Page 61 - LabMedya - 70
P. 61

FIZIK             61



































       satır kod içerir.              bunlar artık yasa dışıdır. Bu, güç aktarma   harcayan bir mühendis olduğunuzu hayal edin.  döndürücü bir dizi düğme, geçiş ve anahtar
                                      sisteminin genel maliyetini düşürmeye                           barındırır. Yarış sırasında sürücü, otomobilin
       10 silindirli bir Formula 1 aracı motorunun   yardımcı olur ve sürücülerin bir yarışta avantaj   LASTIKLER  performans vites değişimlerini, yakıt karışımını,
       maksimum motor silindir hacmi 3 litredir   elde etmek için vites değiştirme becerilerini       fren dengesini ve daha fazlasını sadece bir
       ve aşırı doldurulamaz veya turbo beslemeli   kullanmalarını sağlar.  Formula 1 yarış arabalarının lastikleri, tüm   dokunuşla kontrol edebilir. Ve şaşırtıcı bir
       olamaz. Her bir motor yaklaşık 100 kg                          aracın en önemli parçası olabilir. Bu söylem,   şekilde, tüm bu kontrol, normal bir arabanın
       ağırlığındadır ancak kesin özellikleri, pistin   YAKIT         pist yüzeyine dokunan tek şeyin lastikler   direksiyonunun yaklaşık yarısı kadar olan bir
       ve buna bağlı olarak tamamlanacak turların                     olduğunu fark edene kadar abartı gibi   direksiyon simidi üzerinde gerçekleşir.
       özelliklerine göre belirlenir. Araç, en az 600   Araçların yakıt pompaları araca mutfağınızdaki   görünebilir. Fakat tüm ana sistemler, motor,
       kg ağırlığında olmalı ve ikisi döndürülebilir,   musluktan akan sudan daha hızlı bir şekilde   süspansiyon ve frenleme, işlerini lastikler   SONUÇ
       diğer ikisi ise çekiş sağlamak üzere dört   yakıt sağlar. Ekipler, eskiden araçlarda   aracılığıyla yapar. Lastikler iyi performans
       tekerleğe sahip olmalıdır. Motorlar, dakika   yakıt olarak roket yakıtı bileşenlerini   göstermezse, diğer sistemlerde gösterilen   Formula 1 yarışlarının tamamen para kaybı
       başına yaklaşık 18.000 devir (kısaca 18.000   kullanabiliyorlardı; fakat şu anda 95 ila 102   teknik üstünlüğe bakılmaksızın araç da iyi   olduğunu düşünenleriniz elbette vardır.
       rpm) ile 650kW artı güç üretir. Kıyas olması   oktan seviyelerine sahip, arındırıcı maddeler   performans gösteremez.  Fakat bu noktada söylememiz gerekiyor
       bakımından, ortalama büyüklükte sedan bir   veya katkı maddeleri olmadan, premium              ki; geliştirilen muhteşem teknolojiler,
       araba, 6000 rpm'de yaklaşık 150kW üretir.   kurşunsuz gibi yakıtlar kullanıyorlar.  Bir Formula 1 aracının her parçası gibi, lastikler   manyetik filtreler, ev ısıtma sistemleri,
       Bu motor devirlerinde, pistonlar üzerindeki                    de yüksek düzeyde düzenlemelere tabidir. Sırt   pas giderimi ve kaydırmaz ayakkabılar gibi
       ivmelenme kuvveti yerçekiminin yaklaşık 9000   Yakıt yönetmelikleri çok sıkı olan bu sporda,   deseni olmayan ve yüksek temas alanına sahip   bazı yararlı yan ürünlerle sonuçlandı. Bir
       katıdır bu sebeple olağanüstü güce ulaşmanın   yönetim organı FIA tarafından, izin verilen   kaygan lastikler 1960'larda tanıtıldı ve 1998'e   F1 arabasındaki 200'den fazla sensör ile
       bir bedeli vardır.             yakıt tipinin kullanıldığından emin olmak   kadar kullanıldı. Ardından FIA, viraj hızlarını   saniyede 150.000 ölçümü izleyen telemetri
                                      için rastgele numuneler alınır. Parmak izi   azaltmak ve sporu daha rekabetçi hale   sistemleri, araştırmacıların klinik deneylerde
       Otomotiv mühendisliği dehası Ferdinand   testine benzer bir süreçte, farklı büyüklükteki   getirmek için kuralları değiştirdi. Günümüzün   yer alan deneklerdeki çeşitli vücut işlevlerini
       Porsche, bu durumu şöyle ifade ediyor:  hidrokarbon moleküllerini tanımlamak için   Formula 1 arabalarında, ön lastikler 30 ila 38   izlemelerine yardımcı olan telemetri
                                      numuneleri bir gaz kromatografı ile analiz   cm genişliğinde ve arka lastikler 35,5 ila 38 cm   sistemlerine uyarlandı.
       "Mükemmel bir yarış arabası, bitiş çizgisini   edilir.         genişliğinde olmalıdır. Dört oluk uzunlamasına,
       birinci sırada geçer ve sonra parçalara ayrılır."              lastik çevresi boyunca uzanmalıdır. Oluklar en   Tüm bunlardan yola çıkarak, günümüz F1
                                      FREN SISTEMI                    az 2,5 milimetre derinlikte ve 50 mm aralıklı   arabalarının tasarımında mühendisliğin sanata
       ŞANZIMAN                                                       olmalıdır.                      çok yakın olduğunu söyleyebiliriz. Bazen
                                      Formula 1 arabalarında bulunan disk frenlerin                   Formula 1, bilimsel ilerleme için bir formüldür.
       Motorun tüm gücünü Formula 1 aracının   tüm parçalarını tanımanız muhtemeldir. Elbette  Formula 1 lastikleri, ısındıkça yola yapışan
       arka tekerleklerine aktarmak şanzımanın   en büyük fark, Formula 1 araçlarında kullanılan   ve muazzam kavrama gücü sağlayan çok   Kaynaklar:
       görevidir. Şanzıman, doğrudan motorun   frenlerin saatte 300 km/saatten daha yüksek   yumuşak kauçuk bileşiklerden yapılmıştır.     Ê  http://www.formula1.com/inside_f1/
       arkasına cıvatalanır ve sıradan bir otomobilin   hızlarda hareket eden bir aracı durdurması   Aslında, yarış lastikleri en iyi performansı   understanding_the_sport/
       şanzımanında, diferansiyelinde ve tahrik   gerektiğidir. Bu, kullanıldıklarında frenlerin   yüksek sıcaklıklarda gösterir, bu nedenle     Ê  William Harris, How Formula One Works,
       milinde bulmayı umduğunuz tüm parçaları   akkor haline gelmesine neden olur. Aşınma ve   yarışa hazır olmadan önce ısıtılmaları gerekir.   https://auto.howstuffworks.com/auto-
       içerir. Şanzıman en az dört ileri vitese ve en   yıpranmayı azaltmak ve fren performansını   Buradaki takas ise, dayanıklılığın azalmasıdır.   racing/motorsports/formula-one10.htm
       fazla yedi vitese sahip olmalıdır. Altı vitesli vites  artırmak için günümüzde karbon fiber diskler   Bir Formula 1 lastiği, en fazla yaklaşık 200 km   (16 Ocak 2022)
       kutuları birkaç yıldır popülerdi, ancak çoğu   ve balatalar kullanılıyor. Bu fren sistemleri,   yol kat edecek şekilde tasarlanır.    Ê  The Scıence of Formula 1, https://www.
       Formula 1 otomobili artık yedi vitesli üniteler   hafif olmalarına rağmen 750°C'ye kadar olan      mclaren.com/applied/blog/science-
       kullanıyor. Ayrıca bir geri vites takılmalıdır.   sıcaklıklarda son derece etkilidir. Fren diskinin   Çekiş kontrolü, özellikle viraj alma nedeniyle   formula-1/ ( 22 Ocak 2022)
       Vites kutusu, virajları alırken arka tekerleklerin   kenarlarındaki delikler, ısının hızla dışarı   oluşan yükler altında patinajı sınırlayarak     Ê  Joe Schwarcz PHD, A Formula (1) for
       farklı hızlarda dönmesine izin veren bir dişli   çıkmasını sağlar. Otomobillerde ayrıca, frenleri   lastiklerin ömrünü uzatabilir. Çekiş kontrol   Science, https://www.mcgill.ca/oss/
       takımı olan bir diferansiyele bağlıdır. Ve   soğutmak için tekerlek göbeğinin dışına takılan   sistemleri, tekerleğin hızını, üzerinden geçtiği   article/environment-health-news-
       diferansiyel, gücü tekerleklere aktaran tahrik   hava girişleri bulunur. Hava girişleri, her paletin   yolun hızıyla karşılaştırmak için elektronik   science-science-everywhere/formula-
       miline bağlıdır.               farklı frenleme gereksinimleri için değiştirilir.  sensörler kullanır. Tekerlek yol yüzeyinden   science ( 22 Ocak 2022)
                                                                      daha hızlı hareket ediyorsa, tekerleklerin     Ê  https://bilimfili.com/formula-1-bilimi-
       Formula 1 araçlarında vites değiştirmek,   Tüm bu olağanüstü teknolojilere rağmen,   patinaj yapmaya tehlikeli bir şekilde yakın   hizin-ve-ivmenin-sinirlarini-zorlamak/
       manuel şanzımanlı bir otomobilde vites   frenleme, hâlâ sürücünün becerisinin en   olduğuna dair bir gösterge, motor otomatik   Zeynep Senis
       değiştirmekle aynı şey değildir. Sürücüler,   büyük testlerinden biri olarak görülmektedir.   olarak geri kısılır. Modern Formula 1 tarihi
       geleneksel bir vites yerine, direksiyon simidinin   McLaren, fren mesafesini kısaltan yeni bir fren   boyunca çeşitli zamanlarda çekiş kontrolüne
       hemen arkasında bulunan kanatçıkları   sistemi (ilerici elektro-hidrolik güç frenleri)   izin verildi ve yasaklandı.
       kullanarak vitesleri değiştirir. Vites küçültme,   geliştirmiş ancak bu sistem yasaklanmıştır.
       direksiyon simidinin bir tarafında, vites artırma   Ardından, yine McLaren, bu müthiş gücü   DIREKSIYON
       ise diğer tarafında yapılır. Gelişmiş kalkış   daha iyi idare etmek için benzersiz bir
       kontrolüne sahip sistemler de dâhil olmak   arka diferansiyel icat etmiş fakat o da   Bir Formula 1 aracının direksiyonu, sıradan bir
       üzere tam otomatik şanzıman sistemleri   yasaklanmıştır. 15 yıllık kariyerinin yarısını,   otomobilin direksiyonuyla çok az benzerlik
       Formula 1 arabalarında mümkün olsa da,   artık yasa dışı olan donanımları geliştirmek için   gösterir. Arabanın komuta merkezi olarak, baş
   56   57   58   59   60   61   62   63   64