Page 20 - LabMedya - 88

20 BILIM

EVRİMİN BİZLERE

ATTIĞI EN BÜYÜK KAZIK

YİRMİLİK DİŞLERİMİZ

Evrimsel sürecimizin bir defekti olan bu sevimsiz varlıklar her dişin büyümesi, biz uyum sağladıkça ve geliştikçe aşamalı olarak uygulama özellikle ABD'de çok yaygındır, ancak son yıl-
neden sadece sorun yaratıyor? değişen bir formül tarafından yönlendiriliyor. Araştırma, yirmi yaş dişleri larda bu işlemin gerekli olup olmadığı konusunda bazı
Yirmilik dişler, için geçerli olan matematiksel formülün diğer dişlerin gerisinde kaldığını tartışmalar olmuştur.
Ergenlik ve ilk kalp kırıklığınız gibi, yirmilik dişlerinizi ve bu formül diğerlerine yetiştiğinde, eninde sonunda yirmi yaş dişlerini
çektirmenin sancılı süreci de birçok insanın katlanmak evrimsel sürecimizin geliştirmeyi bırakacağımızı gösteriyor. Popüler teoriler, çoğu insanın ya yirmilik dişleriyle ilgili
zorunda kaldığı o tatsız reşit olma ritüellerinden biridir. halihazırda sorunları olduğunu ya da gelecekte bir noktada
Peki, evrimsel sürecimizin bir defekti olan bu sevimsiz bir kalıntısı mı 3. YIRMI YAŞ DIŞLERININ SAYISI KIŞIDEN KIŞIYE DEĞIŞIYOR sorun yaşayacağını iddia eder. Dr. Louis K. Rafetto, 2011'de
varlıklar neden sadece sorun yaratıyor? yoksa gereksiz bir The New York Times'a verdiği demeçte, yüzde hesabı

sanız bu dişlere hiç sahip olmamanız da mümkündür. Diğer bir olasılık ise,
%75 ila 80’inin yirmi yaş dişleriyle ilişkilerini başarıyla
Gerçekten de, günümüz insanının dişleri derin bir çelişkidir. sorun kaynağı mı? Bir, iki, üç veya dört adet yirmi yaş dişine sahip olabileceğiniz gibi, şanslıy- yapmanın zor olduğunu, ancak insanların tahmini olarak
Vücudumuzun en sert parçaları olmalarına rağmen ina- Atalarımız için hayati nadir de olsa, fazla diş adı verilen dörtten fazla yirmi yaş dişinin olmasıdır. sürdüremeyeceğini belirtiyor.
nılmaz derecede hassas ve kırılgandır. Fosil kayıtlarında Batı Virginia Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi'nde klinik profesör yar-
milyonlarca dayandığını gördüğümüz dişler, nasıl oldu önem taşıyan bu dımcısı Dr. William McCormick, bilgilerini şöyle aktarıyor; Her yıl yaklaşık 3,5 milyon çekim ameliyatı gerçekleştiriliyor
da ağzımızda ömürlerini kısa sürede doldurur hâle geldi? dişler, günümüzde ve başka bir tahmine göre bu, yılda 10 milyon yirmilik diş
Gelin 7 maddede birkaç konuya açıklık getirelim. "Kariyerimde hastaların dördüncü azı dişlerine sahip olduğu iki vaka çekilmesi anlamına geliyor. Good Orthodontics'ten Dr. Ron
çoğu insan için gördüm. Atalarımız ise toplamda 12 yirmi yaş dişine sahipti." ve Dr. Bob, yirmi yaş dişlerinin saatli bombalar olduğu
1. YÜZ BINLERCE YILDIR HIÇBIR sadece acı verici görüşünde. Yirmi yaş dişlerinin genel olarak hiçbir değeri
AMACA HIZMET ETMIYORLAR McCormick'e göre, çene boyutu gibi genetik faktörler, bir kişinin sahip olmadığını ve yalnızca potansiyel problemler olduğunu
bir çekim sürecine olduğu yirmi yaş dişlerinin sayısını belirliyor. Ayrıca ırk faktörü de bu sayıyı düşünüyorlar. Bu dişlerin, ısırmanıza müdahale ederek
Bir an için tarih öncesi çağlarda yaşayan bir kadın ya da dönüşmüş durumda. belirleyen şeylerden biri. Pratik olarak hiçbir Aborjin Tazmanyalının yirmi diğer dişlerinizin yıpranmasına neden olabileceğini ve bazı
erkek olduğunuzu hayal edin. Büyük ölçüde çiğ et, kökler yaş dişi bulunmuyor. Yerli Meksikalıların neredeyse %100’ünde en az bir durumlarda kistlere, tümörlere, sinir hasarına, periodontal
ve yapraklarla besleniyorsunuz. Yemeğinizi kesebilmek Peki, neden hala adet yirmi yaş dişi bulunuyor. Afrikalı Amerikalılar ve Asyalı Amerikalılar'da hastalıklara sebep olabileceğini de ekliyorlar.
için oldukça güçlü dişlere ihtiyacınız olacak, değil mi? çıkıyorlar ve ise, Avrupa kökenli insanlara göre dörtten daha az yirmi yaş dişine sahip
İşte burası, yirmi yaş dişleri olarak da bilinen üçüncü azı olma olasılığı daha yüksektir. Bu varyasyon, binlerce yıl önce ortaya 7. KORE’DE BU DIŞLERE
dişlerinizin devreye girdiği yer. Fakat günümüzde rafine gelecekte tamamen çıkan ve böylece yirmi yaş dişlerinin oluşumunu engelleyen rastgele bir “AŞK DIŞLERI” ADI VERILIYOR
edilmiş ve daha yumuşak yiyecekleri tercih ediyoruz yok olacaklar mı? genetik mutasyona bağlanabilir. Bu mutasyon belirli popülasyonlarda
(Avokadolu tost ve smoothie'ler gibi). İşlenmiş ve/veya daha yaygındır. İngilizce'de, yirmi yaş dişlerine verilen “wisdom teeth”
tarımsal diyetler, ergenlik döneminde tam büyümeyi sağ- İşte yirmilik dişler lakabı, üçüncü azı dişlerinin diğer dişlerden daha geç, daha
layan çenelerimiz üzerindeki gerekli stresi azalttı. Bu da, hakkında bilinmesi 4. YIRMI YAŞ DIŞLERINIZ HER AN ÇIKABILIR yaşlı ve (umarız) daha akıllı olduğunuz bir zamanda ortaya
yetişkinlik çağına girdiğimiz zaman, son azı dişlerimizin çıktığı fikrini aktarır. Diğer dillerde ise aynı kuralı izlenmez.
yerleşebilmesi için yeterli alan bırakmadı. gereken 7 ilginç Yirmi yaş dişleri, çoğu durumda yirmili yaşların başında veya sonunda
gerçek! çıksa da, Guinness Dünya Rekorları'na göre, yirmilik diş çıkaran en yaşlı Örneğin Korece'de üçüncü azı dişlerinin şiirsel adı "aşk
Princeton Üniversitesi'nde araştırmacı olan Alan Mann'e kişi 94 yaşındaydı. Görünüşe göre, yirmilik dişler binlerce yıldır düzensiz dişleri" anlamına gelir. Bu lakap; ergenliğin sonları, 20'li
göre, yirmi yaş dişleri, "insan evriminin bir yara izi". Yak- hareket ediyor. Aristoteles, The History of Animals (Hayvanların Tarihi) yaşların başında ilk aşklarını yaşamalarına atfedilir.
laşık 800.000 ila 200.000 yıl önce, ilk insanların beyinleri adlı kitabında bu fenomeni şöyle belgelemiştir;
o kadar hızlı bir şekilde büyümeye başladı ki, zamanla Japonca’da da bunun için yaratıcı bir kelime vardır:
orijinal boyutlarının üç katı büyüklüğüne ulaştı. Bu da, beyin “80 yaşın üzerindeki kadınlarda, yaşamın çok yakın bir döneminde yirmilik “Oyashirazu” yani “ebeveynlerin haberi olmadan çıkan
kabuğunun şeklini (kafatasının arka kısmı) ve diş pasajına dişlerin ortaya çıktığı ve ortaya çıkmalarında büyük acıya neden olduğu diş”. Bebekken anne ve babanız yeni bir dişiniz çıktığında
(diş sıraları) göre konumunu değiştirdi. Diş pasajı kısaldı ve durumlar bilinmektedir; ve erkeklerde de benzer vakalar görülmüştür.” heyecanlanırken, yirmi yaş dişleri muhtemelen siz çoktan
aniden üçüncü azı dişleri için yeterli yer kalmadı. Ayrıca, evden ayrıldığınızda çıktığı için bu isim verilmiş.
dişlerimizin yapısını belirleyen genler, beyin gelişimini 5. BILINEN ILK GÖMÜLÜ DIŞ VAKASI
kontrol edenlerden ayrı olarak evrimleştiğinden; insanlar Kaynaklar:
ağzın oldukça kalabalık olmasının sonuçlarıyla uğraşmak Yirmi yaş dişleri normal bir şekilde büyümek için yeterli alana sahip olma-
zorunda kaldılar. dığında, çenede sıkışırlar ve çıkamazlar. Bunlara gömülü diş denir. Bilinen Ê Emily Petsko, 10 Smart Facts About Wisdom Te-
en eski gömülü diş vakası, yaklaşık 15.000 yıl önce ölen 25-35 yaşındaki eth https://www.mentalfloss.com/article/554979/
2. DOĞA, ENINDE SONUNDA BUNU DÜZENLEYEBILIR bir kadının iskeletinde bulundu. Bu vaka, beslenme alışkanlıklarımızdaki facts-about-wisdom-teeth (Erişim Tarihi: 12 Aralık
son değişikliklerin neden olduğu, gömülü dişlerin modern bir hastalık 2021)
Bilim insanları, evrimin sonunda sorunu çözebileceğini, olduğu konusunda şüphe uyandırdı.
yani insanların gelecekte yirmi yaş dişleri geliştirmeyeceği Ê Zeynep Senis/ https://bilimfili.com/
anlamına geldiğini belirtiyor. Yine de, bunun ne zaman 6. BAZI HEKIMLER YIRMI YAŞ DIŞLERININ ÇEKILMESI
gerçekleşeceği konusunda kimsenin kesin bir tahmini GEREKTIĞINI SAVUNUYOR Ê Peter S. Ungar, Why We Have So Many Problems
bulunmuyor. with Our Teeth, https://www.scientificamerican.
Birçok kişi, herhangi bir ağrı veya gözle görülür bir sorun olmasa bile com/article/why-we-have-so-many-problems-
Nature'da yayınlanan bir araştırmaya göre, insan ağzındaki yirmi yaş dişlerini çektirir. Profilaktik cerrahi olarak bilinen bu önleyici with-our-teeth/ (Erişim Tarihi: 12 Aralık 2021)