Page 60 - LabMedya - 36

60 www.labmedya.com

Kertenkelelerde Üçüncü Cinsiyet

Dişilerle Rekabet Edebilir

Kertenkeleler ve keler gibi değil, aynı zamanda görünür biçimde sonucunda, normal dişiler ve dişi Kertenkelelerin bugün dünya üzerinde
sürüngenler için bile seks ve daha cesur ve atılgan olmaları olarak cinsiyet kromozomu kaybolabilir. 3000’den fazla türü mevcuttur.
Soğuk iklime fazla dayanıklı
cinsellik basit sıradan olaylar görülüyor. olmadıklarından genel olarak çöllük
olmayabilir. Memelilerin “ bölgelerde ve tropikal kuşakların
aksine, doğu Avustralya’da Şekilleri, fizyolojileri ve davranışları kurak kısımlarında çok boldur. Yer
incelenen 20 adet cinsiyet-
bulunan iri kertenkeleler olan değiştirmiş dişi, 55 erkek ve 40 Burada bir kafa karışıklığına altında, ağaçlar üzerinde yaşayanları
sakallı ejderlerin (ing. central normal dişi kertenkeleden elde sebep olmamak için şunu olduğu gibi, havada uçanları, suda
bearded dragons) cinsiyetleri edilen verilerin analizi sonucunda, belirtmekte fayda var: bu yüzenleri, renk değiştirebilenleri de
hem kromozomları hem de bilim insanları cinsiyeti-değişmiş kertenkele türünde dişiler, boldur.
Uzunca ve yuvarlakça olan
çevre şartları tarafından dişilerin fiziksel olarak erkeklere cinsiyet kromozomlarında vücutlarının üzerleri pullu veya
belirleniyor. benziyor olduğunu ortaya çıkardı. tıpkı insanlardaki erkek pürtüklüdür. Çoğunlukla dört ayaklı
Buna göre istatistiksel olarak da cinsiyet kromozomları (XY)
doğrulanan veriler, süperdişilerin, gibi heterogametik bir yapıya ve pek azı iki ayaklı veya tamamen
Eğer bıraktıkları yumurtalar yüksek ayaksız olurlar. Her ayakta beşer
sıcaklıklarda inkübe edilirse erkek ejderlerdeki gibi uzun kuyruk ve sahip. adet parmak ve uçlarında gelişmiş
veya kuluçkaya bırakılırsa, erkek yüksek vücut ısısı özelliklerine sahip Böyle bir popülasyonda, tırnakları bulunur. Karın pulları sırt ve
embriyolar dişiye dönüşüyor. Bu tip olduklarını gösteriyor. ejderlerin cinsiyetleri yanlarda olanlardan daha iridir.
bir çevresel etkinin sonuçları kısa artık genetik olarak değil Kertenkelelerin büyük çoğunlunda
vadede çok önemsiz gibi görünebilir Bu iki cinsiyetin davranışsal olarak yalnızca bir çevresel şart göz kapakları vardır ve çoğunda
ancak tür içi davranışların evriminde da benzer tarafları var: kromozomal olarak sıcaklık tarafından hareketlidir. Gekogillerde ve
ve üreme aktivitelerinde uzun vadede yapılarının değişmemiş olması Amerika’da yaşayan Xantusiidae
belirleyici sonuçlar doğurabilir. dolayısıyla aktif ve cesur erkekler gibi belirlenecektir. familyasının bireylerinin ise göz
Bahsi geçen şekilde cinsiyet- davranan süperdişiler, dahası verimli kapakları, kenarlarından birleşmiş
değiştiren kertenkeleler, hali hazırda ve yaşayabilir yumurtalar bırakıyor. Elbette şu ana kadar bahsedilen olup, saat camı gibi saydam ve
erkek kromozomlarını taşıyorlar Proceedings of the Royal Society her şey yalnızca laboratuvar hareketsizdir. Yine Scincidae
ancak fonksiyonel veya başka bir B‘de yayımlanan makalelerinde ortamında gerçekleşti. Doğada bu familyasından Ablepharus cinsi ve
deyişle işlevsel olarak süperdişilere araştırmacılar, bu cinsiyeti-değişmiş tip bir özelliğin kendiliğinden ortaya Lacertidae familyasından Ophisops
dönüşüyorlar. Bu süperdişilerin dişilerin genetik olarak direkt erkek çıkması, deneyde uygulanan kuluçka cinslerinde gözkapağı birleşmiş olup
bıraktığı yumurtalar da normak olan kertenkelelere göre daha erkeksi sıcaklığının doğada da elde edilmesi sabittir. Yer altında yaşayan türlerin
dişilere göre sayıca daha fazla. davranışlar sergilerdiklerini öne mümkün olabilir mi? Bilimciler de haricindekilerin dışkulak delikleri
sürüyor. bunun incelemesine devam ediyor. mevcuttur. Bazılarının ağaçlara
Yeni çalışma ile, belli koşullar asılmaya yarayan ince uzun ve
altında bu süperdişilerin normal Tüm bu avantajların beraberinde Bilimfili kuvvetli kuyrukları vardır.
dişileri yok oluşa sürükleyebileceği getirdiği üzre, üçüncü cinsiyet Kaynak : Virginia Morell, ‘Third sex’ lizards could Kertenkeleler kendilerine yapılan bir
ön görülüyor. Bunun çıkarımın olan süperdişiler normal dişiler outcompete their normal female cousins, 7 Haziran saldırıda kuyruklarını bırakabilirler.
2016 , www.sciencemag.org/news/2016/06/
sebebi ise yalnızca yeni süperdişi ile kolaylıkla rekabet edebiliyor ve third-sex-lizards-could-outcompete-their-normal- Kertenkelelerin kuyrukları koptuğu
cinsiyetinin çok yumurta üretmesi hatta bilim insanlarına göre bazı female-cousins zaman bir ayı geçmeyen bir zaman
kertenkele popülasyonlarında bunun Makale Referans : DOI: 10.1126/science.aag0594
içinde yeni bir kuyruk meydana
gelir. Yalnız bu yeni yetişen eskisi
gibi olmayıp pul, renk ve yapı
bakımından farklıdır. İlk kuyruktaki
gibi omurgalar yoktur. Yeni kuyruğa
kıkırdak dokusundan bir yapı destek
olur. Bunda pullar gayri muntazam
olup derideki desen meydana getiren
boyalar da yoktur. Kuyruk kopmadan
kırılırsa o yerden yeni bir kuyruk
uzar. Böylece çatal kuyruk meydana
gelir. Kertenkelelerdeki bu organ
yenilenmesine (Rejenerasyon) denir.
Böcek, akrep, çokbacaklılar ile
beslenen kertenkelelerin kasla
hareket eden ileriye uzanan dilleri,
avları yakalamada en büyük
silahlarıdır. Dil üzerindeki yapışkan
tükürük, avı yakalayıp bırakmamada
yardımcı olur. Çene içerisine
oturtulmuş dişleri vardır.