Page 42 - LabMedya - 27

42 YORUM SAYI 27

Buzdakİ Kol Doç Dr.
Kadir DEMİRCAN

Gökhan Nas
Adli tıp bilimlerindeki yeni DNA kimliklendirme teknikleri, 60 yıldır da bir sonuç elde edilemez. Anne Margaret’in
çözülemeyen uçak kazasındaki sır perdesini nasıl ortadan kaldırdı?Adli tıpta 1871 doğumlu olduğu ve 3 kız, 1 erkek kardeşini
çalışan tıp, biyoloji, genetik uzmanları ve diğer uzmanlar bu süreçte nasıl İrlanda’da bırakarak ABD’ye göç ettiği tespit edilir.
Uzun araştırmalar sonucunda Frank’ın büyük
çalıştı? teyzesinin soyundan Mourice Conway adında bir
akraba bulunur. Bu kişiden mtDNA örneği alınarak
Buzullarda Düşen Uçak (bozulma) denir. buzdaki koldan elde edilen örnekle karşılaştırılır.
Böylece mtDNA ve Y DNA analizleri yardımıyla
Peki, araştırmacılar bu durumda ne yapacak? Yeni
1948 yılının Mart ayı. Kuzey Kutbu’na yakın stratejilerini ne şekilde belirleyecekler? buzdaki kolun Frankvan Zandt’a ait olduğu tespit
Alaska’nın buzullarla kaplı Wrangell Dağları. Özel Buzdaki kolun sahibi tespit edilebilecek mi? edilir.
bir hava yoluna ait DC-4 tipi bir uçak. Yolcular, Sır perdesi aralanabilecek mi? çözme yöntemi) geliştirilir. Böylece araştırmaya İşin enteresan tarafı ise bütün bu gelişmelerden
Şangay’daki SS Sunset adlı petrol tankerindeki elverişli mtDNA elde edilmiş olur. mtDNA’nın eldesi sonra Uluslararası Denizcilik Merkezi’ndeki resmi
işlerini bitirip New York’taki evlerine dönen ticaret Mitokondri DNA’sı ve Y kromozomu sevindirici bir haberdir, ama bu yeni ve çetin bir olmayan kaynaklardan Frankvan Zandt’ın parmak
filosunda çalışan denizciler. Yakıt ikmal molası sorunun da başlangıcı olur. Çünkü mtDNA bilindiği izine ulaşılması ve koldan elde edilen parmak izi
Anchorage’da verilir. Kalkıştan 300 km sonra olayı aydınlatıyor gibi çocuklara sadece anneden geçer. Loreille ile eşleştiğinin görülmesidir. Aslında Uluslararası
uçak 5000 metre yüksekliğindeki Sanford Dağı’na Buzdaki kolun kime ait olduğunun tespit edilmesi bunlarla meşgulken Washington Üniversitesi’nde Denizcilik Merkezi, denizciler yeni bir gemiyle
çarptığında, 24 denizci ve 6 mürettebat hayatını amacıyla 2006’da araştırmaya iki yeni isim katılır. adli bilimler uzmanı olan Ted Robinson özel anlaştıklarında kayıtlarını ve parmak izlerini
kaybeder. Bu kişilerin özelliği mitokondrial DNA (mtDNA) formüllü bir de hidrasyon yöntemi kullanır. Bu ekstradan arşivlemektedir. Yani o 22 denizcinin
Ne yazık ki uçak, düştükten kısa süre sonra konusunda uzman olmalarıdır. Loreille, aşırı yöntemde, parmak izleri hasarlı parmaklar 50 de parmak izlerinin kaydı varken, araştırmacılar
Alaska’nın şiddetli kışında karla kaplanır ve derecede bozulmuş DNA analizi konusunda derecedeki sıvıda bekletilir. Silikon lastiklere en başından beri sadece “resmi” parmak izlerini
buza gömülür. Kazanın ertesi günü havadan yer uzmandır ve çalışmalarında çekirdek DNA’sından fotoğrafları alınır. Sonuçlar olağanüstüdür. arattığı, “tüm” parmakizlerini aratmadığı için
tespiti yapılsa da şiddetli kış koşulları ve buzullar ziyade mitokondrial DNA’yı kullanmaktadır. “Parmak izi gençleştirmesi” denen bu yöntem Frank’ın parmak izinede hemen ulaşamamışlardır.
sebebiyle arama ve kurtarma çalışması yapılamaz. Loreille’nin ekibe katılmasına neden olan diğer sayesinde, buzlar arasında bulunan kolun parmak Tabii bu durumun yeni yöntemlerin keşfine kapı
Kazadan 51 yıl sonra, 1999 yılında ABD Hava bir sebep, burada geliştirilmesi olası yeni izleri net bir şekilde ortaya çıkarılır. Bu yöntem, araladığını da unutmamak gerekiyor.
Kuvvetleri’nden iki pilot, unutulmuş bu kazayı tekniklerle, Kore Savaşı’nda hayatını kaybeden, 2005 yılında Katrina Kasırgası mağdurlarının Alaska örneğinde görüldüğü gibi adli bilimler
araştırmaya başlar. Aslında 1994, 1995 ve 1996 kimlikleri tespit edilememiş, ancak formaldehid tespitinde de kullanılmıştır. uzmanları, felaketlerden sonra kimlik tespiti
yıllarında üç kez enkaza ulaşmaya çalışılmış ama kullanılarak“mumyalanmış” 800 ABD askerinin çalışmalarında çok önemli görevler üstleniyor.
bu girişimler başarısızlıkla sonuçlanmıştır. kimliğini saptama isteğidir. Formaldehid, bir Örneğin1998’de bir Swissair uçağının Atlas
1997’de kar ve buzul tabakasında zorlu bir tırmanış koruma sıvısı olarak kullanılır. Formaldehid Adli Soy Takibi Okyanusu’na düşmesiyle 229 kişinin öldüğü
sonucunda araştırmacılar enkaza ulaşır.Uçak iyi koruma özelliğine rağmen DNA'da hasar Parmak izleri sorunu çözülmüş, mtDNA örnekleri kaza, 2001’de 2749 kişinin öldüğü İkiz Kuleler
motoru ve bazı enkaz parçaları bulunur. Ancak iki oluşturarak kaliteli DNA eldesini engeller. Bu elde edilmişti. Fakat bu her şey demek değildi. saldırısı, 2003’te Afganistan’dan aldığı İspanyol
yıl sonra tekrar enkaza gidince gördükleri bir şey, yüzden formaldehid içinde“mumyalanarak” Mağdurların anneye ait soy ağaçlarının incelenmesi askerlerini taşıyan Yakolev 42 tipi uçağın
araştırmanın seyrinin bir anda değişmesine sebep saklanan dokulardan DNA elde etmek için özel ve bu soy ağaçlarına göre hâlâ hayatta olan Trabzon’da düşmesiyle 74 kişinin öldüğü kaza ve
olacaktır. Çünkü ortada buza yapışmış halde, yöntemler kullanmak gerekir. kadın aile bireylerinin bulunup karşılaştırmaların 2004’te Madrid’deki 191 kişinin ölümüne yol açan
kopmuş bir kol vardır ve bu kolun kime ait olduğu Çekirdek DNA’sından sonuç alamayan uzmanlar yapılması işi, “adli soy izleme” uzmanı Fitz Patrick bombalı saldırı; bu listeyi uzatmak mümkün. Her
çözülmesi gereken bir sırdır. Üç gün sonra daha için mitokondri DNA’sı yeni bir çıkış yoludur. tarafından yapıldı. Fitz Patrick, buzdaki kol ile ülkede felaket kurbanlarını kimliklendirme ekipleri
büyük bir ekiple bölgeye tekrar gidilir. Bu sefer de, Klasik DNA analizlerinde, her hücrede birtane olan karşılaştırmak amacıyla kazazedelerin akrabalarını kurulmalı, var olan ekipler de yeni teknik altyapı ile
üzerinde “İran 1946” yazılı bir yüzük bulunur. çekirdekteki DNA kullanılır. Çekirdek DNA’sında araştırdı. Akrabalardan elde edeceği mtDNA’yı desteklenmelidir.
Olayın adli yönü sebebiyle Alaska kolluk kuvvetleri hasar oluşursa kimliklendirme yapılamaz, ama elindeki sonuçlarla karşılaştırarak eşleşme olup Altmış yılı yayılan bu çalışma, gerçeği öğrenme
araştırmaya müdahil olur. Enkazda bulunan mitokondri DNA’sı buna istisna oluşturabilir. olmadığını bulmaya çalıştı. azminin ve farklı alanlarda çalışan bilim
sahipsiz kolun kime ait olduğunun tespit edilmesi Mitokondri DNA’sı, çekirdek DNA’sından farklı En heyecanlı kısma gelinmişti. Buzdaki kol kime insanlarının bir araya gelerek bir olayı aydınlatmaya
için özel bir ekip kurulur. Ekipte adli genetik, parmak olarak mitokondri adlı organ elde yer alır. Çekirdek aitti? 2007 Eylül’ü itibariyle 13 kişinin yalnız çalışmasının, yeni yöntemlerin de gelişmesine
izi ve adli soy izleme uzmanları yer alır. Kopuk kol, DNA’sı her hücrede bir tane iken mitokondrial mtDNA analiziyle, 9 kişinin yalnız parmak izi olanak sağladığını gösteriyor. Zaman artık
parmak izleri alındıktan sonra formaldehid içinde DNA onlarca hatta yüzlerce olabilmektedir. analiziyle, 5 kişinin de hem mtDNA hem de parmak disiplinlerarası çalışma zamanı. Bilim tarihi de
saklanır. Fakat sahipsiz kolun, parmak izi noktaları Örneğin kıl kökünde bir çekirdek ve dolayısıyla izi analizi ile kimliklendirmesi yapıldı. Toplam 27 “olmadı” deyip yarı yolda vazgeçenlerin değil, tıpkı
neredeyse kaybolmuştur.Ölen 24 denizciden bir çekirdek DNA’sı varken, kılın kök dışındaki kişinin buzdaki kol ile eşleşmediği görüldü. Geriye Alaska’nın buzullarla kaplı Wrangell Dağları’nda
22’sinin parmak izi kayıtlarına ulaşılmasına kısımlarında düzinelerce mitokondri dolayısıyla üç kişi kalıyordu: Robert Haslett, John V. Elkins ve başlayan çalışmaya katılan adlibilim uzmanları
rağmen, kopmuş koldaki hasar nedeniyle tam bir bir o kadar da mitokondri DNA’sı vardır. Bu ne Frank Josephvan Zandt. gibi, sabırla sonuna kadar azmedenlerin hedefe ve
karşılaştırma yapılamaz. Altı kişilik mürettebatın demektir? Çekirdek DNA’sından sonuç alınamayan Robert Haslett’in anne soyundan, mtDNA başarıya ulaşabildiğini gösteriyor.
parmak izi kayıtlarına ise ulaşılamamıştır. Ayrıca örneklerde, mitokondri DNA’sı kullanılarak analizi için referans olabilecek hiçbir kadın
kolun aşırı deformasyona uğramış olması, koldan kimliklendirme yapılabilir. Mitokondri DNA’sının aile bireyinin hayatta olmaması ve parmak izi
elde edilecek DNA’nın da araştırmaya imkân başka bir özelliği de çocuktaki mtDNA’nın babadan kayıtlarının kalitesiz olması tespiti güçleştirir. Ama
vermeyecek derecede bozulmasına yol açmıştır. değil anneden çocuğa aktarılmasıdır. Başka bir Haslett’inoğlu Randall hâlâ hayattadır. Bu noktada,
Benzer şekilde, kazı bölgelerinden elde edilen eski ifade ile, çocuktaki mtDNA annedeki mtDNA ile başka bir teknik kullanılır. mtDNA’nın aksine Kaynaklar
Fitzpatrick, C., “Forensics, arm in theice”,
kemikler ve yangınlar sonrasında bulunan yanık aynıdır. Çünkü sperm mtDNA’sı spermin kuyruk sadece babadan oğula aktarılan Y kromozomu Scientific American, Aralık 2011.
et parçaları gibi numunelerden de karşılaştırmaya bölgesinde yer alır ve döllenme sırasında kuyruk üzerinde çalışılır. Erkek cinsiyetine özgü Y Loreille, O., “Integrated DNA
andfingerprintanalyses
uygun DNA elde etmek zor bir süreçtir. Bu durum kısmı yumurtaya giremez. Haliyle çocuktaki kromozomu sadece babadan oğula geçtiği için, intheidentification of the 60 year old
adli genetikçiler için bir dezavantajdır. Çevre mtDNA’nın kaynağı annenin yumurtasındaki nesiller boyunca bir sülaledeki tüm erkeklerin Y mummified
humanremains discovered in an Alaskan
koşulları -yüksek sıcaklık, ışık, kimyasal maddeler- mtDNA’dır. kromozomları hep aynıdır. Sonuçta Randall’ın Glacier”,
Journal of Forensic Science, Cilt 55, Sayı 3,
sebebiyle DNA’da hasar oluşur. Parçalanmış DNA Uzmanlar, vakit geçirmeden buzdaki kol üzerinde buzdaki kolun sahibi olmadığı anlaşılır. Böylece s. 813, 2010.
ise kimliklendirme yapılmasına imkân vermez. çalışmaya başlar. Çözülmesi gereken iki geriye iki kişi kalır: John V.Elkins ve Frank Joseph www.dtic.mil/dpmol/korea
www.identifinders.com
Bilim insanları bu problemi çözmek için büyük problem vardır. Birincisi, bulunmasının ardından van Zandt. Butler, J.,Fundamental of Forensic DNA
gayret gösteriyor. 2008 yılında Japon Wakayama formaldehid içinde saklanan kolun DNA’sına zarar Fritz Patrick geriye kalan kişilerden Frank Typing, 2010.
Butler, J., Advanced topics in Forensic DNA
ve arkadaşları, 16 yıl önce ölmüş ve -20 °C’de verebilecek bu kimyasal maddeyi uzaklaştırmak; Josephvan Zandt’ın anne soyunu araştırmaya Typing:
Methodology, 2011.
saklanmış bir fareden DNA elde etmeyi başardı. ikincisi kemik dokusundan değerlendirmeye uygun karar verir. Yaklaşık 40 yıl geriye giderek İrlanda Rai, B., “Role of forensicsodontology in
Bu çalışma, buzullarla kaplı bölgelerde ölmüş ve mtDNA elde etmek. Loreilleve ekibi formaldehidi doğum ve evlilik kayıtlarını inceler. 1911 doğumlu Tsunamidisasters”, The Internet Journal of
Forensic
buzullar arasında yıllarca saklı kalmış canlılardaki uzaklaştıracak bir yöntem geliştirir, fakat bu Frank’ın anne tarafı İskoçtur, kız kardeşi ABD’de Science, ISSN:1540-2622, 2007.
adli çalışmalar için de umut kaynağı oldu. yöntem izole edilen DNA miktarını % 50 azaltır. yaşamaktadır. Ama 1910’dan sonra bu kız Alonso, A., “Challenges of DNA profiling in
massdisasterinvestigation”, Croatian Medical
Alaska vakasını araştıran uzmanlar, 3 yıl boyunca Bunun üzerine, kemik dokusunu tamamıyla çözen kardeşle ilgili hiçbir kayıta ulaşılamaz. İskoçya’da Journal,
Cilt 46, Sayı 4, s. 540, 2005.
standart DNA analiz teknikleri kullanarak olayı bir demineralizasyon yöntemi (mineral dokuyu olması muhtemel teyzeler araştırılır. Bundan http://www.usmm.org/felknoralaska.html
aydınlatmaya çalışsalar da hiçbir sonuç alamadılar. http://www.uscg.mil/nmc/Whats_new_to_
NMC/
Parmak izinden ve DNA analizinden kolun kime ait wave09-08-08.pdf
olduğu saptanamadı. 2002 yılında örnekler ticari bir FactSheet: Northwest Airlines Flight 4422
Identification of
DNA laboratuvarına gönderilir. Yine olumsuz cevap theremainsrecoveredfromMount
Sanford, Alaska Eyaleti Sağlık ve Sosyal
alınır. Raporda “degradasyon sebebiyle incelemeye Servis Dairesi
müsait DNA elde edilememiştir” yazmaktadır. http://www.intelligence.tuc.gr/potrain/
index.php?module=view&class=news_
Ölümden sonra, DNA molekülü hücrelerdeki channels&channel=9 Enkaza ulaşan pilotun
enzimler tarafından parçalanır. Mikroorganizmalar, kendi sesinden görüntülü kaza yeri sunumu,
Audio Slide
yüksek sıcaklık, ışık gibi iç ve dış faktörlerin Show: Pilots Scale Alaska Glacierto Find
DNA’da hasar oluşturmasına degradasyon Wreckage of North west Airlines Flight 4422