Page 46 - LabMedya - 27

46 YAŞAM ÖYKÜSÜ SAYI 27

Söndürülen Işık: ardından Mısır’a gelip kendini firavun olan Hypatia hakkında zaman içerisinde

İskenderiyeli ilan eden I. Ptolemaios Soter, bu Tanrı şiirler, romanlar, oyunlar yazılmıştır.
Feminist sanata da konu olmuştur. Feminist
kültünü ilk yerleştiren firavundur. İlk
başta şehir buna karşı çıkmıştır, ama
Sanatçı Judy Chicago, 1979’da San
firavun bunu rüyasında Osiris tarafından Francisco Modern Sanat Müzesinde açtığı
Hypatia sona erdirmiştir. Bunun üzerine şehirde değil de tüm görkemiyle ünlü ve yetenekli
sergide Hypatia’yı o şiirlerde güzelliği ile
söylendiğini belirtmiş ve tartışmaları
muazzam bir tapınak yaptırılmıştır.
kadınlarla birlikte göz kamaştıran bir akşam
Bu tapınak sûni bir tepe üzerinde 100 yemeğinde sunar.
basamakla çıkılan bir yapıydı. Bir tıp
eğitimi yuvası ve tedavi merkezi olarak Voltaire’e göre Hypatia, “bağnazlığın
pek çok yapıdan meydana geliyordu. masum bir kurbanı; öldürülmesi ise
Serapis Tapınağı, müze ve İskenderiye yunan tanrılarıyla beraber, sorgulama
İskenderiyeli Hypatia filozof, Kütüphanesi Hıristiyanlık için önemli özgürlüğünün de ortadan kalkışın bir
matematikçi ve astronomdur. engellerdi. İmparator Theodisius simgesidir”. Voltaire bir aydınlanma
İskenderiye piskoposundan eski dine filozofudur ve Hypatia onun muhalifliğinde
Günümüzde bile kadının hem toplumdaki ait her şeyin yok edilmesini istedi. sembol olarak kullandığı bir isimdir. Diğer
hem bilimdeki yeri tartışılırken, 1600 Başpiskopos Theodisius, elinde yandan kendisine karşıt grup içerisinde
sene önce yaşamış İskenderiyeli Hypatia bir haçla ve ona eşlik eden “İskenderiyeli hayâsız bir öğretmen olarak
(370–415), felsefe ve bilim alanında rahiplerle tapınağa gitti. Tapınağın kabul edilmiştir”.
önemli katkılarda bulunmuş ancak kollarını dışarı çekip parçalattı. Bu Hypatia'yı daha sonra ortaçağ'da ünlü
dönemin gerici zihniyeti tarafından, onun olayda pek çok tapınak görevlisinin usta Raphael’in en büyük eserlerinden
"inanmadan önce sorgulama ve bildiklerinin ve hekimlerin öldüğü bilinmektedir. Daha biri olan “Atina Okulu”nda görmekteyiz.
arkasında durma" olarak belirteceğimiz sonra aynı yere bir kilise dikilmiştir. Raphael’in bu eseri Vatikan’da Papa Julius
düşünce tarzı sebebiyle yok edilmiştir. Bu Bu hareket İskenderiye Okulu üzerinde II döneminden Stanzadella Segnatura’nın
sadece Hypatia’nın değil bilim dünyasının bir baskı kurmuş ve ayrıca fanatizmi de dört duvarından birinde yer almaktadır. Usta
cinayetiydi ve tarih boyunca da başka güçlendirmiştir. İskenderiye piskoposunun eserine başladığında, kendisine sorulan bir
örnekleri yaşanacaktı. yerini almak için Başpiskopos Timotheus soru üzerine Hypatia’nın “Atina okulunun
İskenderiyeli Hypatia filozof, matematikçi Kaynak: bilim.org ile rekabet halinde olan Piskopos en ünlü öğrencisi” olduğunu söylemiştir.
ve astronomdur. Bilimi ve zerafeti dışında Yazar: Mediha ABDULHAY Cyril’in onun şehirdeki etkisinden ve Ona hemen bu kaydı değiştirmesi gerektiği,
güzelliği ile de ünlüdür. Hypatia’nın liderlik özelliğinden hiç hoşlanmadığını aksi halde eserin yok edileceği söylenir.
yaşadığı dönemde, İskenderiye Roma’nın yapmaya devam ediyordu. Bu bilgiler kaynaklardan öğreniyoruz. Piskoposun Bunun üzerine o da eserdeki kişiyi Papa'nın
bir eyaletiydi. İskenderiye’nin en önemli görünüşte ayrı olan inançların özündeki şehirde rakibi sayılabilecek Vali Orestes yeğeni olan “Francesco Maria della
özelliği ve ünü ise müzesi ve kütüphanesine ortak bilgiye dayanıyordu. de, Hypatia’nın dinleyicileri arasındaydı. Rovere” (1490-1538) olarak değiştirdiğini
aitti. Hatta hepimizin çok yakından tanıdığı Hypatia, Roma’nın yavaş yavaş çökmeye Piskopos Cyril Hypatia’nın sonunu belirtmiştir.
matematikçi Öklid (Euclid M.Ö-300) başladığı, karmaşık bir dönemde yaşadı. hazırlarken bir yandan da cemaati Maalesef eserleri günümüze ulaşamamıştır.
bu merkezde yaşamıştır. İskenderiye Genel eğitim seviyesi çok düşüktü, bilgiye Hypatia’nın değersiz olduğuna inandırması
Kütüphanesi, felsefe okulu, müzesi ve ulaşmak zahmetliydi, mesafeleri aşmak çok gerekiyordu. İncil’den yaptığı alıntılardan ÇALIŞMALARI:
bunlardan daha da önemlisi “eklektik” zordu. Kısacası tam bir ortaçağın yaşandığı ilham alıyordu “Kadın sessizliği ve uysallığı • Aritmetik üzerine 13 ciltlik bir yorum
olarak adlandırdığımız geniş bir bakış dönemde, Hypatia bilime yaptığı katkılarla öğrenmelidir. Kadının ne ders vermesine ne • Apollonius’un konikleri üzerine bir
açısına sahip öğretisi ile ünlüydü. o döneme ışık oldu. Doğayı mantık, de erkeğin üzerinde yetki sahibi olmasına yorum
Hypatia’nın biliminin temelleri, filezof matematik ve deney ile açıklamaya çalıştı. izin vermeyeceğim. Suskun olacak ve • Batlamyus'un Almagest’i üzerine
olan babası Theon ile atılmaya başlandı. Hypatia, matematik ve astronomi ilgili sessiz kalacaktır. Çünkü önce Âdem, sonra düzenleme
İlk eğitimlerini aldığı babası, Hypatia’nın kitaplar da yazdı. Bu eserlerinden birinin Havva yaratılmıştır.” Cyril Hypatia’nın • Babası Theon’un yazdığı “Öklidin
dogma düşüncelere saplanmasına izin adı “astronomik kanun”’dur. Eski olarak ölümünü doğrudan emretti veya halkı Elementleri” adlı eser üzerinde
vermedi. Kendine saygısı olan bir kimse adlandırılan bilgileri yeniden açığa çıkarmış bunun için teşvik etti. Halkı kışkırtmış ve düzenleme
tarafından son gerçek olarak; hiçbir ve yeniden sunmuştur. halk arasında Hypatia “dinsiz” ve “şeytan” • “Astronominin Kanunları” adlı kitabı
bilginin kabul edilmemesi gerektiğini, olarak nitelendirilmiştir.
düşünme hakkını hep kullanmasını, Eğer Hypatia ve Theon olmasaydı Siyah kukuletalı, yaklaşık beşyüz kadar Hypatia’nın bilime katkıları; gökcisimlerinin
yanlış düşünmenin hiç düşünmekten Batlamyus (Ptolomy), Öklid ve diğer kalabalık bir fanatik grup, bir sabah Hypati sınıflandırılmasında, hidrometre’nin
yeğ olduğunu öğretti. Babası, eserlerinde Yunanlı matematikçilerin eserleri evden çıkarken, onu durdurup arabasından bulunmasında, sıvıların yoğunluk
de bahsettiği üzere kızıyla hep gurur günümüze ulaşmayacaktı. Kendisi ve indirdi. Saçlarından sürükleyerek kiliseye derecesinin belirlenmesinde ve daha birçok
duymuştur. Hypatia, Atina’da eğitimini babası Batlamyus'un astronomi kitaplarını götürdüler, ardından da vahşice öldürdüler. konuda etkisi olmuştur.
tamamladıktan sonra İskenderiye’ye düzenlediler ve yorumladılar. Ortaya Sonra bu güruh yaptıklarının dehşetine Hypatia’nın yaşadığı dönemden itibaren bin
döndü ve buradaki okulun başına geçti. çıkardıkları, canlandırdıkları bilgileri, kapılarak onu kilisenin içinde ateşe verdi. yıldan fazla süre geçmiş, ona rağmen kilise
Platon’un fikirlerini benimsedi. Hatta Platon, öğrencilerine aktardılar. Yorumların bir Olay şehirde büyük yankı buldu. Raphael’in eserine Hypatia’yı katmasını
Aristo ve Suda gibi filozoflar hakkında tanesinin girişinde babasının, “Bu baskı engellemeye çalışmıştır. Bugüne kadar
İskenderiye’de halka açık dersler verdi. filozof olan kızım Hypatia tarafından Hypatia böyle acımasız bir şekilde yok söylenen sözlerin eserde belirtilenin Hypatia
oldu ve Hypatia’nın ölümünden sonra yeni
Bu sınıfta, daha sonra İskenderiye valisi hazırlanmıştır" yazdığını görüyoruz. olduğunu fısıldamaktadır. Zaten eserdeki
olacak Orestes ve Ptolemais’in piskoposu O yıllarda İskenderiye’deki en önemli Plâtoncu okul da onunla birlikte yok oldu. kişiliklere baktığımızda Hermes, Platon,
Hypatia, ölümünden bu yana unutulmayan
olacak Synesius da vardı. Sonradan büyük yapılardan biri Serapis tapınağıydı. Büyük Aristo, Diyojen, Zenon, Fucino, Alkibiades
bir filozof olan Synesius ona hayranlığını İskender'in generali olan ve ölümünün bir isimdir ve adeta bir efsane haline arasında sıradan birisinin bulunamayacağını
gelmiştir. Bilim ve sanat alanında sembol
ve ilmine duyduğu takdirlerini içeren pek anlayabiliriz, ve Hypatia, bulunduğu yerden
çok mektup yazdı. Synesios’un Hypatia’ya hala bize gülümsemektedir.
yazdığı mektuplar, felsefe tarih kitaplarında Hypatia’nın hayatını, 2009 yapımı “Agora”
günümüze kadar gelmiştir. adlı filmde de izleyebilirsiniz..
İskenderiye eklektik okulunda yeni Plâtoncu Hypatia işte böyle bağnaz, sığ
geleneği hâkimdi. Bu okul, hangi inanca, düşüncelerden dolayı acımasızca, canice
felsefi tarza sahip olursa olsun, herkese yok edildi. Düşünce özgürlüğü istedi,
açıktı. Farklılıkları bir çatışma unsuru olarak düşündüğünü söyledi, adaletsizliğe isyan
algılamayı değil, çeşitli görünümlerde olan etti, inandığı ve savunduğu bilim ve akıl için
temellerini aldıkları tek ve aynı kaynağa öldü…
yönelterek, insanlık tarihinin belleğindeki Referanslar:
kadim bilgiyi inisiyellerden filozoflara ve Aktif felsefe dergisi sayı: 67 ve sayı: 72
topluma aktarma çabası gösteren bir Orta Çağ Uygarlıklarında Tarih ve Bilim –Hüseyin Gazi Topdemir
http://www.pdf177.com/pdf/iindekiler-stanbul-barosu-78985.pdf
felsefe okuluydu. Hypatia, sahip olduğu
bilgileri cesurca ve kaygı duymadan
öğrencilerine anlatmaya, dönemin önemli
siyaset, bilim, din adamlarıyla görüşmeler