Page 34 - LabMedya - 67

34 PSİKOLOJİ w w w .labm edy a. c om

Kln. Psk. Müge LEBLEBİCİOĞLU ARSLAN
İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Psikoloji Uzmanı
YANGINLAR ÇOCUKLARDA

DEPRESYONA NEDEN OLUYOR

DÜNYA GENELİNDE VE ÜLKEMİZDE NE YAZIK Kİ ŞU ANDA DA OLDUĞU GİBİ HER YIL
ÇOK SAYIDA ÇOCUK VE ERGEN BİREY, DOĞAL AFETLERE MARUZ KALMAKTA VE
BU AFETLERDEN PSİKOLOJİK, FİZİKSEL VE SOSYAL OLARAK FARKLI ŞEKİLLERDE
ETKİLENEBİLMEKTEDİRLER.

DOĞAL AFETLER DEPRESYONA hissediyorsa bebek o duyguyu alır ve öyle Çocuk ya da ergenler travmatik stres ifade etmesini desteklemelidir.
NEDEN OLUYOR hisseder. Dolayısıyla afet karşında annenin belirtileri göstermeleri için sadece Bu durumu kendi duygularından
yaşadığı kaygı, korku ve stres duygular travmatik olaya doğrudan maruz kalmaları örneklendirerek teşvik etmelidir. Örneğin;
Yapılan çalışmalarda çocuk ve ergenlerin doğrudan bebeğe geçebilir ve güvensizlik gerekmeyebilir, travmatik olaya maruz ‘Bazen çok korkabiliyorum, bazen daha
yangın ve deprem gibi doğal afetlerden duygusunu tetikleyebilir. kalmadan işitsel, yazılı, görsel sosyal mutlu olabiliyorum. Bir arada farklı
yetişkinlere göre psikolojik açıdan daha medya aracılığıyla, olaylarla ilgili hikayeleri duygular yaşabiliriz.’ Ayrıca ebeveynler
fazla etkilenebildikleri; bu etkinin düzeyinin “YA BEN OKULDAYKEN dinleyerek ya da ebeveyn tutumlarını duygu ifadesini resim ve oyun yoluyla
ise çocuğun yaşı, ebeveyn tutumu, sosyal YANGIN ÇIKAR VE AILEM BENI gözlemleyerek de travmatik stres belirtileri
medyaya ne şekilde maruz kaldığı, afete KURTARAMAZSA” gösterebilirler. da teşvik edebilirler. Unutulmamalıdır ki
doğrudan ya da dolaylı olarak maruz oyun çocuğun dilidir.
kalıp kalmaması gibi faktörlerin önemli Okul öncesi dönemde (2-5 yaş) ise soyut ÇOCUKLARIN YANGINDAN
olduğu düşünülmektedir. Her ne kadar gelişimi henüz tam gelişmemiş çocuk, ETKILENMEMESI IÇIN NELER • Çocuklarla yaşanılan olayla ilgili ne
doğal afetlerin çocuk ve ergen bireyler yaşanılan durumu anlamlandırmakta YAPILABILIR? hissettikleri ve ne düşündükleri hakkında
üzerindeki psikolojik etkisi Travma Sonrası zorlanabilir. Bu dönemde çocuklar konuşulabilir. Acil durumlar karşısında
Stres Bozukluğu ‘TSSB’ gibi düşünülse duygularını sözel yoldan ziyade davranışsal • Öncelikle ebeveynlerin kendi ruh neler yapılabileceği üzerinden çocuklarla
de her çocuğun afet sonrası aynı sorunu olarak ifade ederler. Bu yaş aralığında anne sağlığını olumlu yönde etkileyecek tutum konuşulması çocuğun kendisini güvende
yaşayacağının düşünülmesi yanlış bir babaya aşırı bağlanma, bakım verenden ve davranışlarda bulunmaları hatta hissetmesini sağlar. Ebeveynler kendileri
düşünce yapısı olacaktır. TSSB’nun yanı ayrılmak istememe, huzursuzluk, aniden gerekli görüldüğünde bir uzmandan ardında konuşurken bile, çocuğun
sıra depresyon, anksiyete, uyum sorunları, ağlama nöbetleri, parmak emme, bebeksi destek almaları oldukça önemlidir. Daha ruhsal yapılanmasına uygun olmayan
fobiler ve patolojik yas afetlerden sonra konuşmalar, altını ıslatma, tek başına öncede söylediğim gibi anne kendisini
çocuk ve ergenlerden sonra en sık görülen uyumak istememe, yeme ve giyinme nasıl hissediyorsa çocukta öyle hisseder. anlatımlarda bulunmamalı, görsel
psikolojik etkiler olduğu söylenebilir. yetisini kaybetme gibi regresif davranışlar Ebeveyn ve çocuk arasında kurulan detaylar paylaşılmamalı ve sosyal
görülebilir. güvenli bağın çocuğun ruh sağlığında medyaya çocuğun maruz kalmamasına
ANNE KARNINDAKI BEBEKLERDE Okul çağı çocukluk döneminde (6-11 iyileştirici bir gücü vardır. Dolayısıyla dikkat edilmelidir.
bu dönemde özellikle ebeveynin tutarlı,
AFET ETKI BIRAKABILIR
yaş) ise; bu dönemlerde çocukta yoğun şefkatli, ilgili ve kapsayıcı tutumu
bir korku duygusu oluşabilir. Bu durumda çocuğun ruh sağlığını olumlu yönde • Tüm bu süreçte çocuğun günlük
Çocuk ve ergenlerin ruhsal yapılanmaları çocuk aileden ayrı okul vb. bir yere etkiler. Ebeveyn çocuğunu gözlemleyen, rutinlerine sadık kalınmalıdır. Rutinler
yetişkinlerden oldukça farklıdır. Bu gitmek istemeyebilir. Örneğin çocuk ‘ya izleyen bir rol takınarak çocuğun sayesinde çocuk hayatının normal
farklılıkları çocuk, ergen ve yetişkin olarak ben okuldayken yangın çıkar ve ailem ihtiyacını belirlemeli ve desteklemelidir. bir şekilde devam ettiğini düzeninin
ayırmaktansa söz konusu çocuk ruh beni kurtaramazsa’ şeklinde düşünebilir. bozulmadığını fark eder, kendini güvende
sağlığı olduğunda yaş olarak gruplayarak Öfke, saldırganlık tepkisi gösterebilir. • Bu süreçte çocuklara doğa olaylarını hisseder ve rahatlar. Dolayısıyla hem
bakmak, afetin çocuğun psikolojisi üzerinde Dikkati toplamada ve odaklanmada anlatırken son derece dikkat gösterilmeli
meydana getirdiği etkiyi anlamak adına güçlük yaşayabilir. Bu durum akademik ve uygun sözcükler seçilmelidir. Çocuğun ailenin hem de çocuğun olabildiğince
daha sağlıklı olacaktır. Bu gruplama başarısını olumsuz yönde etkileyebilir. Mide yaşına, mizacına uygun kelimeler aynı düzende yemek yemesi, uyuması
da bebeklik dönemi (0-1) hatta anne bulantısı, baş dönmesi ve karın ağrısı gibi kullanarak iletişim kurulmalıdır. Ebeveyn vb. düzenleri devam ettirmesi çocuğun
karnındaki dönem dahi çocuğun ruhsal psikosomatik belirtiler gösterebilir. Uyku iletişim kurarken bir şey yok, sorun yok ruh sağlığı açsından koruyucu bir rol
yapılanması açısından oldukça önemlidir. problemleri ve kabuslar görülebilir. gibi çocuğu kandıracak yalan cümleler oynadığı söylenebilir. Son olarak, eğer
Bebekler fiziksel yaralanmalar dışında kullanmaktan kaçınmalıdır. Siz sözel çocuğunuz yoğun bir duygu durum
afetlerden doğrudan etkilenmezler ancak Ergenlik Döneminde (12-17 yaş) ise; yolla söylemeseniz bile çocuk ya da içerisindeyse, bu duygu durumuyla
bu dönemde bebeğin psikolojisi üzerinde ergenlik döneminin getirdiği fizyolojik ergen ebeveynin tutumlarından, vücut baş etmekte güçlük yaşıyorsa, bunun
etkili olan en önemli faktör ebeveynin ve psikolojik değişimlerle başa çıkmaya dilinden kaygıyı anlar ve hisseder. Ayrıca sonucunda işlevselliği olumsuz yönde
tutumudur. Özellikle ebeveynin kaygılı çalışan ergen afet sonrasında uyku bu durumun tam aksi olan abartılı etkileniyorsa, odaklanma, dikkat, yeme
tutum ve davranışları bebeğin güvenli bozuklukları, kâbus görme, öfke anlatımlardan da kaçınılmalıdır. Bu
bağını zedeleyebilir. problemleri, madde ve alkol kullanımına tarz iletişimler çocukta var olan kaygı ve uyku problemleri varsa, regresif
yönelme, kendine zarar verici davranışlar duygusunun daha çok artmasına neden davranışlar devam ediyorsa bir Psikoloji
Afetin, bebeğin ruh sağlığı üzerinde ve intihar eğilimi, sorumluluklarını yerine olur. Çocuğa hazır olmadığı bilgileri uzmanından destek alınması çocuk
nasıl bir etki oluşturacağının en önemli getirmek istememe ve özgüven eksiliği, aktarmaktan kaçınılmalıdır. ve ergenin ruh sağlığı açısından daha
belirleyicisi bakım verenin afet karşında depresif belirtiler, uyum ve davranış • Ebeveyn çocuğa kendi duygularını ifade sağlıklı olacaktır.
verdiği duygusal tepkilerdir. Anne nasıl bozuklukları görülebilir. etmelidir. Ayrıca çocuğun duygularını