Page 14 - LabMedya - 30

14 YORUM SAYI 30

kokuyla ilgili deneyim ve duyguları da içeriyor. Doğada koku oluşumuna neden hacminde meydana gelebilecek değişimin
Kokular güçlü pek çok duygusal tepkiyi olan on binlerce farklı molekül koku eşiğindeki değişimle ilişkili olduğu tespit
çağrıştırıyor. Kokuya karşı oluşan tepkilerle edilmiş.
ilgili yapılan araştırmalarda bir kokuyu beğenip var. Bu moleküllerin kimyasal Aβ plakakaları, koku duyusunun kaybı ve
yapısı koku oluşumunda hayli
Alzheimer hastalığı arasında saptanan bu
Farkında beğenmememizin temelinde yatan şeyin sadece önemli. Çok sevdiğimiz bir çiçek sıkı ilişki, Alzheimer hastalığının henüz
duygularla ilişkili olduğu söyleniyor. Çünkü
başlangıç evrelerinde teşhis edilebilmesine,
koku almaçlarının hipokampus, koku korteksi
Olmadığımız ve talamus ile korku, kızgınlık gibi duygusal veya parfüm kokusunun moleküler gene Alzheimer hastalarında koku işlevinin
yapısıyla hoşlanmadığımız bir
tekrar kazanılmasında potansiyel bir tedavi
tepkileri kontrol eden limbik sistemle doğrudan
Vazgeçilmezimiz ilişkili olduğu biliniyor. Kokusuz spreylerlerle kokunun moleküler yapısı aynı geliştirilmesine ve hastalığın ilerlemesinin
durdurulması ya da yavaşlatılabilmesi için yeni
yani plasebo yöntemiyle yapılan deneylerde
daha güvenilir sonuçlar da elde edilmiş. Bu değil. Çok hoş kokan bir maddenin bir ilacın keşfine ışık tutacağı umut ediliyor
kimyasal yapısında ufak bir
KOKU hiçbir kokusu olmayan spreye “güzel koku” değişiklik yapıldığında, artık koku Anılarımız Kokularda mı Gizleniyor?
çalışmalarda görülmüş ki katılımcılar aslında
oluşturmayabileceği gibi hoş
şeklinde tepki göstermiş ve kokunun güzel
Duyduklarımızı ya da gördüklerimizi mi
olduğunu düşünmelerinin daha neşeli olmalarını
olmayan bir koku oluşmasına da
hatırlamak daha kolay, yoksa bir kokuyu mu?
DUYUMUZ sağladığı görülmüş. Başka bir çalışmada neden olabiliyor. Maddelerin yaydığı Yapılan araştırmalara göre göze ve kulağa
ise kokuların hoşluk derecesine göre beynin
gelen uyarılar bazen çabuk unutulabiliyor,
kokunun burnumuza ulaşması,
sağ ve sol yarıküresindeki koku kortikal sinir
karıştırılabiliyor ya da bazı etkenler bu uyarıların
hücrelerinin etkinliklerinde farklılıklar bulunmuş.
Bu çalışmalarda olumlu duyguların beynin sol burundaki almaçlar tarafından öğrenilmesini etkileyebiliyor. Oysa koku duyusu
ve hafıza birbirleriyle tahminimizden çok daha
algılanması ve kokuya özgü
Özlem Ak İkinci yarıküresinde işlendiği, olumsuz duyguların ise sinyallerin beyine iletilmesi koku yakından ilişkili. Bir kokunun bir anı, bir yeri,
Dr. Bilimsel Programlar Uzmanı, sağ yarıküresinde işlendiği iddia ediliyor. bir kişiyi ya da bir olayı hatırlatması da işte
TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi mekanizmasının genel çerçevesini bu yakın ilişki sayesinde gerçekleşiyor. Koku
Koklamak Hayat Kurtarıyor oluşturuyor. Burun boşluğunun üst hafızası denilen bu gizem, deneyimlerimizle
Duyma ya da görme kaybı söz konusu bölümünde yer alan koku epitelinde ilgili aslında. Anılar ve bu anılarla ilgili duygular
Son yıllarda yapılan pek çok çalışma koku olduğunda insanlar korkunç bir durumla karşı koku moleküllerine duyarlı koku kokularla harekete geçiyor ve daha sonra
duyumuzun günlük hayatımızı şaşırtıcı ölçüde karşıya kaldıklarını düşünüyor. Ama koku hatırlanıyor. Kokuya gösterilen tepkinin
yönlendirdiğini söylüyor. Gün içerisinde alma yeteneğinin kaybı söz konusu olduğunda almaç hücreleri var. Bu hücreler öğrenilen bir tepki olduğu düşünülüyor. Örneğin
maruz kaldığımız kokular bazen ruh halimizi, bazen bunun farkında bile olmuyorlar ya da koku molekülleri ile beyin arasında bebeklerin koklama yeteneği olmasına rağmen
davranışlarımızı etkiliyor, bazen de kararlarımızı farkında oluyor ama önemsemiyorlar. Üstelik adeta bir veri işleme merkezi gibi güzel kokuyla kötü kokuyu ayırt edemeyişleri
değiştirebiliyor. Herhangi bir nedenle koku bu bozukluğa sahip pek çok kişi tıbbi yardım çalışıyor. Her koku almaç hücresinin bu öğrenme sürecinin henüz çok başında
duyusunun kaybı ya da bu yeteneğin azalması alma ihtiyacı bile hissetmiyor. Oysa koku olmalarından kaynaklanıyor. Aslında pek çok
ise kişinin hayat standardını olumsuz yönde ve alma duyusunun azalması ya da tamamen yüzeyindeki kıla benzer çıkıntılar yeni kokuyu çocukluğumuzda öğreniyoruz,
önemli derecede etkiliyor. kaybolması bazı hastalıkların ya da sağlık havayla temas halinde. Bu çıkıntılar bu nedenle olsa gerek çoğunlukla kokular bizi
Daha çok eğlenmemize, daha çok alışveriş problemlerinin habercisi. Her şeyden önce koku sayesinde koku almaç hücrelerinin çocukluğumuza götürüyor. Koku ve koku soğanı
yapmamıza neden olabilen koku duyusuna duyumuz bir erken uyarı sistemi olarak görev yüzey alanı artıyor ve hücreler beynin hafıza ve duygularla ilgili bölümü olarak
hiç sahip olmamak ise göz ardı edilmeyecek, yapıyor. Gaz sızıntısı, bozulmuş bir yiyecek bilinen limbik sistemle yakından ilişkili. Kokunun
hatta acil önlem ve tıbbi yardım alınmasını ya da yangın gibi tehlikeli durumların koklama daha fazla sayıda koku molekülüyle yorumlanarak geçmişten bir anının hatırlanması
gerektirecek kadar önemli… yeteneğimiz sayesinde farkına varıyoruz. Kişi temas ediyor. Koku oluşumuna ise limbik sistem sayesinde gerçekleşiyor.
uyurken bile görev başında olan koku duyusu neden olan moleküllerin kendilerine Biliminsanları kokunun önemli bir tedavi
Hayvanlarda duman kokusu gibi tehlikeli durumlarda bizi has almaçlara bağlanmasıyla hücre yöntemi olduğunu da keşfetmiş. Olumsuz bir
deneyim sırasında ya da sonrasında hissedilen
uyarırken, annemizin kahvaltı için hazırladığı
Yaşamsal Öneme Sahip çöreklerin kokusuyla şahane bir sabaha içinde çok sayıda biyokimyasal koku yaşanan o deneyimle bağdaştırılıyor
Hayvanlar dünyasında yaşamsal öneme sahip uyanmamızı da sağlıyor. Sıklıkla görülen koku ve o koku “hoş olmayan” bir koku olarak
koku duyusu beslenme, üreme, bulunulan alma bozukluklarından “hipozmi” koku alma tepkime gerçekleşiyor ve sonuçta hafızada yer ediyor. Ama bunun tersi de söz
bölgeyi tanıma ve iletişim kurma gibi temel yeteneğinde azalma,”anozmi” ise hiç koku beyine iletilmek üzere bir uyarı konusu tabii. Kokular olumlu deneyimlerle de
ihtiyaçların karşılanmasında yol gösterici rol alamama olarak tanımlanıyor ve kişilerin hayat oluşuyor. Daha sonra bu uyarı ilişkilendirilebilir. Tıbbi tedavilerde, özellikle
oynuyor. Yavrular doğdukları andan itibaren kalitesini olumsuz olarak etkileyen sorunlar beynin ön bölümündeki koku psikiyatride bu çok avantajlı bir durum
annelerini kokularından tanıyabiliyor. 24 saatten olarak karşımıza çıkıyor. Genel olarak hipozmi haline gelebiliyor. Örneğin Birmingham
kısa bir sürede anne de yavrularının kokularını % 13-18 oranında görülürken, anozminin soğanına iletiliyor. Koku soğanında Üniversitesi’nde yapılan çalışmalarda epilepsi
ayırt edebiliyor. İnsanlar için de koku alma % 4-6 oranında olduğu biliniyor. Bunlar işlenen bilgiler daha sonra beynin hastalarında aromaterapi uygulamasının etkileri
sistemi aslında en az hayvanların yaşamında insanlar yaşlandıkça daha çok ortaya çıkıyor koku korteksi, hipokampüs, gözlenmiş ve pek çok hastada rahatlama
olduğu kadar önem taşıyor. ve erkeklerde kadınlara oranla daha fazla amigdala ve talamusaltı gibi sağlayan kokular sayesinde nöbet sıklığının
Koku alma mekanizması, farklı kokuları ayırt görülüyor. azaldığı görülmüş.
etme becerisi, koku hücrelerinin beyinle yaptığı bölgelere gönderiliyor.
işbirliği, maruz kalınan kokuya göre değişen ruh
hali, karar mekanizmasında kokuların etkisi artık Koku Duyusu Kaybıyla Gelen Koku Artık Bir Pazarlama Stratejisi
pek çok araştırmanın başlıca konularından. Depresyon Reklamcılar da koku, hafıza ve ruh hali
Genlerimizin % 3’ünün koku almaç hücrelerinin Koku alma bozukluklarının pek çok nedeni değişmesiyle koku alma duyusunun da arasındaki bağlantıyı çoktan keşfetmiş ve
zarlarında bulunan farklı almaçları kodladığını olabiliyor. Üst solunum yolu enfeksiyonları, değişmesi olabileceğine dikkat çekiyorlar. Çeşitli reklam aracı olarak kullanmaya başlamış.
keşfeden Richard Axel ve Linda B. Buck bu bazı kimyasallara maruz kalma, kafa travması, nedenlerle koku alma duyusunu kaybetmiş Pek çok sektörde müşterilerin karar vermesini
keşifleriyle 2004 yılında tıp alanındaki Nobel hormonal bozukluklar, diş problemleri, bazı ya da doğuştan koku alma duyusuna sahip kolaylaştıracak, ruh hallerini etkileyebilecek her
Ödülü’nün sahibi olmuşlar. Axel ve Buck antibiyotik ve antihistaminiklerin kullanımı, olmayan kişilerin ve kontrol grubu olarak çeşit özel koku kullanılıyor. Öyle ki geliştirilen
çalışmalarının sonucunda 1000 genden oluşan yaşlanma, Parkinson ve Alzheimer gibi sinir normal koku duyusuna sahip kişilerin katılımıyla özel kokular markaların, logoların
büyük bir gen ailesi keşfetmişler. Ancak bu sistemini etkileyen hastalıklar bu nedenlerden bir araştırma gerçekleştirilmiş. Araştırmada, önüne geçiyor. Çünkü koku kişilerin
genlerin çoğu ifade edilmediğinden insanda bazıları. bu kişilerin beyinleri 2003 ve 2004 yılları davranışlarını etkiliyor. Örneğin
sadece 400 koku almacı bulunuyor. Ama Koku alma duyusu azaldığında ya da tamamen arasında ve bu tarihlerden 13 ve 19 ay sonra lavanta kokusu restoranda
bu 400 koku almacıyla bile on binden fazla kaybolduğunda kişinin beslenme alışkanlığı manyetik rezonans görüntüleme yöntemiyle geçirilen zamanı uzatıyor,
kokuyu tanıma yeteneğine sahip olduğumuz da değişiyor. Bazı kişiler çok daha az yemeye görüntülenmiş. Aynı zamanda burunları nazal harcanan parayı artırıyor.
bir gerçek. Öyle ki biri birinin enantiyomeri olan başlıyor ve kilo kaybı söz konusu oluyor, bazı endoskopi ile incelenmiş. Koku işlevleri ise koku Yapılan başka bir araştırmada
yani moleküler yapısı diğerinin ayna görüntüsü kişiler ise normalde yediğinden daha fazla algılama eşiğini, kokuları ayırt etme ve özel ise eğlence ortamlarına portakal
olan iki koku molekülünün kokularını ayırt yiyor ve kilo alıyor. Yiyeceklerin tatsız gelmesi, kokuları tanıyabilme yeteneklerini ölçen özel bir kokusu, deniz kokusu ve nane
edebiliyoruz. örneğin daha fazla tuz kullanımına neden oluyor kit kullanılarak test edilmiş. İlk değerlendirmede kokusu sıkıldığında ortamdaki
ve sonuçta yüksek tansiyon, böbrek hastalıkları 20 hastanın 7’sinde koku duyusunun hiç kişilerin daha fazla eğlendiği,
Güzel Kokuyla Gelen Mutluluk gibi başka sağlık sorunları gündeme geliyor. olmadığı görülmüş. On üç hastada ise koku daha fazla dans ettiği ortaya
çıkmış.
Beyin koku merkezi, duygularımızın, İşin başka bir boyutu ise bu sorunu yaşayan duyusunun azalmış olduğu tespit edilmiş. İkinci
korkularımızın ve hafızamızın sistemi olarak kişilerin depresyona doğru hızlı adımlarla değerlendirmede ise koku duyusu kaybolmuş Kaynaklar
da bilinen limbik sistemle çok yakından ilişki ilerlemesi. Çünkü koku alma bozukluğu olan hasta sayısının 6 olduğu, koku duyusu azalmış http://www.sciencedaily.com/
releases/2011/09/110927183542.htm
içinde. Bu nedenle olsa gerek, hoş kokular ruh kişilerin % 17 ile % 30 arasında değişen oranda, hasta sayısının ise 14 olarak değiştiği görülmüş. http://www.sciencedaily.com/
releases/2011/04/110418161709.htm
halimizi etkiliyor, kendimizi iyi hissettiriyor. başta depresyon belirtilerinin görülmesi olmak Yani koku duyusunu kaybetmiş bir hastanın Lange, C., “Exquisite sense”, New Scientist,
Sayı 2830, s. 45-47, Eylul 2011.
Kişisel deneyimlerimizin sonucu değil, bilimsel üzere yaşam kalitelerinde önemli değişiklikler tam olarak olmasa da koku alma yeteneğini Cheng, N., Cai, H., Belluscio, L., “In vivo Olfactory
Model of APP-Induced Neurodegeneration
araştırmaların sonucu bu cümleler. Kokular aynı olduğu tespit edilmiş. tekrar kazandığı ve koku duyusu azalmış gruba Reveals a Reversible Cell-Autonomous Function”,
The Journal of Neuroscience, Cilt 31,
zamanda bilişsel yeteneklerimizi de etkiliyor. dahil olduğu görülmüş. Koku alma soğanının s. 13699-13704, 2011.
Araştırmacılar kokuların beynin duygularla Yaş İlerliyor, Koku Duyusu Azalıyor! hacminin artmasıyla koku alma işlevinin de Haehner, A. A., Rodewald, A., Gerber, J. C., Hummel,
T., “Correlation of Olfactory Function With
ilgili bölümünü uyardığını, bu nedenle verilen Koku duyusunun yaşlanmayla azaldığını arttığı görülmüş. Ancak koku soğanının hacmi Changes
in the Volume of the Human Olfactory Bulb”,
kararların mantıklı olmayıp daha duygusal gören biliminsanları bu değişimin nedenlerini ile özel kokuları birbirinden ayırt edebilme Archives
Otolaryngology-Head and Neck Surgery, Cilt
olduğu sonucuna ulaşmış. araştırıyor. Özellikle altmış yaş ve üstü ya da fark etme yeteneği arasında bir ilişki 134,s. 621-624, Haziran 2008.
Kokunun algılanması sadece tek başına bir kişilerde görülen bu sorunun nedeninin, bulunamamış. Koku soğanının yaşam süresince
kokunun hissedilmesi değil, aynı zamanda bu beyindeki koku soğanının büyüklüğünün sahip olduğu esneklik özelliği sayesinde