Page 44 - LabMedya - 32

44 HABER SAYI 32

KARA ÖLÜM

14. yüzyılda bu salgına "Büyük
Ölüm" dense de, daha sonraki
yıllarda "Kara Ölüm" olarak

tanımlanmıştır. Bunun sebebi
de, genel inanca göre, bu
hastalık sonucunda deri altı veba
kanamalar yüzünden derinin
siyaha dönmesidir. Aslında bu
ad mecazi anlamda kullanılmış
olup, "kara" burada kasvetli,
sıkıntılı, kederli anlamına gelir.

Veba, Yersinia pestis adındaki bakteri organlarda kanama başladığı zaman da, araştırmacılar Kara Ölüm'ün Yersinia Diğer şekillerde ise ilk anda diğer belirtiler
tarafından oluşturulan enfeksiyon akan kanın birikmesi sonucu ciltte siyah pestis adlı bakterinin yol açtığı, sıçan görülmeyebilir veya ağır şekillerinde
hastalıklarına verilen genel isimdir. lekeler oluşur. yardımıyla ve pireler tarafından taşınan hastalarda yorgunluk ve dalgınlık ortaya
Antik Çağlar'dan itibaren tanınmış bir Geçmişte belirli dönemlerde bu hastalığın aynı hastalık olduğuna hükmetmişlerdir. çıkar. Ateş yüksektir ve sabah akşam
hastalıktır. Lakabı "Kara Ölüm"dür. Orta büyük salgınları yaşanmıştır. 14. yüzyılda Ancak, bubolar başka hastalıkların da farkı çoktur. Hastada huzursuz bir hal
Çağ'da 1347-1353 arasında, Avrupa kara ölüm olarak kayıtlara geçen salgının, belirtisi olabildiği için Kara Ölüm'ün görülür. Solunum sık, nabız hızlı ve
nüfusunun üçte birinin kaybedilmesinden hıyarcıklı veba olduğu sanılmaktadır. bir veba salgını olduğu kesinlik zayıftır. Şiddetli susuzluk hissi vardır.
sorumludur. (Ayrıca bu hastalık 1347- Ortaçağda ve 19. yüzyılın başlarında kazanmamıştır. Günümüzde bu salgının İkinci gün lenf bezlerinde şişme başlar
1348 yılları arasında Venedik nüfusu veba salgınları sık sık görülmekte ve her sebepleri hâlâ araştırılmaktadır. ve bübonlar ortaya çıkar. Bübonlar ağrılı,
130.000 iken 70.000'e düşmesine salgın halkın yüzde onunu öldürmekteydi. kızarmış ve hassastır. Önceleri serttir,
neden olmuştur.) Modern antibiyotiklerle Tarihe kara ölüm adıyla geçen 1894’teki Vebanın Bulaşması sonradan yumuşar ve cerahatlenir. Etrafı
tedavi edilebilir. Gelişmiş ülkelerin salgın Çin’de başlamış ve dünyanın Veba kemirgen hayvanlardan, farelere, şiş ve iltihaplıdır. Gerileyenler olmakla
tamamında ve gelişmekte olan ülkelerin hemen her tarafına yayılmıştır. İnsan bunlardan da pirelerle insanlara taşındığı beraber çok defa patlar ve cerahat dışarı
pek çoğunda ortadan kaldırılmış olmasına vebasının çoğunlukla görüldüğü yerler, gibi, insandan insana da bulaşabilir.
rağmen Asya ve Afrika kıtalarının bazı Çin, Hindistan, güneydoğu Akdeniz Hastalık ekseriya pirelerle taşınır. Deri akar.
bölgelerinde hâlen görülebilmektedir. kıyıları ve Afrika’dır. üzerine bırakılmış pire dışkısı veya Vebalılarda deri kuru ve sıcaktır. Yüz ve
kusmuğu taşımakla vücuda sokulur. gözler kızarmıştır. Burun, mide, bağırsak
Bulaşıcı ve öldürücü bir Büyük Veba Salgını En çok insan piresi (pulex irritans) ile ve akciğerlerde kanama olabilir. Akciğer
hastalıktır Çin ve Orta Asya'dan başlayan veba, taşınmakla beraber, başka pirelerle vebasında solunum çok hızlıdır. Balgam
Vebanın farelerden bulaştığı kanısı 1347'de Kırım'da bir Ceneviz ticaret de bulaşabilir. Vebalı hastalar, ölüler çıkarılır. Yüzde morarma görünür.
yaygındır, ancak gerçekte bakteriyi yayan merkezini kuşatan Kıpçak ordusunun veya hayvanlarla temas etmek hastalığı Genel olarak 5-7 gün süren (3 gün
bir tür piredir. Ve fareler de bu hastalığın vebalı cesetleri mancınıkla kentin içine bulaştırır. de olabilir) hastalığın son devirlerinde
kurbanıdır. Tarihte veba salgınlarından atmasıyla Avrupa'ya taşındı. Solunum yoluyla bulaşma ender olmakla sayıklama başlar ve hasta komaya girer.
önce şehirlerde büyük miktarda fare Kara Ölüm'ün Avrupa'nın nüfusu üzerinde beraber, vebanın en ağır şekli olan Ölüm oranı %25-75 arasında değişir.
ölümlerinin meydana geldiği görülmüş, büyük bir etkisi olmuş ve Avrupa'nın akciğer pnömonisine yol açar. Ağır septisemi yapan vebada iyileşme
ölü farelerle temas eden insanların, pire sosyal temellerini değiştirmiştir. Roma Hastalığın gidişi sırasında lenf bezleri nadirdir. Akciğer vebası da genel olarak
ısırması nedeniyle bu hastalığa maruz Katolik Kilisesi için de büyük bir darbe ve etrafında büyük değişiklikler görülür. öldürücüdür.
kaldıkları tespit edilmiştir. olan Kara Ölüm; Museviler, Müslümanlar, Lenf bezleri şişer, iltihaplanır. Akciğer,
Hastalık, mikrop kapıldıktan 2-8 gün yabancılar, dilenciler başta olmak üzere karaciğer, dalak, böbrek, beyin gibi Vebadan Korunma
içerisinde kendini gösterir. Hastada azınlıklara zulmedilmesine yol açmıştır. organlarda küçük apseler olur. Kalp Vebalı hastalar ayrı odalarda yatırılmalı
aniden başlayan baş ve sırt ağrıları, Günlük yaşamın belirsizliği insanları genişler. Dalak büyür. ve etrafla teması kesilmelidir. Hastaya
ateş, titreme, kusma, nefes darlığı, o günü yaşamaya itmiş ve bu da Veba Belirtileri bakanlar gömlek, başlık, gözlük ve
halsizlik, deri lekeleri, burun kanaması, Giovanni Boccaccio'nun 1353'te yazdığı Kuluçka devri 2-10 gün kadardır. Akciğer eldiven giymeli, her türlü sağlık şartlarına
kan tükürme, kasık ağrıları ve devamlı Decameron'una yansımıştır. vebasında durum birden bire ağırlaşır. uyulmalıdır. Hastanın salgılarına bulaşan
dalgınlık görülür. Benzer salgın hastalıkların Avrupa'ya her şey kaynatılmalı, hasta odası ve
Dili de kahverengi ve kurudur. her yeni nesille geri döndüğü düşünülür; eşyalar dezenfektan solüsyonlarıyla
Yapılacak ilk iş hastayı tecrit etmektir. etkileri 1700'lü yıllara kadar devam yıkanmalıdır. Vebadan ölenlerin cesetleri
Çevresindeki sağlıklı kişiler koruyucu etmiştir. Bunların arasında 1629-1631 Bilinen bütün büyük
aşı olmalıdır. Bugün için önemi olmayan yıllarında gerçekleşen İtalya salgını, salgınlardan ve savaşlardan ilaçlanarak, ileride bulaşmaya meydan
ve eski devirlerde de olduğu kadar çok Büyük Londra Salgını (1665-1666), daha fazla can alan vermeyecek şekilde defnedilmelidir.
görülmeyen bu hastalığın tedavisi için Büyük Viyana Salgını (1679), Büyük Salgın zamanlarında veya şüpheli hallerde
geç kalmadan sağlık kuruluşlarına haber Marsilya Salgını (1720-1722) ve son salgında Avrupa nüfusunun veba aşısı yapılmalıdır. Korunmada
vermek gerekir. olarak da 1771 Moskova salgını bulunur. yaklaşık üçte biri öldü. kemirici hayvanların ve pirelerin yok
'Hıyarcıklı veba' ('bubonik veba') veba Salgının tanımı üzerine birçok tartışma Salgın Ortadoğu, Hindistan edilmesi çok önemlidir.
hastalığının en yaygın biçimidir. Hastalığa mevcuttur, ancak Avrupa'da 19. yüzyılda ve Çin de dahil olmak üzere
Yersinia pestis adı verilen enterobakteri ortadan kalkmıştır. yaklaşık 75 milyon kişinin Vebanın Tedavisi
neden olur. Bakteri vücuda girdikten Tarihî kayıtlara göre bu salgında Hasta etrafla teması kesilerek ayrı bir
sonra 3 ila 8 gün içinde etkisini gösterir. kasıklarda şişmeler meydana ölümüyle sonuçlanmıştır. odada yatırılır. Bol sulu yiyecekler verilir.
Belirtileri, yüksek ateş, üşüme duygusu, gelmekteydi. 19. yüzyılda Asya'da Bübonlara ıslak ve sıcak pansuman
başağrısı, ishal ve bubo adı verilen, görülen veba hastalığında aynı belirti yapılır.
lenf bezi şişmeleridir. Deri altında ve iç gözlemlendiği için 20. yy. başlarındaki Kaynak: wikipedia'dan yararlanılmıştır.