Page 30 - LabMedya - 65

30 PSİKOLOJİ w w w .labm edy a. c om

BELİRSİZLİK

VE İNSAN

PSİKOLOJİSİ

Zeynep UZAR

Belirsizlik durumunun hayattaki varlığı BELIRSIZLIĞI YÖNETMEK öngörebilmeyi, karşılaşabileceği
ve gerçekliği ispat gerektirmeyen bir olumsuzlukları denetleyebilmeyi hayal
gerçektir. Ne var ki ispat gerektirmese Belirsizliğin insan psikolojisi üzerinde ederler. Fakat belirsizlik dönemlerinde
dahi; Heisenberg bunu Kuantum yadsınamaz etkisi vardır. Bu etki; insanoğlu bu hayalin boş olduğu gerçeği
Fiziğindeki Belirsizlik İlkesi ile bunu belirsizliği azaltma ya da belirsizliği ile yüzleşir. Kontrolü yitirdiği kaygısı bazı
ispatlamıştır. yönetme motivasyonu olarak insanları derinden sarsar. Ne yapacağını
tanımlanmaktadır. belirleyememek ve belirleyemeyeceğini
Bu yadsınamayan gerçeklik, sadece düşünmek kaygılarını çok arttırır.
teoride değil pratik hayatta da Belirsizliği yönetme motivasyonunu
hayatımızın bütününe etki eder. Buna gerçekleştirmeye yönelik farklı yöntemler Her insan belirsizliği kendine göre algılar
zıt olarak belirsizliğin hüküm sürdüğü bulunmaktadır. Karakteristik, biyolojik ve yorumlar. İnsanoğlu tüm uyaranları
dünyada insanın doğası gereği daima ve diğer pek çok etmenin farklı olduğu olduğu gibi belirsizliği de nesnel
bilme ve güvende hissetmek ister. İşte insanların müphem durumlarda buna biçimde algılayamaz. Değerlendirme
bu çatışan gerçeklerde insanın tabiat yönelik çözümleri de farklı olmaktadır. tümüyle özneldir. O nedenle belirsizliği
karşısında aciz bir varlık oluşu bu İnsanlık tarihine baktığımızda, ateşin bir felaketmiş gibi algılama eğiliminde
belirsizliği yönetme mecburiyetini de bulunmasından uzay keşiflerine kadar olanlar bu algılarını değiştirmek için çaba
beraberinde getirir. İnsan, bilinmeyeni birçok gelişimin belirsizlikle olan ilişkimiz harcamalıdır. Bunu bir üretim aşamasına,
tolere etme ve yönetme hususunda aynı sebebiyle ortaya çıktığını söyleyebiliriz. bir fırsata dönüştüren insanlar psikolojik
değildir ve aynı oranda etkilenmezler. açıdan doğal seleksiyonda hayatta kalan
Kimi insan için belirsizliğin hakim olduğu Belirsizliğin yarattığı merak duygusu taraf olmaktadır.
doğada belirsizlik, insan doğasını domine sebebiyle insanlar belirsizlik yaratan
ederken; kimi insan için bu yönetim uyaranı incelemiş ve bazı durumlarda Belirsizliği aşmada kendini güven
durumunda demokrasi hakimdir. Yönetim daha belirli kılmak adına yeni çözümler içinde hissetme çok önemli bir yer tutar.
kaçınılmaz olduğunda kişi belirsizlikle üretmişlerdir. Bir gün sonrasının Kendini güven içinde hissetmeye katkı
uzlaşma yoluna gitmiştir. Bu makalede akıbetinin müphem oluşu kimi insanda sağlayacağından belirsizlik dönemlerinde
insan doğasının belirsizlik gerçekliğinden merak duygusunun kamçıladığı üretimi eş, dost, akraba, arkadaş ve yakınlarla
etkilenişi ve bunu tolere etme yöntemleri geliştirirken kimi insan bunu üretim iletişim içinde olunmalıdır. Ayrıca
incelenecektir. sürecine çeviremediğinden psikolojik her fırsatta sosyal destek sistemini
bir boşluğa düşmekte ve bu da kaygı ve genişletmek ve güçlendirmek için çaba
BELIRSIZLIK NEDIR? anksiyeteyi beraberinde getirmektedir. harcanmalıdır. Bu sayede insan tabiatın
doğasındaki bilinmeyenin hükümetinde
Belirsizlik farklı araştırmacılar BELIRSIZLIĞIN INSAN ‘kurban olmak’tan kurtulacaktır.
tarafından tutarsızlık, öngörememe, PSIKOLOJISINE ETKISI
tanımlayamama ve şüphe etmek gibi Kaynaklar:
kavramlarla ilişkilendirilmektedir. Bu Bir insanın herhangi bir stres ile baş • Bal, M. ve Van den Bos, K. (2012). Blaming
felsefe ve bilimsel kavramlar bir yana edebilmesinde ruhsal dayanıklılık çok for a Better Future Future Orientation
and Associated Intolerance of Personal
dursun; belirsizlik, insan hayatındaki önemli bir yer tutar. Ruhsal dayanıklılığı Uncertainty Lead to Harsher Reactions
pratik yaşamda ‘her an her şey olabilir’ iyi gelişmiş insanlar belirsizlik Toward Innocent Victims. Personality and
nitelendirmesiyle vücut bulmaktadır. durumlarından daha az etkilenir ve Social Psychology Bulletin, 38, 7, 835-844.
Bu nitelemenin altında yatan gizli sorunları daha kolay aşarlar. Bazı • Bammer, G. ve Smithson, M. (2012).
olumsuzluk insanın bilinmeyeni kontrol insanlarda daha belirgin olmak üzere Uncertainty and risk: multidisciplinary
perspectives.
altına alma eğilimini devreye sokar. her insan yaşamını belli bir denetim • Bammer, G. ve Smithson, M. (Ed.). Routledge.
Belirsizliği azaltma ihtiyacı ise insanların altında tutmak ister. Yaşamlarını • Baumeister, R.F., Bratslavsky, E., Muraven,
belirliliğe ulaşmak adına, karşılaştıkları abartılı biçimde denetim altında M. ve Tice, D.M. (1998). Ego depletion: Is
belirsizlikleri yönetme eğilimi olarak tutmak isteyenler ne olacağını bilmeyi, the active self a limited resource? Journal of
tanımlamaktadır. olabilecekler karşısında neler yapacağını Personality and Social Psychology, 74,