Page 60 - LabMedya - 74

60 BOTANİK

Biyolog
Muhyettin
Şentürk
/

Yeryüzünde yaşayan tüm canlılar beslenme, büyü- (böcekler) tespit edilmiş ve bilim insanları bu ve ben- ünlenmiştir. Etçil bitkiler yalnız bu hayvanlara değil insanlara da
me-gelişme ve adaptasyon gibi temel ortak amaçları zer bitkilerin yapıştırıcı tuzakları kullanarak hayvan- ilham olmaktadır. Portekiz’de, içindeki suyun doğal
güderler. Bu bakımdan söz konusu amaçlar doğrul- ların (böcekler) yapraklar üzerinde yapışıp kalmasını Suibrikleri; ibrik benzeri bir tuzak organı ve bu organ yöntemlerle temizlendiği yapay yüzme gölleri inşa
tusunda tüm canlılar neredeyse benzer özellikler sağlayıp belli bir süre hayvanlar öldükten sonra yere da bir kapağa sahiptir. Kapaklar yağmur suyunu ön- eden bir tasarımcıya etçil bitkiler ilham olmuştur. Bu
sergilerler. Bitkiler de diğer canlılar gibi beslenme ve düşüp bitkinin toprağına azot olarak girmiş olduklarını lemek içindir fakat bir suibriği türünde (Nepenthes tasarımcı sivrisinek ve diğer sucul böcek larvalarını
savunma amacı ile avlama yeteneklerine sahiptirler. keşfetmişlerdir. gracilis) kapak altındaki nektarlardan faydalanan kontrol etmeye yardımcı olması için suya su miğferleri
karıncalar beklenmedik şekilde bitkinin tuzağına dü- (Utricularia) eklemektedir.
Beslenme amacı ile bitkiler sayısız yöntem geliştirip Bitkilerde avlama amaçlı yapışkan tuzaklı yapraklar şerler. Diğer türlerde nektar kaynağı olan kapaklar
diğer canlıları avlayarak beslenir. Özellikle hayvan- sadece toprak üstünde mi kullanılır? 2012’ye kadar güvenilirdir çünkü; nektar sağlayıcısı olarak bitkiler Sonuç olarak; bitkiler beslenme ve savunma amaçlı
larla beslenen bitkilere ‘etçil bitkiler (etobur/karnivor bu sorunun cevabı evet idi. Hatta 2012’ye kadar böyle tozlaştırıcıları için güvenilir ortam sağlarlar. Fakat avlama yeteneğine sahiptir. Bitkilerin bu yetenekleri
bitkiler)’ dense de bitkilerin diyetinde yalnız hayvanlar bir soruyu sormak bile tuhaf gelebilirdi. Fakat 2012’de bu suibriği türü bu konuda hayvanları zor durumda diğer canlılara ilham olmakta veya bazı canlıların
yoktur. Fakat azotça fakir topraklarda etçil bitkiler Brezilya’da yapılan yeni keşifle sinirotugiller ailesinden bırakmaktadır. Muhtemelen bu türde tozlaşma aracı faydasına da olabilmektedir. Neticede bu yeteneğe
ilgili eksik maddeleri hayvanlardan temin ederler. (Plantaginaceae) Philcoxia cinsine ait türlerin solu- yalnız karıncalar değildir ve tek tozlaştırma aracı ola- sahip neredeyse tüm bitkilerin sayısı kadar farklı
Bunun için hayvanlara kıyasla daha ‘hareketsiz’ du- canları avlamak için yer altından yapıştırıcı tuzaklar rak karıncalar kullanılmamaktadır diye düşünebiliriz. avlama stratejisinin var olabileceği öngörülmektedir.
ran bitkilerin belli başlı avlama stratejileri geliştirdiği kurduğu keşfedilmiştir (sinirotugillerde başka bir
görülmektedir. etçil bitki yok, şimdilik-!-). Bu buluş karnivor bitkiler Günümüz verileri bitkilerin besin alışkanlıklarını ge- Kaynaklar:
evrimi açısından oldukça önemli olduğu gibi diğer liştirmek için hayvanları kullandıkları çok farklı stra-
Her ne kadar bitkiler, hayvanlar gibi etçillik özelliği azotça fakir topraklarda yaşayan bitkilerin de benzer tejiler olduğunu göstermektedir. Örneğin gerçekte Ê Chamovitz, D. 2012. What A Plant Knows - A Field
gösterse de -her konuda olduğu gibi bu konuda da- tekniği kullanıp kullanmadıkları sorusunu gündeme etçil olmayıp fakat hayvanları kullanan bitki grubu Guide To The Senses (Bitkilerin Bildikleri - Dünya-
bitkiler söz konusu özellik bakımından da özelleştir- getirip, bilimsel çalışmaların bu yöne kaymasına se- da vardır bunlara; ‘protokarnivorlar’ adı verilmektedir. ya Bitkilerin Gözünden Bakmak). Metis Yayınları.
miştir. Bitkilerdeki etçilliğin hayvanlarınkinden farklı bep olabilecektir. İstanbul. (Çeviri: Gürol Koca).
olduğu görülmektedir. Etçil hayvanlar temel enerji ve Bunlar dışında bitkilerin kimyasallar kullanarak da
kalori kaynağı temini için avlarlar. Öte yandan etçil Bitkilerde toprak altından tuzaklar oluşturma özelliği avladıkları bilinmektedir. Kimyasallar kullanarak bitki- Ê Mancuso, S., Viola, A. 2017. Bitki Zekâsı (Verde
bitkiler mineral, özellikle azot ve fosfor kaynağı temini yalnız yapraklarla değil diğer organlarla da olabilmek- ler diğer canlıları hatta diğer bitkileri de ‘zehirleyerek’ Brillante). Yeni İnsan Yayınevi, 2.Baskı, İstanbul.
için avlamaktadırlar. tedir. Örneğin; sumiğferigillerden (Lentibulariaceae) avlayabilmektedir. Zehir kullanarak avlama yeteneği (Çeviren: Almıla Çiftçi).
Genlisea cinsine ait türler de toprak altında soğan normalde canlılar içerisinde yalnız insanlarda var
Avlama stratejilerinin en bol bulunduğu grup olan oluşturarak bu soğanlar sayesinde toprak altı canlıları olduğu sanılmaktadır. Oysa insanlar zehirle avlama Ê Pereira, C. G., Almenara, D. P., Winter, C. E.,
etçil bitkilerin sayısına bakıldığında; en az 600 tür gibi bitkiye av olmaktadır. yeteneklerini bitkilerden öğrenmişlerdir. İnsanlardan Fritsch, P. W., Lambers, H., Oliveira, R. S. 2012.
büyük bir rakamla karşılaşılmaktadır. Bu grup bitkiler çok daha önce bitkiler, hayvanları ve diğer bitkileri Underground leaves of Philcoxia Trap and Digest
yalnız güneş gülü (Drosera) ve sinekkapan (Dionaea) Yapışkan kullanarak hayvanları avlayan etçil bitkilerin özütlerinde yer alan zehirli kimyasal maddelerle Nematodes. Proceedings of the National Aca-
gibi bilindik yaprak kapama gibi aşina olduğumuz sayısı da fazladır. Hatta bu bitkiler içerisinde yapıştırıcı zehirleyerek avlamaktadır. Bu grup bitkilerde av- demy of Sciences, 109(4), pp. 1154–1158.
tuzakları değil ayrıca yapışkan kullanma, kimyasal özelliği en kuvvetli olan bitkinin de Roridula cinsine ait lama amacı beslenmek için değil savunma amaçlı
kullanma vb. tuzaklar da dahil olmak üzere birbirinden bitkiler olduğu bulunmuştur. Hız bakımından da su- kullanılmaktadır. Ê Thompson, K. 2018. Darwin’s Most Wonderful
farklı tuzak ve aletleri kullanmaktadırlar. miğferleri (Utricularia) açık ara farkla en hızlısıdırlar. Plants: Darwin’s Botany Today (Darwin’in En
Bu bitkiler (sumiğferleri) hayvanları tetikleyici tüyler Bitkilerin birbirinden farklı avlama stratejileri hayvan- Güzel Bitkileri: Günümüzde Darwin Botaniği).
Sinekkapan bitkisinin avlama stratejisi basittir; belirli aracılığı ile özel organları olan keselerine düşmelerini lara da ilham olmaktadır. Örneğin; böceklerle besle- Ginko Bilim. Birinci Basım, Kasım/2019, İstanbul.
zaman aralıklarında iki tuzak tüye dokunan hayvan sağlar. Söz konusu bu tuzaklama işlemi üç milisaniye nen birçok eklembacaklının bitkilerle birlikte evrim (Çeviren: Mehmet Bona).
yaprak kapama tepkisini çalıştırmakta ve hızlı bir sürmektedir. Bu süre etçil bitkiler arasında ve tüm geçirdiği bilinmektedir (evrim bilimde buna ‘paralel
hamle ile yapraklar arasında kalıp avlanmaktadır. bitkiler arasında en hızlı hareket olarak bilinmektedir. evrim’ denilmektedir). Bu eklembacaklılar otçul hay- Ê https://www.bilimya.com/bitkiler-de-avlar-mi.
Etçil bitkiler arasında sadece yaprak kapama hare- Büyüklük bakımından muhtemelen en büyük avı bit- vanların saldırısına uğramış bitkilerin yolladığı uçucu html
ketleri yoktur. Örneğin; kültüre edilen bazı bitkilerde kiler aleminde suibrikleri (Nepenthes) yapmaktadırlar. sinyalleri fark ederek bu sinyalleri besin bulmak için
(patates, tütün gibi) bitkiler üzerinde ölü hayvanlar Suibrikleri fare, kertenkele ve hatta kuş avlamakla ipucu olarak kullanmaktadırlar.

Labmarkershop.com Türkiye’nin En Büyük ONLINE Laboratuvar Alışveriş Sitesi