Page 34 - LabMedya - 65

34 SAĞLIK w w w .labm edy a. c om

Sema Nur ACAR

ALS’NİN AŞAMALARI NELERDİR?

Amyotrofik lateral skleroz (ALS) veya yürürken, bir şeyler düşürürken veya süresi 3 yıldır. GENETIK
Lou Gehrig hastalığı, bir tür motor nöron kıyafetleri ilikleyemezken bulabilirler. • Teşhisi takiben, ALS’li olanların %20’si 5
hastalığıdır. Bu hastalık, insan vücudundaki yıl %10’u ise 10 yıl yaşıyor. Bir 2017 çalışmasının belirttiği gibi, genler
kas hareketlerinin kontrolünü sağlayan ORTA AŞAMALAR • ALS hastalarının yaklaşık olarak %5’i kişinin ALS hastalığının ortaya çıkmasında
motor nöronlarının hasar görmesi teşhisten sonra 20 yıl yaşıyor. rol oynayabilir. Hastalığı olan bir ebeveyne
durumudur. Genellikle ölümcül bir Kişinin ALS’nin erken aşamalarında • Ancak çoğu insan 2–10 yıl içinde sahip olmak, onu geliştirme olasılığını
durumdur, ancak bazı tedavi seçenekleri yaşayabileceği kas değişiklikleri orta solunum yetmezliğinden ölecektir. artırır. Bununla birlikte, genetik bileşen
ALS’li bazı kişilerin hastalıkla başa aşamada kötüleşebilir. Bunun anlamı, ABD vakalarının yalnızca %5-10’unu
çıkmasına yardımcı olabilir. semptomlar aynı zamanda vücudun diğer BULBAR VE SPINAL ALS oluşturmaktadır.
bölgelerini de etkileyebilir.
ALS yaygın bir durum değildir. 2020’de Bu aşamada, kişi şunları deneyimleyebilir: 2020’deki bir çalışmada bilim adamları ÇEVRESEL
yapılan bir çalışma Amerika Birleşik • Kas felci ALS’yi iki yaygın tip olarak tanımlıyor:
Devletleri’ndeki her 100.000 kişiden • Kas kaybı Spinal başlangıçlı ALS ve bulbar başlangıçlı Aynı 2017 çalışması ayrıca çevresel
5.2’sinin bu hastalıktan etkilendiğini • Kas kısalması ALS. İlki bazen uzuv başlangıçlı ALS olarak faktörlerin de ALS’ye öncülük edebileceğini
belirtti. ALS Derneği’ne göre ALS ilerleyici • Eklemlerde hareket kaybı adlandırılır. ALS’li kişilerin yaklaşık %70’i açıkladı.
bir hastalıktır. Bununla birlikte kişiye bağlı • Konuşma zorluğu spinal başlangıçlı ALS’ye sahipken, hastalığı
semptomların ilerlemesinde ALS’nin belli • Yutkunma zorluğu olan kişilerin %25’inde bulbar başlangıçlı Bir kişinin hastalığı geliştirme olasılığını
aşamaları yoktur. Bu makale ALS’nin belli • Nefes alma zorluğu ALS vardır. Spinal başlangıçlı ALS ayrıca artırabilecek bazı faktörler şunlardır:
türlerini ve tipik aşamalarını açıklayacak. • Kontrol edilemez kahkaha veya ağlama bulbar başlangıçlı ALS’den daha yavaş • Sigara içme
Ayrıca, makalede teşhis ve tedavi ilerleme eğilimindedir. • Daha önce askeri personel olarak
seçeneklerinin yanı sıra duruma neyin ILERIKI AŞAMALAR görevlendirilme
neden olabileceği tartışılacaktır. SPINAL BAŞLANGIÇLI ALS • Aşırı yoğun fiziksel aktivite
Durumun son aşamalarında, kişi ağız • Böcek ilaçları ve ağır metaller gibi
ERKEN AŞAMALAR ve boğaz kasları da dahil olmak üzere Spinal başlangıçlı ALS, hastalık kişinin kimyasallara maruz kalma
neredeyse tüm kaslarının felç olduğunu uzuvlarındaki motor nöronlar tarafından • Elektrik çarpmasına maruz kalma
Semptomlar kollarda veya bacaklarda görecektir. Bunun anlamı, konuşmak, başlatıldığında ortaya çıkar. Bu ALS • Fiziksel travma ve özellikle kafa
başlarsa, doktorlar bunu “uzuv başlangıçlı yemek ve içmek imkansızdır. Kişiler bir tüp tipine sahip kişilerde ellerde, kollarda yaralanmaları yaşama
ALS” olarak adlandırır, ancak hastalık aracılığıyla yiyecek ve içecek alabilirler. ve bacaklarda güçsüzlük yaşama
konuşmayı veya yutmayı etkilemeye Kişi ayrıca aşağıdaki komplikasyonları başlayacaktır. Bununla birlikte, bu çevresel nedenlere
başlarsa, buna “bulbar başlangıçlı ALS” yaşayabilir: ilişkin kanıtlar karışıktır. Örneğin, çok
adını verirler. Bu semptomlar genellikle • Solunum yetmezliği BULBAR BAŞLANGIÇLI ALS yoğun egzersizin ALS’ye neden olup
kişi 50’li yaşlarında veya 60’lı yaşların • Yetersiz beslenme olamayacağını kimse bilmiyor. Bunun
başındayken başlar. • Zatürre Bulbar başlangıçlı ALS, hastalık kişinin yerine, çok aktif kişilerin de durumu
başındaki motor nöronları etkilemeye geliştirme olasılığı daha yüksek olabilir. Bir
ALS’nin doğrusal bir ilerlemesi olmamasına FRONTOTEMPORAL DEMANS başladığında ortaya çıkar. Bu ALS tipine kişinin fiziksel aktivitesini azaltmanın ALS
rağmen, erken semptomlar şunları sahip kişilerde konuşma zorluğu ya geliştirme şansını düşürdüğüne dair hiçbir
içerebilir: ALS’li kişilerin %15 kadarı, frontotemporal da yemek ve içecekleri yutma zorluğu kanıt yoktur. Ayrıca bu çalışmanın yalnızca
• Kas güçsüzlüğü demans (FTD) adı verilen ikinci bir beyin yaşanmaya başlanacaktır. ABD’den katılımcıları kapsadığını belirtmek
• Sıkışma bozukluğunun semptomlarını geliştirir. de önemlidir.
• Kramp Kişiliği, konuşmayı ve davranışı etkileyen NEDENLER
• Seğirme ilerleyici bir durumdur. Benzer şekilde, SEBEPSIZ
başlangıçta FTD teşhisi konan bazı kişiler, ALS’nin tam olarak nasıl çalıştığını veya
Bu semptomlar kasları etkilediğinden, FTD ilerledikçe ALS semptomları geliştirir. onu neyin tetiklediğini kimse bilmiyor. ALS’nin bir nedeni yoksa, buna sporadik
bir kişinin günlük görevleri yerine Outlook Bununla birlikte bilim adamları, bir kişinin ALS denir. Sporadik ALS, teşhis edilen
getirmesini engelleyebilir. Örneğin • Şu anda ALS’nin tedavisi yoktur. ALS durumu geliştirme olasılığını artırabilecek kişilerin %90-95’ini etkiler ve bu da onu
bireyler kendilerini yavaş adımlarla Derneği’ne göre, ortalama hayatta kalma bazı faktörleri keşfettiler. ABD’de en yaygın ALS türü yapar.