Page 56 - LabMedya - 54

56 GENETİK www .labmedy a.c om

PREİMPLANTASYON GENETİK TANI İLE

GEBELİK ORANI ARTTIRILIYOR

Azize ÖZEN

Preimplantasyon genetik tanı (PGT), PGT uygulaması daha çok ailesel olarak Gelecekte genetik geçişli hastalıklardan ve inversiyon gibi yapısal kromozom
gebelik öncesinde laboratuvar ortamında geçiş gösteren ve doğum sonrasında tedavi olduğu kabul edilen kardiovasküler, değişikliklerin gözlendiği çiftlerde,
oluşturulan embriyolar üzerinde yapılan edilemeyen hastalıklar için önerilmektedir. diabet, hipertansiyon gibi hastalıkların bireylerde uygulanan IVF denemelerinde
bir genetik tarama testidir. Tüp bebek Ilk PGT bebeği 2000 yılının Ekim ayında ve kanserlerin de PGT yöntemiyle tespit mevcut kromozomal anomaliye spesifik
yöntemi, embriyo üzerinde de bu testlerin Amerika Birleşik Devletleri’nde dünyaya edilebilmesi ve gelecek nesillerde tamamen PGT işlemi uygulanır. Kromozomal
yapılabilmesini mümkün kılar. Bu yönteme gelmiştir. Bu gebelikte PGT yöntemi ortadan kalkması için yapılan araştırmalar anomaliler içerisinde yer alan kökeni
“Embriyoda Genetik Tanı” (Preimplantasyon kullanılarak, yaklaşık 15 embriyo arasından devam etmektedir. saptanamamış marker kromozomlar ile
Genetik Tanı) adı verilmektedir. Gebelik tek sağlıklı olanı seçilip transfer edilmiştir. bir translokasyon tipi olan insersiyonel
öncesi genetik tanı (PGT) adı verilen bu Günümüzde, bazı özel durumlar dışında translokasyonlarda PGT yapılması mümkün
işlem; yumurta ve sperm hücrelerinin 90’lı yılların sonunda Amerika ve hemen hemen tüm genetik hastalıklarda değildir.
laboratuvar ortamında döllenmesi Avrupa’da uygulanmaya başlanan PGT preimplantasyon genetik tanı (PGT) işlemi
sonucunda gelişen embriyolardan uygulaması ülkemizde de gerekli görülen uygulanabilmektedir. PGT işleminin
1 veya 2 adet hücre alınması ile hastalarda kullanılmaktadır. Tekrarlayan uygulanabilmesi için ailede bulunan genetik Preimplantasyon Genetik Tanı Uygulaması Yapılmış
Hastalıklar
gerçekleştirilmektedir. düşükler, başarısız tüp bebek denemesi, hastalığın tanımlanmış olması şarttır.
ileri yaş ya da eşlerden birinde genetik Yapısal Kromozom Sayısal Kromozom
Bozuklukları
Bozuklukları
Alınan hücrelerde özel yöntemler veya kromozomal hastalık (hastalık ya TEK GEN HASTALIKLARI
kullanılmakta ve doğacak bebekteki da taşıyıcılık) var ise; PGT yönteminin Reciprokal translokasyon Klinefelter sendromu
sayısal ve yapısal kromozom bozuklukları kullanılması önerilebilmektedir. Bu yöntem Tek gen hastalıklarının embriyo aşamasında Robersonian translo- Mozaik turner sendromu
ile tek gen hastalıklarının (talasemi, ile sağlıklı ve genetik hastalık taşımayan tanımlanması kromozomal hastalıklara kasyon
orak hücreli anemisi, kistik fibrozis gibi) embriyolar seçilir ve transfer edilir. Örneğin göre daha güç olup PGT işlemi için Inversiyon XXY
tanısı yapılabilmektedir. Böylece sağlıklı X kromozomuna bağlı olarak anneden farklı teknikler ve daha gelişmiş cihazlar Mikrodelesyon send- XXX
embriyoların anne adayına transferi ile bebeğe geçen ve karaciğer hastalığına gereklidir. PGT işleminin uygulanabilmesi romları
sağlıklı bebeklerin doğması sağlanmaktadır. sebep olan ornitin karbamil transferaz için en önemli koşul hastalığa neden olan X kromozomu deles- Marker kromozom
enzim eksikliği hastalığının meydana ve mutasyon olarak adlandırılan DNA yonları
Preimplantasyon Genetik Tanı Kimlere gelişi, PGT yöntemi sayesinde tüp bebek değişikliğinin önceden saptanmış olmasıdır.
Yapılmalı? tedavisinde gelişen embriyolar arasından Tek Gen Hastalıkları
• 36 yaş ve üzeri yaştaki anne adaylarına, bu hastalığı taşımayanların seçilip anne DNA hastalıklarının embriyo aşamasında Lösemi - HLA Talasemi - HBB
• Iki veya daha çok tüp bebek rahmine yerleştirilmesiyle engellenebilir. incelenebilmesi için, set-up aşaması olarak HLA + talasemi Orak hücre anemisi - HBB
uygulanmasına rağmen gebelik elde adlandırılan ve genellikle 2-3 ay arasında HLA + orak hücre Spinal musküler atrofi
edilememiş çiftlere, Günümüzde PGT ile hemofili, Duken ve süren bir hazırlık aşaması gereklidir. anemisi (SMA) - SMN
• Tekrarlayan erken gebelik kayıpları nöromüsküler distrofi gibi kas hastalıkları, Set-up aşaması, PGT yapılacak ailede Kistik fibrozis - CFTR Duchenne/Becker mus-
(düşükleri) olan çiftlere, tay-sachs, kistik fibrozis, orak hücre hastalığa neden olan genetik bölgedeki küler distrofisi - DMD
• Dengeli translokasyon taşıyıcısı çiftlere, anemisi ve frajil X sendromu, Down mutasyona spesifik yapılır. Ayrıca, embriyo Hemofili A - F8 Hemofili B - F9
• Ailevi Akdeniz Anemisi, Orak Hücre sendromu ve diğer bazı kromozomal aşamasındaki testlerin tek bir hücrede Frajil X - FMR1 Fenilketonüri - PAH
Anemisi, Kistik fibrozis, SMA gibi tanısı hastalıklar da PGT yöntemiyle teşhis yapılmasından kaynaklanan yanlış tanı
mümkün olan bazı tek gen hastalıkları edilebilmektedir. riskini azaltan ve aileye özgü olan informatif Ailesel akdeniz ateşi Nörofibromatozis - NF1
yönünden risk taşıyan eşlere, marker’ların belirlenmesini de kapsar. (FMF) - MEFV
• Önceki gebeliklerinden genetik hastalıklı Embriyolara zarar vermeden uygulanan Gaucher hastalığı - GBA Pompe hastalığı - GAA
bir çocuk sahibi olan çiftlere, PGT yönteminin sonucu 24 saat içerisinde Hastalık tanısının konamadığı, klinik olarak Wilson hastalığı - ATP7B Galaktokinaz - GALK1
• Anöploidili (kromozom bozukluğu alınabilmektedir. Bu yöntem 3 şekilde tanı konulup genetik testlerin yapılmadığı Glisin ensefalopatisi Glutarik asidemi tip 2 -
bulunan) gebelik öyküsü olan annelere, yapılabilir; veya yapılamadığı ve DNA testlerinin - AMT ETFDH
• Gonadal mozaism (Iki ya da daha çok • Anne yumurtalıklarından (oosit) polar normal olarak saptandığı çiftlerde set-up Smith-Lemli-Opitz Trioz fosfat izomeraz
aynı anormalliğe sahip doğum ürününe cisim biopsisi, (yalnız anneye ait olan aşamasının mümkün olmaması nedeniyle sendromu - DHCR7 yetmezliği - TPI1
rağmen eşlerin genetik test sonuçlarının hastalıkları saptayabilir) PGT işleminin uygulanması mümkün Epidermolizis bülloza Sitrülinemi tip I - ASS1
normal olması) olgularına, • 3 günlük embriyodan (6-8 hücreli) alınan değildir. distrofika - COL7A1
• TESE olgularına, (şiddetli erkek doku örneklemesi, (blastomer biopsisi)
infertilitesi ile birlikte olan olgular) -Pratikte en çok kullanılan yöntemdir- KROMOZOMAL HASTALIKLAR
• Poor responder’lar, (hiperstimulasyon • 5 günlük embriyodan alınan doku
protokolüne yetersiz cevap veren olgular) örneklemesi. (blastokist biopsisi) Genetik Kromozomal hastalıklar, sayısal ve Kaynak:
• X kromozomuna bağlı geçiş gösteren tanı için günümüzde array CGH denilen yapısal olarak iki ana gruba ayrılmaktadır. www.preimplantasyongenetiktani.com
hastalıklar açısından eğer söz konusu metod kullanılmakta ve bu sayede Klinefelter (46,XXY) ve mozaik Turner www.geneticalliance.org
hastalığın direkt genetik tanısı insanda ki 46 kromozomun tamamı (46,XX/45,X) sendromu sayısal kromozom
yapılamıyorsa embriyonel seks tayini. sayısal olarak ortaya konabilmektedir. anomalileri saptanan veya translokasyon