ve küresel bilimsel hedefler geliştirdi. Bu kullanılmalıdır.
minin kapsamına girdiği konusunda birçok farklı hedefler, tüm insanlar ve gezegen için geçerli olan iki
görüşler bulunmaktadır. Kesin olarak konuşursak, temel alana odaklanmaktadır: 4. Kara ve okyanusların güçlü ve koordineli yö-
sürdürülebilirlik, kaynakların Dünya'nın onları değiş- netimi gerekmektedir. Tarım arazilerinin ve
tirme kapasitesini aşmayan oranlarda kullanılması SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR GIDA ARZI NEDEN ÖNEMLİDİR? Hedef 1: Sağlıklı Diyetler hasat edilen deniz alanlarının genişlemesini
anlamına gelmektedir. Gıda için sürdürülebilir bir durdurmak için yerel ve küresel düzeyde ortak
sistem, gıda arz güvenliği, sağlık, güvenlik, satın alı- Bugün, üç milyardan fazla insan yetersiz beslenmekte Gıdalar, diyet kalıpları ve sağlık sonuçları üzerine kap- hareket ederek doğal ekosistemleri ve biyolojik
nabilirlik, kalite, istihdam ve büyüme açısından güçlü ve gezegenimizin 7 milyar nüfusunun çoğu düşük samlı araştırmalara dayanan Komisyon, her bir gıda çeşitliliği korunmalıdır.
bir gıda endüstrisi ve aynı zamanda iklim değişikliği, kaliteli diyetler yemektedir. Aynı zamanda, dünya grubu için tüketim aralıkları olan bir “gezegensel sağlık
biyoçeşitlilik, su ve toprak kalitesi gibi konular açı- nüfusu hızla genişlemekte olup 2050 yılına kadar ge- diyeti” tanımlar. Adına rağmen, bu belirli bir diyet değil, 5. BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri doğrultu-
sından çevresel sürdürülebilirlik gibi bir dizi konuyu zegenimizde 10 milyara yakın insanın olacağı tahmin büyük ölçüde sebze, meyve, kepekli tahıllar, bakla- sunda gıda kayıplarını ve israfını en az yarıya
kapsayan bir sistem olarak görülebilir. Sürdürüle- edilmektedir. Sürdürülebilir gıda gelişimi düşünül- giller, kuruyemişler ve doymamış yağlardan oluşan indirmek gerekmektedir. Teknolojik çözümler,
bilirlik, gıda üretim sisteminin ve diyetlerimizin çok düğünde amaç, bu genişleyen nüfusa hem yemek esnek bir diyet modelidir. Düşük ila orta miktarda tüketici kampanyaları ve kamu politikalarının
önemli rol oynadığı çok yönlü bir konudur. Sağlıklı ve için yeterli yiyeceğe hem de yüksek kaliteli, besleyici deniz ürünleri ve kümes hayvanları içerir. Kırmızı bir karışımını kullanarak gıda üretim ve tüke-
sürdürülebilir bir gıda geleceği elde etmek, küresel iş gıdalara erişime sahip bir gelecek sağlamaktır. Ba- et, işlenmiş et, ilave şeker, rafine tahıllar ve nişastalı tim aşamalarında gıda kaybını ve israfını %50
birliği çabalarına bağlı olan acil bir konudur. şarılı bir gıda geleceği hakkında düşünmek, yerel sebzeleri hiç içermez veya çok az içerir. Komisyona oranında azaltılmalıdır.
düzeylerden ziyade bir bütün olarak dünya sistemine göre, bu yeme düzeninin küresel olarak benimsenme-
“Sürdürülebilirlik”, tartışıldığı bağlama göre farklı an- odaklanmalıdır. “Antroposen”, atmosferik, jeolojik, si, toplam ölüm oranında büyük bir azalma da dahil Sonuç olarak sağlıklı ve sürdürülebilir bir gıda siste-
lamlara gelebileceğinden tanımlanması zor olabilir. hidrolojik, biyosferik ve diğer dünya sistemlerindeki olmak üzere önemli sağlık yararları sağlayacaktır. mine ulaşmak, hükümetler, özel ve kamu sektörünün
Bununla birlikte, konsept, trend olan bir terimden çok değişimin baskın itici gücü olarak insanlık tarafından yanı sıra bireylerin ortak çabalarına bağlı olan acil bir
daha fazlasıdır. En sık alıntılanan tanım, BM'nin Brun- tanımlanan bir zaman periyodu olan mevcut jeolojik Hedef 2: Sürdürülebilir Gıda Üretimi konudur. Arz ve talep her iki şekilde de çalışmaktadır.
dtland Komisyonu tarafından 1987'de sürdürülebilir çağı tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Başka Gıda üretim ortamındaki bir değişim, diyetlerimizdeki
kalkınma üzerine yapılmıştır: Sürdürülebilir kalkın- bir deyişle, insanlığın etkisi gezegenimizin tarihin- Mevcut gıda üretimi iklim değişikliğini, biyolojik çe- değişime bağımlıdır. Yiyecek seçimlerimizin nihaye-
ma, gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama deki en büyük noktasındadır. "Antropojenik" terimi, şitlilik kaybını, kirliliği ve su ve arazi kullanımındaki tinde sadece kendimizden daha fazlasını etkilediğinin
yeteneğinden ödün vermeden bugünün ihtiyaçlarını "insan faaliyetinden kaynaklanan" anlamına gelen bir sürdürülemez değişiklikleri tetiklerken, Komisyon ve öncelikle bitki bazlı diyetlerin hem sağlık sonuçları
karşılamaktadır. sıfattır. Antropojenik faaliyetler açısından tarım, kü- ayrıca küresel gıda üretiminin “geri dönüşü olma- hem de çevre için en iyisi olduğunun farkında olmalı-
resel çevresel değişimin en büyük nedenidir. Küresel yan ve potansiyel olarak dünya sisteminde yıkıcı yız. Sonunda, gezegen için iyi olan bizim için de iyidir.
Bütün canlı türler gibi, insanlık da yiyecek ve su için, çevresel değişim örnekleri arasında iklim değişikliği, değişimlerin riskini azaltmak” için içinde kalması
hayatta kalmak için malzemelere, salgınlar ve doğal ormansızlaşma, çölleşme ve kıyı resiflerine ve deniz gereken bir dizi sınır tanımlamaktadır. Bu sınırlar; DEĞİŞİMLE CESURCA HEMEN YÜZLEŞMELİDİR!
afetler gibi korkunç çevresel tehditlerden korunmak ekosistemlerine verilen zarar sayılabilir. iklim değişikliği (sera gazı emisyonlarına dayalı), arazi
için doğaya bağımlıdır. Yine de doğanın yararına ya da sistemi değişikliği (ekilebilir arazi kullanımına dayalı), Her şeyi şimdi, hızlı ve kararlı bir şekilde, yaşamın te-
bilim adamlarının "çevresel hizmetler" denen olguya Gıda üretimi; tatlı su kullanımı, biyolojik çeşitlilik kaybı (yok olma melini beslenme üzerine korumaz ve eskisi gibi devam
bağlı olarak, hayatta kalmamızın fiziksel temelini ko- oranına dayalı) ve gübrelerin kullanımı ile ilgili azot ve ettirmezsek, bunu gelecek nesle nasıl açıklayacağız?
rumak konusunda kötü bir iş yapmaktayız. Gerçekten Ê Küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık fosfor döngüsü olmak üzere altı temel dünya sistemi
de sürdürülebilirlik, çevre, ekonomi, sağlık, beslenme %30'una katkıda bulunur ve tek başına hay- süreciyle ilgilidir. Çocuklarımıza ve torunlarımıza, yaşam tarzımı onların
ve diğer ilgili boyutları kapsar. Bu birbirine bağlılık, vancılık sektörü bu emisyonların neredeyse yararına hızla ve kararlılıkla değiştirmezsem ve eskisi
FAO'nun sürdürülebilir diyet tanımında gözlemle- yarısını (%14,5) temsil etmektedir, KÜRESEL OLARAK “BÜYÜK GIDA gibi yaşamaya devam edersem bunu nasıl açıklamak
nebilir. “Sürdürülebilir Diyetler”, mevcut ve gelecek Ê Küresel arazinin yaklaşık %40'ını kaplamaktadır, DÖNÜŞÜMÜ” GEREKLİDİR isterim?