Page 47 - LabMedya - 90

SAĞLIK 47

KÖTÜ KOKULAR

İNSANA ZARAR

VEREBİLİR Mİ?

Kokunun bizatihi hastalığa sebep olabileceği inanışı kadar küçüktürler. Bu moleküller bir cisimden yayıldığında bazıları diyor Reed. “Kocam biraz genç biriyken koku duyusu-
(“mikroplu hava kuramı” olarak biliniyor), Antik Yuna- burnunuza ulaşır. Pennsylvania Üniversitesi Tat ve Koku Merkezi nu kaybetti ve ben sebebini anlamamıştım. Bunun da
nistan’tan 1800’lü yılların sonuna kadar devam etmişti. Yakınınızda kötü direktörü Richard Doty, burunda genel olarak altı ila 10 milyon koku çok zorlu bir teşhisin habercisi olduğu ortaya çıkmıştı.”
Halk sağlığı reformcusu Edwin Chadwick, Londra’da reseptör hücresi bulunduğunu söylüyor. Bunlar arasında, “her biri
birden çok kolera salgını yaşandıktan sonra 1846 yı- bir koku var hatta benzersiz bir protein sergileyen 400 civarı farklı hücre tipi var.” Bir
lında bir İngiliz parlamenter komitesine “Bütün kokular evcil hayvanınız koku molekülü, birden fazla koku reseptörünü uyarır. Notaların bir
eğer yoğunsa doğrudan akut bir hastalıktır” demişti. melodi oluşturması gibi; uyarılan bu hücre kombinasyonu da bir
19’ncu yüzyılın sonlarına gelindiğinde, hastalık için kakasını yaptı, kokuyu belirler. Beynimiz bu karışımlardan bazılarını hoş ve bazılarını
mikroorganizmaların suçlandığı ve daha doğru olan o sırada yemek da iğrenç olarak yorumlar.
“mikrop kuramı” hakimiyet kazanmıştı.
yiyorsanız yemeli Bu moleküllerin hepsi burnunuza gelmez. Bazıları, burun boşluğu-
DIŞKI KOKUSU GÜÇLÜ BİR UYARI SİNYALİ misiniz? nuz gibi koku reseptörleriyle donanmış olan cildinize konar. (Reed,
bunların aslında “kimyasal dedektörler” şeklinde adlandırılması
Populer Science Türkçe'de yer alan çalışmaya göre gerektiğini çünkü burnun dışında konumlandıkları zaman kokuyla
Monell Kimyasal Duyular Merkezinde çalışan baş uz- ilişkili olmadıklarını söylüyor.) Ayrıca kıyafetler, halı ve yiyecekler
man Danielle Reed, dışkılardan çıkan kötü kokunun gibi diğer yüzeylere konuyorlar.
insanları tek başına hasta yapmasa da “güçlü bir
uyarı sinyali” olduğunu söylüyor. “Biyolojik ve ev- Bu koku moleküllerinin etrafta kalma süresi ise cismin yüzey alanına
rimsel olarak, kakanın bu kadar nahoş olmasının bir bağlı. Koku testleri üreten Sensonics‘in kurucusu da olan Doty, “Belli
sebebi vardır değil mi? Çünkü bizim için iyi değildir malzemeler bazı şeylere daha fazla tutunacaktır” diyor. Örneğin bir
ve potansiyel olarak her türlü pis şeyi taşır.” Dışkıyı kilim, kaygan bir selofan parçasından daha uzun süre koku tutar
koklayarak değil ama ona dokunarak ve E. coli yutarak çünkü moleküllerin sıkışıp kalacağı daha fazla köşe ve kuytu ba-
hastalanırsınız. rındırır. Belli koku tiplerinde ise yeterince maruz kalma durumunda
“yıllarca kalabilen ağır kokular vardır.”
Fakat bazı bileşenleri koklamak size zarar verebilir. Doty, koku araştırmalarında daha fazla kaynak kul-
İçinize belli bir miktar hardal gazı ve hidrojen siya- Kötü kokan halılar ve köpek kakasına gelindiğinde ise koku duyunuzu lanılması gerektiğini kabul ediyor. “Büyük bir yanlış
nür çekerseniz ölebilirsiniz. Virüsler ve bakteriler de susturmak güzel olabilir. Fakat istediğiniz şeye dikkat edin. Harvard’ın anlaşılma da kokunun, çok önemli bir duyu sistemi
havada yolculuk edebilir ve COVID-19, verem ve diğer bir eğitim hastanesi tarafından yürütülen çalışmaya göre 2021’de olmadığı” diyor. Çürümüş yiyecek ve dışkı gibi tehlikeli
tehlikeli hastalhıklara yakalanmanıza sebep olabi- COVID-19 bulaşan kişilerin neredeyse yüzde 60’ı bir miktar koku kaybı maddelerin yakınındayken olduğu gibi sızan gaz ve
lirler. Bu durumlarda size zarar veren şey bir koku yaşadı. Reed’e göre bu durum, kendi gibi araştırmacıların daha fazla alevlerden gelen dumana karşı da bizi uyarıyor. Ayrıca
değil; insanlar gülme ve öksürme gibi şeyler gerçek- kaynağa ihtiyaç duymasının sebeplerinden biri. bize basit keyifler veriyor. “Eğer yemeği veya yemenin
leştirdiklerinde dışarı çıkan kirli sıvı parçacıklarının verdiği keyfi seviyorsanız … evet, çok önemli.”
solunmasıdır. “Görme konusunda koku hakkında bildiklerimizden 10 kat fazla şey
biliyoruz” diyor Reed ama “görme ve duymayı incelemeye ayrılan Daha genel anlamda bakacak olursak; bir tabak lez-
Pis kokular esas itibarıyla “uyarı” sinyalleridir, zarar fonlamanın yaklaşık yüzde 10’unu alıyoruz.” Üstelik koku, bazı ciddi zetli makarnanın keyfini çıkarma kabiliyeti, başıboş bir
vermezler. tıbbi sorunları anlamanın anahtarı olabilir. köpek kakasının eziyetini çekmeye değer. O pis koku-
lar sizi koruyor ve muhtemelen gitselerdi özlerdiniz.
Bunun sebebi, koku moleküllerinin birkaç atomdan “Koku kaybı, Parkinson ve Alzheimer gibi nörodejeneratif bozukluk-
oluşmasıdır; yani mikropların otostop yapamayacağı ların erken bir işaretidir ki bu benim aileme çok yakından dokundu” Kaynak: www.cumhuriyet.com.tr