Page 38 - LabMedya - 75

38 KİMYAİMYA
K

HAYATIN

RENGİ

BOYALAR VE

PİGMENTLER

Gördüğümüz bütün renkler, ışık ve pigmentlerle BOYALAR VE PIGMENTLER ARASINDAKI FARKLAR
ilişkilidir. Pigment olmasa renk de olmaz. Renksiz Pigmentler Boyalar Suda Tekstil maddelerine tutunurlar. Çözünebilirler. Pahalılar. Boyutları küçüktür. Kolay yanarlar.
hayat ise düşünülemez; yani “hayatın rengidir”!
boya, tekstil, çözünürler.
Boya, uygulandığı yüzeyde film tabakası oluştura- kozmetik, yiyecek Pigmentler Suda Malzemelere tutunmazlar. Çözünemezler. Ucuzlar. Boyutları boyalara Kolay yanmazlar.
göre büyüktür.
çözünmezler. Bağlayıcı gerekir.
rak fiziksel ve kimyasal etkilere karşı koruyan, aynı
zamanda dekoratif bir görüntü sağlayan kimyasal gibi maddelerin
bileşenlerdir. Pigmentlerin, boyaya yapışkanlık, par- renklendirilmesinde Sanat Devrimi’nde sanat ve dekoratif amaçlı renk aralığı sınırlıydı. Ê Hayvanlardaki pigmentlerin en önemlileri,
laklık, dayanıklılık, esneklik gibi özellikler kazandıran Bu dönemde kullanılan pigmentlerin çoğu, toprak ve mineral kay- melanin (siyah), rodopsin (mor), hemoglobin
doğal ya da sentetik bağlayıcılar karıştırılmasıyla kullanılan bileşiklerdir. naklı veya biyolojik kökenli pigmentlerdi. Hatta hayvansal atıklar, (kırmızı) ve hemosiyanindir (mavi). Bitkilerde
üretilir. Bu maddeler böcekler, yumuşakçalar gibi olağandışı botanik kaynaklardan da ise en önemli pigment molekülleri klorofilde
pigmentler üretildi.
(yeşil) bulunur.
Pigment, tüm nesnelerin renklerini oluşturan mole- çoğunlukla suda
küllerdir. Pigmentler çoğunlukla suda çözünmez ve çözünmez ve ince toz Sur moru (tyrian mor), bir salyangoz türünden elde edilmiştir.
ince toz haline getirildikten sonra kullanım amacına Kumaş boyası olarak kullanılan zambak moru (tyrian purple) ise, PIGMENT ÇEŞITLERI
uygun bir sıvı ile karıştırılarak uygulanır. Pigment haline getirildikten M.Ö. 1200’lü yıllarda Fenikeliler tarafından üretildi.
molekülleri, belli bir enerji ile harekete geçer. Renk- sonra kullanım Demir oksit pigmentler; Venedik kırmızı, oksit kırmı-
lerin oluşmasındaki tüm aşamalarda ışığın etkisi İlk sentetik modern pigment, 1704 yılında “yanlışlıkla” üretilen zı, kırmızı küre, Prusya mavisi, sanguine
vardır. Bir pigment, dalga boyunun seçici absorp- amacına uygun bir Prusya mavisidir. 19. yüzyıla kadar sentetik ve metalik mavi Kurşun pigmentler; kurşun beyaz, cremnits beyaz,
siyonu (emme) sonucu yansıyan veya iletilen ışığın sıvı ile karıştırılarak pigment olarak Fransız grandramin (lacivert), sentetik bir lapis Napoli sarısı, kırmızı kurşun, kurşun-kalay sarısı
rengini değiştiren bir maddedir. lazuli formu ve çeşitli şekillerde kobalt ve Sarımen mavisi “mavi Bakır pigmentler; azurit, Ham moru, Han mavisi,
uygulanır. renk aralıkları” olarak kullanılmıştır. 20. yüzyıl başlarında organik Mısır mavisi, malakit, Paris yeşili, Ftalosiyanin mavi,
Pigmentler, kendilerine ulaşan ışığın renk enerjisini kimya ürünü orgonometalik pigment olan “Ftalosiyanin mavisi” ftalosiyanin yeşil
elektrik sinyaline çevirirler. Pigmentlerin en önemli (Phthalo Blues) adı verilen sentetik pigment üretildi. 1856 yılında Kadmiyum pigmentler; kadmiyum sarısı, kadmiyum
eylemi budur. Başka bir ifadeyle; insanın gözünde “mauveine” (Perkin leblebi) adı verilen anilin moru, keşfedilen kırmızısı, kadmiyum yeşili, kadmiyum turuncusu
renk olarak gördüğü her şey aslında gözdeki özel ilk sentetik organik kimyasal boyadır. Bu boya, aynı zamanda Manganez pigmentleri; manganlı menekşe
pigment moleküllerinin bir tepkimesidir. Pigment ilk kimyasal boyadır. Mauveine, 18 yaşındaki kimyager William Cıva pigmentleri; parlak kırmızı (vermilion)
molekülleri, kendilerine gelen ışığın dalga boyunu Henry Perkin tarafından keşfedilmiştir. 20. yüzyıldan itibaren de Çinko pigmentleri; çinko beyaz, çinko ferrit, çinko
elektrik sinyaline çevirerek beyne iletir. Beyin de bu pigmentlerin doğal ve yapay formları genişledi ve günümüzdeki sarısı
sinyallerin renk olarak algılar. yaygın renk aralıkları elde edildi. Krom pigmentleri; krom yeşili, krom sarısı
Kobalt pigmentler; kobalt mavisi, kobalt moru,
PIGMENTLER BUNLARI BILIYOR MUSUNUZ? kobalt sarısı, gök mavisi
Titanyum pigmentleri; titanyum sarısı, titanyum
1. Organik Pigmentler: Yapılarında karbonun Ê Hint sarısı pigmenti, ilk olarak mango yaprakları ve sığır beji, titanyum beyazı, titanyum siyahı
yanı sıra hidrojen, azot ve oksijen atomu olan idrarından üretildi. Karbon pigmentleri; karbon siyahı, fildişi siyahı
pigmentlerdir. Hayvanlardan ve bitkilerden Ê Siyahî derili insanların ciltlerinde, melanin, yani siyah rengi Kil toprağı pigmentleri; sarı kurt, koyu kahverengi,
elde edilir. Örneğin koşnil (cochineal) böceğin- veren pigment vardır. yanmış kahverengi, ham amber, yanmış amber
den elde edilen kırmızı boya pigmenti gıdaları, Ê Melanin pigmenti sentezlenemediği takdirde albino adı Ultramarine pigmentler; lacivert, yeşil gölge
kozmetik ürünleri ve kumaşları renklendir- verilen cilt hastalığı ortaya çıkar. Biyolojik pigmentler; alizarin, alizarin kırmızı, gam-
mek amacıyla sıkça kullanılıyor. Ê Bir canlının görme merkezindeki pigment molekülünün boge, cochineal kırmızı, gül çiçeği, indigo, Hint sarısı,
olmaması veya gereğinden az olması sonucu renkleri ayırt Tyrian mor
2. İnorganik Pigmentler: Mineral bileşiklerinden edemez ve “renk körlüğü” adı verilen rahatsızlık ortaya çıkar. Biyolojik olmayan organik pigmentler; kinakridon,
oluşan doğal inorganik pigmentler toprakta ve Ê Kaktüslerin üzerinde asalak olarak yaşayan “cochineal” adlı macenta, diarilid sarı, ftalo mavi, fitalo yeşil, kırmızı
kayaçlarda bulunuyor ve binlerce yıldır boyar böcek; kola, sosis, ruj ve alık gibi birçok kozmetik ve gıda
madde olarak kullanılıyor. Parlak, koyu mavi ürüne kırmızı rengi veren pigmentin kaynağıdır. Bu böceğin KAYNAKLAR:
renkte olan ve lapus lazuli taşının öğütülmesi kilosu 500 avro civarındadır.
sonucu elde edilen ultramarin mavi, Rönesans Ê 17. yüzyılın ünlü ressamlarından Hollandalı Johannes Ver- • Erkmen Jülide. Analysis of the Effects of the
döneminde nadir bulunan ve değeri altından meer, 1665 yılında resmettiği “İnci Küpeli Kız” adlı tabloda Pigments Size in Solvent Based Construction
daha yüksek bir pigmenttir. cochineal böceğinden elde edilen carmine, lapis lazuli ta- Paints in the Long Term. Dergipark makale.
şından elde edilen mavi ve Hint sarısı pigmentlerini kullandı. Cilt3 Sayı 1. 2016
PIGMENT TARIHI: ILK PIGMENTLER OLARAK Ê Civa sülfür olarak bilinen cinnabar (vermillion), tüm dün-
NE KULLANILMIŞTIR? yadaki magmatik çökellerde bulunan oldukça toksik doğal • Sarıgül Tuba. Boyalar Nasıl Yapılıyor, Renk
bir mineraldir. Cinnabarın ilk belgelendirilmiş kullanımı, Veren Pigmentler Nasıl Elde Ediliyor?. Tübitak
Bilinen en eski pigmentler doğal minerallerdir. İlk Konya Çatalhöyük’teki Neolitik Çağ’a ait köydeki mezarlarda Bilim Genç. 2017
çağlarda okra (ochre – bir çeşit oksitli toprak) ve olmuştur.
demir oksit gibi doğal pigmentler kullanılmış. Odun Ê Pigmentler; genel olarak boya, mürekkep, plastik, seramik, • Eskier Uğur. Pigment Nedir? (Tarihi, Tanımı,
kömürü ya da karbon siyahı, tarih öncesi çağlardan kumaş, kozmetik ve gıda maddelerini renklendirmek için Özellikleri). 2017
beri kullanılan siyah pigmenttir. kullanılır. Üretilen pigmentlerin çoğu görsel sanat alanında
kullanılan ince toz halindeki kuru pigmentlerdir. • İrem Bayram/ Oksijen Dergi